شمشیر را علیه اینستاگرام از رو بستند

اینترنت کشور در روزهای گذشته با اختلال و کندی‌های بسیاری مواجه بوده و علت این موضوع، ناآرامی‌ها و اعتراضات این روزها در سراسر ایران است؛ آنطور که وزیر کشور می‌گوید، محدودیت‌های اینترنتی تا زمانی که ناآرامی‌ها ادامه داشته باشد، ادامه خواهد یافت. در این میان اینترنت همراه بیش از اینترنت ثابت دچار اختلال شده و به نوعی مدلی شده است، زیرا تنها برای سایت‌ها و اپلیکیشن‌های داخلی می‌توان از اینترنت همراه استفاده کرد، همچنین پلتفرم‌هایی مانند واتس‌اپ و اینستاگرام هم فیلتر شده‌اند و اگرچه وزیر کشور می‌گوید که این محدودیت‌ها موقتی است، اما تجربه فیلترینگ پیام‌رسان‌هایی مانند تلگرام و شبکه‌های اجتماعی مانند توییتر، نشان می‌دهد که ممکن است این پلتفرم‌ها هم در آستانه فیلترینگ دایمی باشند.

در روزهای اخیر بسیاری از کاربران اینترنت در ایران تنها می‌توانند به اپلیکیشن‌های داخلی دسترسی داشته باشند. همچنین برخی از سایت‌های داخلی هنگام استفاده از وی‌پی‌ان، اصطلاحاً باز نمی‌شوند. این وضعیت که در میان ایرانی‌ها به اینترنت ملی معروف است از روز چهارشنبه هفته گذشته با از دسترس خارج شدن دو اپلیکیشن پراستفاده، اینستاگرام و واتس‌اپ، شدت گرفت. واتس‌اپ روز چهارشنبه ۳۰ شهریور فیلتر شد؛ اما کاربران ایرانی مقیم خارج از کشور که با شماره‌های داخلی از واتس‌اپ استفاده می‌کردند نیز دیگر نتوانستند از این پیام‌رسان استفاده کنند. در همین حال برخی کاربران داخل کشور عنوان کردند با استفاده از شماره‌های خارجی می‌توانند از واتس‌اپ استفاده کنند. همین موضوع باعث شد کاربران عنوان کنند که متا در قطع دسترسی به واتس‌اپ دست دارد. واتس‌اپ اما در توییتی که به زبان فارسی منتشر کرد در تکذیب این مساله نوشت: «ما تلفن‌های مرتبط به ایران را مسدود نکرده‌ایم.» همان روز و حتی قبل از واتس‌اپ، اینستاگرام فیلتر شد. این موضوع در روزهای بعد از سوی خبرگزاری فارس تایید شد. این خبرگزاری مدعی شد شورای امنیت کشور دستور فیلترینگ واتس‌اپ و تلگرام را صادر کرده است؛ اما ساعتی بعد، خبر خود را حذف کرد. پس از آن نوبت‌ به فیلتر شدن گوگل‌پلی و اپ‌استور رسید. از روز جمعه (۱ مهر) نیز موج فیلترینگ به لینکدین رسید. همچنین برخی کاربران از فیلتر شدن بازی‌هایی که امکان چت در آنها وجود دارد مانند Clash Of Clans خبر دادند؛ هرچند در این میان اکثر پلتفرم‌های ایرانی فعال هستند اما دسترسی به سایت‌های داخلی از طریق مرورگر گاهی با مشکل مواجه شده است.

