رالی نزولی دلار و بورس

هفته دوم بورس تهران نیز در بیم و امید گذشت؛ سهامداران امید دارند که بازار سرمایه به افزایش قیمت دلار بازار آزاد واکنش مثبت نشان دهد اما تا به امروز خبری از واکنش نبود. بررسی سابقه‌ها بازار سرمایه نشان می‌دهد که همواره با افزایش قیمت دلار بورس نیز واکنش مثبت نشان داده است. اما این روزها اینطور نیست و بازار سرمایه نسبت به افزایش قیمت دلار واکنش منفی نشان می‌دهد و در برخی از موارد حتی واکنشی نشان نمی‌دهد. برخی از کارشناسان عقیده دارند که این موضوع ناشی از نبود نقدینگی در بازار سرمایه است و با ورود نقدینگی بازار سرمایه می‌تواند به افزایش قیمت دلار واکنش نشان دهد. روز یکشنبه بورس همچنان روی مدار نزول بود و در یک روند رو به کاهش قرار گرفت، به گونه‌ای که شاخص کل در پایان معاملات با کاهش 8855 واحد به رقم یک میلیون و 322 هزار و 23 واحد رسید.همچنین شاخص کل با معیار هموزن با کاهش 4023 واحد به رقم 382 هزار و 114 واحد رسید. ارزش بازار در بورس تهران که ناشی از ارزش 535 شرکت بورسی است، به 4 میلیون و 975 هزار میلیارد تومان رسید. در صورتی که در سال 99 ارزش روز بازار به حدود 7 میلیون میلیارد تومان رسیده بود. معامله‌گران دیروز بیش از 4.5 میلیارد سهام و اوراق مالی در قالب 233 هزار فقره معامله و به ارزش 2 هزار و 42 میلیارد تومان داد و ستد کردند.

روز گذشته همه شاخص‌های بورس قرمز شدند، به گونه‌ای که شاخص کل و شاخص قیمت با معیار وزنی ـ ارزشی 0.64 درصد کاهش یافتند.همچنین این دو شاخص در معیار هموزن امروز یک درصد کاهش یافتند.شاخص آزاد شناور 0.58 درصد کاهش یافت، شاخص بازار اول بورس 0.67 درصد افت کرد و شاخص بازار دوم بورس 0.65 درصد کاهش یافت. دیروز نمادهای بانک پاسارگاد، هلدینگ معدنی خاورمیانه، پتروشیمی خلیج‌فارس، چادرملو، پالایش نفت اصفهان، فجر انرژی خلیج‌فارس و مخابرات ایران به ترتیب بیشترین اثر کاهشی در شاخص بورس را داشته‌اند.در فرابورس نیز هم شاخص کل با کاهش 35 واحدی به رقم 18 هزار و 125 واحد رسید. ارزش بازار اول و دوم فرابورس ایران به 985 هزار میلیارد تومان رسید.ارزش بازار پایه فرابورس هم 337 هزار میلیارد تومان شد.معامله‌گراندر این روز بیش از 1.7 میلیارد سهام حق‌تقدم و اوراق مالی در قالب 113 هزار فقره معامله و به ارزش 5 هزار و 459 میلیارد تومان داد و ستد کردند.همچنین نمادهای پتروشیمی مارون، فرابورس ایران و نیروی برق دماوند بیشترین اثر افزایشی در شاخص فرابورس را داشتند و نمادهای آریا‌ساسول، پتروشیمی زاگرس، مدیریت انرژی امیدتابان حور و صبا تأمین بیشترین اثر کاهشی در شاخص فرابورس را داشته‌اند.

    رکورد قیمتی شکست

با شروع هفته قیمت دلار رکورد شکنی کرد و به محدوده 33 هزار تومانی رسید؛ البته قیمت در این چند روز در کف کانال نماند تا سقف 33 هزار و 865 تومان قیمت خورد. از سوی دیگر قیمت دلار نیمایی نیز به صورت بسیار آهسته افزایشی شده و اکنون در محدوده 27 هزار و 450 تومان معامله می‌شود. (قیمت‌ها متعلق به لحظه تنظیم گزارش است و گاهی با نوسان به کانال پایین‌تر نیز می‌رسد.) 

