بورس چگونه نجات می‌یابد
ابتدای این هفته نشستی با حضور وزیر اقتصاد و رییس سازمان بورس برگزار شد که در نهایت قرار شد حمایت هلدینگ‌ها از سهام زیرمجموعه خود در قالب انتشار اوراق اختیار تبعی باشد. پس از آن قرار شد که مقدمات عرضه اوراق اختیار فروش تبعی ۱۵ شرکت بزرگ فراهم شود تا بورس از رکود خارج شود. این عرضه از دیروز یعنی سه‌شنبه آغاز شد.
به این ترتیب صندوق سرمایه‌گذاری مشترک توسعه بازار درصدد است اوراق اختیار فروش تبعی روی سهام شرکت‌های بانک تجارت، بانک ملت، بانک صادرات، بانک پارسیان، ایران خودرو، سایپا، پالایشگاه بندرعباس، پتروشیمی پارس، پالایشگاه اصفهان، پالایشگاه تهران، سرمایه‌گذاری تامین اجتماعی، ملی مس، فولاد مبارکه، مخابرات و ارتباطات سیار ایران را منتشر کند.
بیمه کردن یکی از پرطرفدارترین روش‌های محافظت مردم از دارایی‌های خود است و این موضوع در بازار سرمایه نیز کاربرد دارد. اوراق اختیار فروش تبعی که همواره به عنوان یکی از ابزارهای مشتقه و مکانیسمی برای پوشش ریسک شناخته می‌شود، یکی از همین سازوکارها برای بیمه کردن سهام در اختیار افراد است. در واقع بسیاری از شرکت‌های فعال در این بازار، با هدف کاهش ریسک سرمایه‌گذاری و پایین آوردن نوسانات شدید قیمتی سهام خود، اقدام به انتشار گسترده اوراق اختیار فروش تبعی می‌کنند و این موضوع می‌تواند اثرگذاری مناسبی بر اعتماد سرمایه‌گذاران داشته باشد. بنابراین، افرادی که ریسک گریز هستند، با استفاده از این فرآیند می‌توانند سهام در اختیار خود را بیمه کنند.
بازار بورس ایران یک بازار یک طرفه است؛ در واقع در چنین بازارهایی، سرمایه‌گذار تنها از طریق رشد قیمت سهم، سود کسب می‌کند. نوسانات شدید و اصلاحات بازار، سهامداران را نگران کرده و تمایل خرید آنها را کاهش می‌دهد. در این میان، شرکت‌هایی خاص با ارایه اوراق اختیار فروش، سهام در اختیار خود را اصطلاحا بیمه می‌کنند. اما سوالی که پیش می‌آید این است که اوراق اختیار فروش تبعی چگونه می‌تواند در بیمه کردن سهام، به افراد کمک کند؟
در واقع اوراق اختیار فروش تبعی که به سهامدار فروخته شده است، این امکان را به مالک آن می‌دهد که در تاریخی مشخص شده، سهام خود را با قیمتی از پیش توافق شده به فروش برساند. در واقع، شرکت‌ها اوراقی را به فروش می‌رسانند که این اوراق باعث ایجادیک کف قیمتی برای سهم شما شده و تضمین می‌کنند که در صورت ریزش قیمتی، خسارت شما را جبران کنند و ضرری به شما نرسد. به علت شباهت این موضوع با بیمه کردن، اصطلاحا آن را تحت عنوان بیمه سهام می‌شناسیم.
به عنوان مثال، سهام یکی از شرکت‌های فعال در بورس اوراق بهادار تهران، پس از افت 40 درصدی، قیمت آن به 600 تومان رسیده است و شرکت مذکور برای جلوگیری از افت بیشتر، اقدام به انتشار اوراق اختیار فروش تبعی می‌کند. براساس این اوراق، شرکت موظف می‌شود که در صورت افت بیشتر در شش ماه آینده، سهام در اختیار سرمایه‌گذاران را با قیمت 1000 تومان در تاریخ سررسید که در توضیحات این اوراق اختیار فروش تبعی قید می‌شود، خریداری کند.
در صورت خرید این اوراق، سه حالت در آینده قیمتی سهام مذکور رخ خواهد داد که با توجه به هر حالت، تصمیم‌گیری سهامدار باید متفاوت باشد.
حالت اول: قیمت سهام در تاریخ اعمال، کمتر از قیمت اعمال باشد؛ در این شرایط سهامدار اختیار فروش خود را اعمال کرده و خسارت وارد به سهم، توسط شرکت جبران می‌شود. به عنوان مثال در تاریخ اعمال (سررسید)، قیمت سهام 400 تومان می‌باشد و قیمت اعمال در این تاریخ را 600 تومان در نظر گرفته‌اند. بنابراین، شخص سهامداری که اوراق اختیار فروش را خریداری کرده است، می‌تواند سهام در اختیار خود را به جای 400 تومان، در قیمت 600 تومان به فروش برساند.