    وزیر کشور: اصل محدودیت بر عهده اغتشاشگران است

در روزهای اخیر بیشتر کاربران بدون فیلترشکن نمی‌توانند به اینترنت متصل شوند و اینترنت‌شان ملی شده است. همچنین دسترسی به فیلترشکن نیز بسیار دشوار است و اقدامات گسترده‌ای برای مسدود کردن فیلترشکن‌ها در حال انجام است. علاوه بر این اینترنت اپراتورهای همراه نیز در این روزها بارها در مقاطع مختلف به‌طور کامل قطع شده‌ است.همه اتفاقات روزهای اخیر در شرایطی رخ داد که روز چهارشنبه برخی رسانه‌ها به نقل از عیسی زارع‌پور، وزیر ارتباطات، گفتند ممکن است در روزهای آینده محدودیت‌هایی توسط دستگاه‌های امنیتی در اینترنت اعمال شود. اندکی پس از انتشار این خبر اما وزارت ارتباطات این نقل قول را تکذیب و تاکید کرد وزیر ارتباطات گفته است: «در روزهای اخیر در برخی نقاط و برخی ساعات محدودیت‌های مقطعی وجود داشته که برطرف شده است و در حال حاضر شبکه ارتباطی هیچ مشکلی از منظر سرعت و کیفیت ارتباطی ندارد.» جمعه ۱ مهر نیز شایعه شده بود وزیر ارتباطات گفته است از ساعت چهار بعدازظهر تا ۱۲ شب اینترنت قطع می‌شود. این خبر به نقل از خبرآنلاین در کانال‌های تلگرامی و توییتر منتشر شده بود؛ اما خبرآنلاین انتشار چنین خبری را تکذیب کرد. پس از آن، احمد وحیدی، وزیر کشور دولت سیزدهم، در گفت‌وگوی ویژه خبری تلویزیون اعلام کرد تا زمانی که ناآرامی‌ها ادامه پیدا کند شرایط اینترنت به همین شکل خواهد بود. وحیدی در این باره گفت: «اصل محدودیت بر عهده اغتشاشگران است. اغتشاشگرانی که این کارها را می‌کنند موجب می‌شوند چنین محدودیتی اعمال شود. تا زمانی که دستگاه‌های اطلاعاتی و امنیتی مطمئن شوند دیگر چنین وضعیتی نیست ممکن است ادامه پیدا کند. البته محدودیت‌ها موقت و محدود است. الان شبکه‌های داخلی کارشان را می‌کنند و هیچ مشکلی ندارند.»

    محدودیت‌های اینترنتی موقتی است؟

در حالی که وزیر کشور اعلام کرده این محدودیت‌ها موقتی است؛ اما گروهی ازجمله طراحان و طرفداران اجرای طرح صیانت اعلام می‌کنند اینستاگرام باید برای همیشه فیلتر بماند. همچنین برخی دیگر مانند جواد جاویدنیا، دبیر سابق کمیته فیلترینگ نیز با ارسال نامه به ریاست قوه قضاییه اعلام کرده‌ که استمرار مسدودسازی اینستاگرام مطالبه جدی اساتید، طلاب و فعالان فضای مجازی است. درواقع اگرچه در این زمینه وزیر کشور اعلام کرده که محدودیت اینترنت موقتی است، اما تجربه فیلترینگ در ایران به خوبی نشان می‌دهد که سرویس‌های فیلترشده مشهور اگرچه به دنبال ناآرامی‌ها فیلتر شده و بعد از فروکش کردن اعتراض‌ها از فیلتر خارج شده‌اند با این حال چند ماه بعد دوباره به زیر تیغ فیلتر رفته‌اند. نمونه بارز این اتفاق هم فیلتر تلگرام در اعتراض‌های زمستان سال 1396 است. تلگرام هرچند بعد از پایان اعتراض‌های مردمی در آن سال رفع فیلتر شد؛ اما در نهایت اردیبهشت سال 1397 به خاطر دستور یک بازپرس برای همیشه فیلتر شد. فیس‌بوک و توییتر هم در سال 1388 و به دنبال اعتراض‌های مردمی فیلتر شدند و برای همیشه هم فیلتر ماندند. اکنون هم اظهارنظر گروهی از فعالان فضای مجازی که نامشان با ایجاد محدودیت شدید اینترنت گره‌ خورده، گمانه‌زنی برای فیلترشدن همیشگی برخی سرویس‌های محبوب اینترنتی مخصوصا اینستاگرام را تقویت می‌کند. برای نمونه جواد جاویدنیا، سرپرست سابق معاونت فضای مجازی دادستانی کل کشور در پستی که روی پیام‌رسان‌های داخلی منتشر کرد، خواستار استمرار مسدود ماندن اینستاگرام شد. او تاکید کرده که مسدودماندن اینستاگرام مطالبه جدی اساتید، طلاب و فعالان فضای مجازی از رییس قوه قضاییه است. جاویدنیا با انتشار متن یک نامه به رییس قوه قضاییه و درخواست برای امضای آن نوشته است: «با توجه به نقش محوری اینستاگرام در نابسامانی فرهنگی و امنیتی کشور که با تخریب فرهنگ و ارزش‌ها، ایمان مردم که به فرموده رهبر معظم انقلاب مهم‌ترین مولفه امنیت ملی است را مورد حمله و تخریب قرار داده، به صورت دایمی مسدود شود.» همچنین یادآور شده: «وضعیت بی‌ضابطه و نابهنجار فضای مجازی معلول ترک فعل مسوولان مختلف به‌ویژه مرکز ملی فضای مجازی و وزارت ارتباطات است.» در نهایت هم خواسته که ضمن رسیدگی به ترک فعل مسببان وضعیت موجود، به صورت مشخص با ابوالحسن فیروزآبادی، دبیر شورای عالی فضای مجازی، محمود واعظی، وزیر ارتباطات دولت یازدهم و محمدجواد آذری جهرمی، وزیر ارتباطات دولت دوازدهم به عنوان متهمان ردیف اول آنچه او «ولنگاری موجود در فضای مجازی» خوانده برخورد شود. پیش از این هم جاویدنیا در زمانی که در سمت دبیر کمیته فیلترینگ فعال بود از وجود حکم قضایی برای فیلتر اینستاگرام خبر داده و اعلام کرده بود کم‌کاری‌های وزارت ارتباطات (دولت دوازدهم) باعث رشد استفاده اینستاگرام در کشور شده است. اما جاویدنیا به همین نامه اکتفا نکرده و در یک پست دیگر با انتشار ویدئویی از ابراهیم رییسی، رییس‌جمهوری به موضع‌گیری‌های او در مورد فضای مجازی انتقاد کرده است. جاویدنیا با اشاره به حرف‌های ابراهیم رییسی در زمان انتخابات که از اینستاگرام برای دریافت نظرات مردم استفاده کرده و تاکید داشته که نمی‌توان این فضا را بست نوشته است: «آقای رییسی هرگز تا الان حتی در زمان مسوولیت ریاست‌جمهوری در موضوع ساماندهی فضای مجازی ول و رهای کشور با مردم حرف نزد.» اظهارنظر برای ادامه مسدودماندن اینستاگرام به همین جا ختم نمی‌شود. خبرگزاری فارس با راه‌اندازی یک پویش از کاربران خواسته تا با امضای آن از مسوولان بخواهند اینستاگرام به شکل دایم فیلتر بماند. از سوی دیگر هم برخی فعالان فضای مجازی در گروه‌های مختلفی که روی پیام‌رسان‌های داخلی شکل‌داده‌اند مانند هم‌افزایی فعالان فضای مجازی پاک یا جبهه انقلاب اسلامی در فضای مجازی خواستار مسدودماندن همیشگی اینستاگرام شده‌اند. همچنین فعالان این گروه‌ها پلتفرم جایگزین اینستاگرام را هم معرفی و اعلام کرده‌اند که روبیکا در این زمینه بهترین گزینه است. در این مورد برخی از حاضران در این گروه‌ها تاکید کرده‌اند به خاطر اینکه دست دولت به اینستاگرام برای اعمال قانون نمی‌رسد، پس روبیکا از آنجا که مدیران داخلی دارد و در داخل میزبانی می‌شود، می‌تواند بهترین گزینه باشد.