آن‌طور که در خبرها آمده، دو اتفاق مهم سیاسی باعث تغییر جهت بازار ارز شده است. اولین خبر پایگاه اینترنتی واشنگتن فری‌بیکن مدعی شده که مقام‌های ارشد دولت امریکا طی یک جلسه توجیهی محرمانه به کنگره امریکا اطلاع داده‌اند که مذاکرات غرب با ایران برای احیای برجام به بن‌بست رسیده است. این خبر موجب شد تا قدرت معامله‌گران افزایشی بیشتر شود و میزان تقاضا برای خرید دلار افزایش پیدا کند. در کنار این موضوع نیز وزارت خزانه‌داری امریکا در بیانیه‌ای اعلام کرده ۱۰ شرکت و یک کشتی را به بهانه تسهیل صادرات نفت ایران در فهرست تحریم قرار داده است. همین مساله موجب شده که دلار در چند روز اخیر صعودی شود و مسیر ورود خود به کانال ۳۳ هزار تومانی را نیز باز کند.اما دیروز دلار در بازار ارز هرات هم وارد کانال ۳۲ هزار تومان شد و به قیمت ۳۲ هزار و ۱۵۰ تومان معامله شد. این قیمت نسبت به روز پنجشنبه گذشته بیش از ۵۰۰ تومان افزایش را نشان می‌دهد. در سلیمانیه هم نرخ دلار غوغا به پا کرد. روز گذشته قیمت دلار در بازار یادشدهاز دو مرز مقاومتی عبور کرد و به یک قدمی مرز مقاومتی ۳۲ هزار و ۸۰۰ تومان نزدیک شده است. قیمت دلار در بازار سلیمانیه دیروز ۳۲ هزار و ۷۴۰ تومان بود که با قیمت نقدی روز پنجشنبه گذشته بیش از ۶۰۰ تومان رشد کرد. به نظر می‌رسد بعد از تحریم‌های جدید امریکا علیه ایران و خبر به بن‌بست رسیدن مذاکرات برجام در اواخر هفته گذشته، بازار ارز تهران نسبت به توافق برجام بدبین شده و همین امر موجب شده قیمت دلار به پرواز درآید.

    همبستگی دلار و بورس

در سال‌های اخیر، ارزش ریال به‌شدت کاهش پیدا کرده است و اکثر افراد جامعه به دنبال راهی برای سرمایه‌گذاری هستند که بتوانند پول نقد خود را به آن تبدیل کنند. علاوه بر افرادی که بانک را برای سرمایه‌گذاری انتخاب می‌کنند، افرادی نیز وجود دارند که در بازارهای مسکن، خودرو، دلار، بورس و … سرمایه‌گذاری می‌کنند. بازار سرمایه ایران 4 صنعت را به خود اختصاص داده است. این محصولات شامل، فرآورده‌های نفتی، کانی‌های فلزی، فلزات اساسی و محصولات شیمیایی می‌باشد. از ویژگی‌های این صنعت‌ها، می‌توان به قیمت‌گذاری آنها بر اساس عرضه و تقاضای جهانی و تولیدات صادرات محور آنها اشاره کرد. از آنجایی که، این صنعت‌ها ماهیت صادراتی دارند، با توجه به افزایش نرخ ارز، مزیت صادراتی بالا رفته و به دنبال ثبات قیمت‌های جهانی، سودآوری این شرکت‌ها نیز بیشتر می‌شود. 

برخی از شرکت‌ها نیز به دلیل هزینه‌های ارزی بالا و ارزبر بودن صنعتی که در آن مشغول فعالیت هستند، بلافاصله پس از جهش ارزی با افت ارزش مواجه می‌شوند. حتی در برخی موارد، ارزش آنها تا یک‌چهارم قبل از جهش‌های ارزی نیز کاهش می‌یابد. همچنین سهم بیش از ۶۰درصدی صنایع کالامحور ِ (commodity base) بازار سرمایه در حالی است که قیمت‌گذاری داخلی محصولات این صنایع، براساس نرخ دلار و فروش صادراتی آنها نیز ارزی است. هر چند بخشی از هزینه‌های شرکت‌های صادرات‌محور نیز دلاری است اما به‌دلیل حاشیه سود بالا و نسبت هزینه به درآمد (P/E) پایین در مجموع برآیند مثبت‌تری دارد. بررسی‌ها نشان می‌دهد که به‌ازای هر ۱۰درصد افزایش نرخ دلار، سودآوری یک شرکت پتروشیمی بیش از ۱۵ درصد رشد می‌یابد و با در نظر گرفتن نسبت قیمت به درآمد P/E این سهم قیمت نیز افزایش بیشتری پیدا می‌کند.

