حمایت واقعی و بلندمدت

جمشید عدالتیان

نگاهی به عملکرد اقتصادی بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته نشان می‌دهد که حتی در کشورهایی که شرایط اقتصادی ثبات بیشتری دارد نیز دولت‌ها، برای حمایت از اقشار کم‌درآمد ورود می‌کنند و سیاست‌های حمایتی خاصی را تعریف می‌کنند. با این وجود هر سیاست حمایتی باید متناسب با شرایط و واقعیت‌ها باشد. برای مثال با توجه به نرخ بالای تورم یارانه نقدی در اقتصاد ایران چندان نتوانسته جوابگو باشد. سرنوشت یارانه 45 هزار تومانی نشان می‌دهد که در بلندمدت و پس از چند سال رقم یارانه یا باید افزایش پیدا کند که به فشار بیشتری بر دولت منجر می‌شود یا یارانه باید به شکل غیرنقدی در اختیار مردم قرار بگیرد. در عین حال ما باید راهی را پیدا کنیم که شرایط اقصادی به شکل بلندمدت بهبود پیدا کند. یعنی اینکه ما بخش زیادی از جامعه را نیازمند حمایت می‌بینیم باید به این سمت حرکت کنیم که نیاز آنها برآورده شود. در چنین فضایی همان طور که تجربه بسیاری از کشورهای توسعه ‌یافته نشان داده، نهایی کردن حمایت‌هایی که به‌ طور مستقیم اقشار کم‌درآمد را پوشش می‌دهد، اهمیت فراوانی خواهد داشت. در چنین چارچوبی از سویی حمایت‌هایی که دولت انجام می‌دهد و البته هزینه فراوانی را نیز در بودجه به وجود می‌آورد هدفمند خواهد شد و به‌ طور مستقیم اقشار هدف را مورد اصابت قرار می‌دهد و از سوی دیگر هزینه‌هایی مانند ایجاد رانت و فساد و کاهش شفافیت در اقتصاد ایران را به پایین‌ترین حد خود می‌رساند. باید منابع محدود را به بهترین شکل هزینه کرد و تصمیم‌گیران اقتصادی باید به این موضوع به عنوان یک اولویت غیرقابل فراموشی نگاه کنند. ما باید در بررسی قوانین بودجه یا سایر تصمیمات کلان اقتصادی، به موضوع تولید به عنوان یک اولویت جدی نگاه کنیم و تلاش کنیم محدودیت‌های موجود در داخل کشور را حل کنیم. رشد تولید به معنای رشد اقتصادی مثبت کشور و راه اصلی برای عبور از رکود است. 

در کنار آن، دغدغه‌هایی مانند آمار بالای بیکاری و افزایش اقشار کم‌درآمد جامعه نیز با تولید برطرف می‌شوند. اینکه ما باید به اقشار بسیار کم‌درآمد یارانه بدهیم محل تردید نیست اما گروه قابل توجهی از اقشار کم‌درآمد نیز هستند که در صورت فراهم شدن فضای کار، خود می‌توانند از بسترهای جدید استفاده کنند و این امر گره‌گشای اصلی اقتصاد ایران خواهد بود. اگر تولید بهبود یابد، آنگاه اشتغال افزایش خواهد یافت و به دنبال آن، تعداد افراد نیازمند به حمایت کمتر می‌شوند. این شاید بهترین حمایت واقعی و بلندمدت در اقتصاد ایران باشد.