    اینستاگرام در آستانه فیلترینگ همیشگی 

در شرایطی که اکثر سرویس‌ها مسدود و اینترنت به‌سختی در دسترس است، گروهی دیگر هم خواستار اجرای طرح صیانتند؛ طرحی که به‌وضوح به باور کارشناسان خواستار محدویت دسترسی همیشگی به پلتفرم‌های خارجی است. اخیرا روح‌الله مومن‌نسب که از او به عنوان مغز متفکر تدوین طرح صیانت از کاربران در فضای مجازی یاد می‌شود، در پست‌های روی پلتفرم‌های داخلی اعلام کرده که این طرح باید زودتر از اینها اجرایی می‌شد و اگر عده‌ای جلوی اجرای آن را نمی‌گرفتند حالا نیاز به این مسدودسازی‌ها نبود. روح‌الله مومن‌نسب معتقد است شرایط پیش آمده باعث می‌شود تا مخالفان اجرای طرح صیانت بر لزوم اجرای آن به صف موافقان اجرای طرح بپیوندند. او در پستی که در پیام‌رسان‌های داخلی منتشر کرده نوشته است: «عده‌ای جلوی تصویب قانون جرایم رایانه‌ای را هم هفت سال گرفته بودند؛ ولی فتنه ۸۸ بستر تصویبش را چنان فراهم کرد که مخالفان هم تبدیل به مطالبه‌گر شدند.» او با اشاره به این موضوع نتیجه گرفته که پس به زودی هم طرح صیانت با پیداکردن موافقان جدید به اجرا درمی‌آید. مومن‌نسب در این مورد نوشته است: «حالا ببینید مخالفان منصف طرح صیانت چگونه یکی‌یکی لزوم تصویب این طرح ملی را درک می‌کنند و به صف موافقان می‌پیوندند.»