در بحث تاثیر رشد قیمت دلار بر بورس نوع دیگری از شرکت‌های منتفع‌ شونده از افزایش نرخ دلار وجود دارند که شرکت‌هایی با تراز ارزی مثبت هستند که پس از جهش‌های ارزی، درآمد تسعیر (به عنوان درآمد غیرعملیاتی) را شناسایی می‌کنند. موضوع افزایش نرخ ارز از این جهت برای بنگاه‌های تولیدی قابل توجه است که هزینه تولید را در شرکت‌هایی که فروش داخلی دارند، افزایش می‌دهد و این شرکت‌ها نمی‌توانند متناسب با افزایش هزینه‌ها، نرخ محصولات تولیدیشان را افزایش دهند. به‌طور کلی پس از افزایش قیمت دلار، یک موج تورمی گریبان‌گیر اقتصاد خواهد شد. حال آنکه اکثر شرکت‌های بورسی دارایی‌هایی (دارایی می‌تواند زمین یک کارخانه، ماشین‌آلات صنعتی یا محصول تولیدشده در انبار باشد.)، دارند که همزمان با پیدایش موج تورم، قیمت آنها افزایش پیدا خواهد کرد. پس اگر در پرتفوی خود، سهام شرکتی با دارایی‌های ارزشمند داشته باشید، آنگاه با یک موج تورمی می‌توانی ارزش پول خود را حفظ کنید.

با وجود این، برخی شرکت‌ها به دلیل هزینه‌های ارزی بالا و تاثیرپذیری بالا از ارز با افت ارزش بعد از جهش ارزی رو به رو می‌شوند، که گاهی این ارزش می‌تواند تا یک چهارم قبل از جهش‌های ارزی کاهش پیدا کند. قیمت‌گذاری سهام محصولات داخلی این صنایع نیز بر اساس نرخ دلار و فروش صادراتی آن می‌باشد. هر چند، بخشی از هزینه‌های این شرکت‌ها (شرکت‌های صادرات محور) دلاری است؛ اما، به دلیل حاشیه سود بالا و نسبت هزینه به درآمد پایین در مجموع برآیند مثبت‌تری دارد. بر اساس بررسی‌های صورت گرفته، اگر نرخ دلار 10% افزایش پیدا کند، یک شرکت پتروشیمی بیش از 15% می‌تواند سودآوری داشته باشد. گروه دیگری که از افزایش نرخ دلار منتفع می‌شوند، شرکت‌هایی هستند که تراز ارزی مثبتی دارند. افزایش نرخ ارز برای بنگاه‌های داخلی نیز قابل اهمیت است، به این دلیل که، هزینه تولید را در شرکت‌هایی که فروش داخلی دارند افزایش می‌دهد و این شرکت‌ها نمی‌توانند متناسب با افزایش هزینه‌ها در محصولات تولیدی خود افزایش نرخ بدهند. به‌طور کلی می‌توان گفت، در صورت افزایش نرخ دلار، تورم شدیدی در جامعه حاکم خواهد شد.  اما، متاسفانه بسیاری از شرکت‌های بورسی با به وجود آمدن تورم، افزایش قیمت خواهند داشت. به‌طور مثال؛ صنعت خودرو جزو صنایعی است که ارتباط و همبستگی مستقیمی با دلار ندارد؛ اما در صورتی که، قیمت دلار افزایش پیدا کند قیمت دارایی‌های صنعت خودرو نیز افزایش پیدا می‌کند. همانطور که، افزایش یا کاهش قیمت دلار برای شرکت‌های صادرات محور امری مثبت تلقی می‌شود، برای برخی شرکت‌ها نیز می‌تواند پیامدهای منفی داشته باشد. همینطور، مواد اولیه بعضی از شرکت‌ها از خارج کشور تهیه می‌شود، افزایش نرخ دلار می‌تواند در افزایش قیمت آنها بسیار تاثیر داشته باشد.

    افزایش قیمت دلارعامل رشد سودآوری  شرکت‌ها

فردین آقابزرگی، کارشناس بازار سرمایه در خصوص ابهامات بازار سرمایه نوشت: در حال حاضر بازار سرمایه با سه ابهام روبرو است. برخلاف گفته‌ها مبنی بر کاهش نرخ ارز اما این نرخ روند افزایشی را در پیش‌گرفته است و این سیگنال را به افراد می‌دهد که دولت سیاست شخصی درباره کنترل نرخ ارز ندارد. بنابراین این بازار غیرقابل‌پیش‌بینی شده است. رویکرد دولت درباره تأمین کسری بودجه ۵۰۰ هزار میلیارد تومانی ابهام مهم دیگری است که مانع از رشد گسترده بازار سهام شده است زیرا تکرار اتفاق سال ۹۹ بر سر بازار سایه انداخته است. در حال حاضر تعادل مورد انتظار در بازار شکل‌گرفته است. P/E شرکت‌ها افت کرده و با تعدیل روبرو شده است پس درنتیجه جذابیت سرمایه‌گذاری در بازار بیشتر شده. اما ابهامات مانع از اعتماد کامل به بازار شده است. البته باید توجه داشت که این مقایسه معقول و منطقی نیست اما اصلاح و تعدیل سطح عمومی قیمت‌ها دلیل قابل قبولی است که شاخص به روال سال گذشته حرکت کند اما این اتفاق نیفتاده است.