توهم زمستان سرد دراروپا

یوسف مولایی

هرچند سفر روسای جمهور ایران به نیویورک همواره به عنوان یک ظرفیت بالقوه در مناسبات ارتباطی ایران با جهان پیرامونی مطرح بوده، اما مجموعه عملکردهای دولت سیزدهم به گونه‌ای است که احتمال کسب دستاورد برجسته اقتصادی از این سفر را بعید می‌سازد. ایران فرصت‌های متعدد قبلی برای احیای برجام را از دست داده و در این شرایط سفر رییس دولت به نیویورک هم کمکی به بهبود وضعیت نخواهد کرد.

از منظر راهبردی نیز نباید فراموش کرد که ایران در چالش اخیر روسیه و اوکراین به‌طور علنی در کنار روسیه ایستاده و از این کشور حمایت کرده است. رفتاری که از منظر کشورهای غربی، یک گزاره منفی برای ایران محسوب می‌شود. شاید بهتر بود این حمایت‌ها به صورت علنی نمایان نمی‌شد و ایران راهبرد منطقی خود در بی‌طرفی تاریخی و اتخاذ سیاست نه شرقی و نه غربی را باز هم دنبال می‌کرد. در این میان برخی جریانات اصولگرا در کشور تصورات عجیبی در خصوص فرارسیدن زمستان سرد اروپا و نیاز این کشور به گاز ایران دارند. اظهاراتی که برآمده از اشتباهات استراتژیک پی در پی این طیف در عرصه‌های داخلی و دیپلماسی است. تصوراتی که پیش از این در ماه‌های پایانی عمر دولت روحانی نیز مطرح و باعث شد تا ظریف نتواند از فرصت استثنایی احیای برجام در اسفند ۹۹ استفاده کند. آن زمان هم برخی از رسانه‌ها و جریانات این گونه تحلیل می‌کردند که در صورت تاخیر در احیای برجام، امریکا به زودی دست نیاز به سوی ایران دراز می‌کند و این ایران است که ابتکار عمل را به دست می‌گیرد. در همان زمان اما ظریف هشدار داد که زمان در عرصه روابط بین‌الملل، گزاره فراری است، بنابراین ۶ ماه آینده با امروز متفاوت خواهد بود. اما به این هشدارها توجهی نشد تا کار به جایی رسید که برجام با مشکلات عدیده‌ای مواجه شود. امروز هم برخی طیف‌های اصولگرا تصور می‌کنند، اروپا، امریکا و غرب محتاج نفت و گاز ایران هستند و به زودی همه خواسته‌های ایران برای بازگشت به بازار نفت و گاز را خواهند پذیرفت. باید توجه داشت که تلاش اروپا برای تحقق برجام نه در راستای تامین نیازهای اقتصادی، بلکه امری راهبردی در راستای منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای است. این اشتباهات راهبردی باعث افزایش فشارها بر مردم و ایجاد مشکلات عدیده در کشور خواهد شد. بر این اساس به نظر می‌رسد ایران در ماجرای برجام ابتکار عمل‌های قبلی را از دست داده و مسیر متفاوتی پیش روی این سند بین‌المللی قرار گرفته است. تا پایان انتخابات کنگره در نوامبر هیچ احتمالی برای احیای برجام‌ نمی‌توان متصور شد و باید دید بعد از مشخص شدن نتایج انتخابات امریکا چه سرنوشتی پیش روی این سند قرار می‌گیرد. از این منظر سفر رییسی به امریکا نیز واجد ویژگی اقتصادی برجسته‌ای نخواهد بود. تنها این فرصت را برای رییسی ایجاد می‌کند که سفری به نیویورک را تجربه کند. گفت‌وگوهایی با رسانه‌های غربی برنامه‌ریزی کند و نهایتا دیدارهایی با برخی چهره‌های سیاسی بین‌المللی داشته باشد. اما این دیدارها از منظر اقتصادی ارزش افزوده‌ای برای کشور به دنبال نخواهد داشت.