حالت دوم: قیمت سهام در تاریخ اعمال، بیشتر از قیمت اعمال باشد؛ در این حالت، سهامدار نباید اختیار فروش خود را اعمال کند. در صورت اعمال اختیار فروش، سهامدار ضرر خواهد کرد. به عنوان مثال، قیمت سهام در تاریخ سررسید، 1500 تومان است و قیمت اعمال اوراق اختیار تبعی، 1200 تومان است؛ در این حالت اگر سرمایه‌گذار، اوراق اختیار خود را اعمال کند، در قبال هر سهم مبلغ 300 تومان ضرر می‌کند و این کار منطقی به نظر نمی‌رسد و بهتر است در این شرایط، اوراق اختیار تبعی اعمال نشود.
حالت سوم: قیمت سهام تغییری نکند؛ این شرایط برای سرمایه‌گذار تفاوتی ایجاد نمی‌کند (سود و زیان کسب نمی‌شود) و تنها باید قیمت اوراق اختیار را پرداخت کند. به عنوان مثال در تاریخ سررسید، قیمت سهام 1200 تومان است و قیمت اعمال اختیار فروش تبعی نیز همان 1200 تومان است؛ در اینجا، فروش سهام یا اعمال اختیار فروش تبعی تفاوتی با یکدیگر ندارد. هدف از انتشار این اوراق، کاهش ریسک سرمایه‌گذاری در بازار بورس و اطمینان‌بخشی به سهامداران در خصوص ارزندگی سهم و حفظ منافع آنها است. بنابراین سهامداران می‌توانند با خرید اوراق اختیار فروش تبعی، سهم خود را در برابر کاهش قیمت بیمه کنند.
اوراق تبعی چه تاثیری در معاملات سهامداران دارد؟
سید علی سجادی، رییس هیات‌مدیره شرکت سرمایه‌گذاری امین نیکان آفاق با بیان اینکه انتشار اوراق اختیار فروش تبعی به نوعی بیمه سهام در مقابل نوسانات قیمت‌ها است، گفت: با این ابزار سهامدارانی که به صورت عمده یا خرد دارنده سهم هستند اطمینان حاصل می‌کنند که در یک قیمت مشخصی در سررسید معین قادرند سهام خود را با یک بازدهی معقول نقد کنند و با اوراق تبعی خیال سهامداران از بابت ریسک افت قیمت سهام و سود تضمین شده، راحت می‌شود و می‌توانند با اطمینان خاطر نسبت به نگهداری سهام خود اقدام کنند.
وی تشریح کرد: این ابزار می‌تواند در افزایش اعتماد سهامداران اثرگذار باشد. وی در این باره توضیح داد: باوجود افشای اطلاعاتی که همواره از سوی ناشران و شرکت‌های بورسی اتفاق می‌افتد باز هم عدم تقارن‌های اطلاعاتی ممکن است وجود داشته باشد. اما باید توجه داشت که مدیران شرکت و سهامداران عمده که نماینده سهامداران خرد هستند اطلاعات دقیق‌تری از شرکت دارند و زمانی که سهامدار عمده سهم را در قیمت مشخصی تضمین کرده و به نوعی به سهامداران اختیار فروش می‌دهد اطمینان خاطر و آسودگی را به سهامداران می‌دهد.
سجادی درباره نقش اوراق تبعی در رونق بازار نیز گفت: اوراق تبعی می‌تواند از فروش‌های هیجانی جلوگیری کند. به عبارتی انتشار این اوراق از سوی ناشران، سمت عرضه سهام را تضعیف کرده و عملا جلوی روند کاهشی قیمت سهم را می‌گیرد و با این تفاسیر، اختیار فروش تبعی به سهامداران اطمینان خاطر می‌دهد.
همچنین راضیه صباغیان، مدیر اسبق نظارت بر نهاد‌های مالی سازمان بورس درباره انتشار اوراق تبعی از سوی هلدینگ‌های بزرگ به منظور حمایت از سهام شرکت‌های زیرمجموعه خود، اظهار کرد: با توجه به شرایط فعلی بازار سرمایه، مردم نگران این هستند که با سرمایه‌گذاری در این بازار مجددا متضرر شوند، اما انتشار اوراق تبعی به نوعی این اطمینان خاطر را به سهامداران می‌دهد که اگر سهم را تا زمان سررسید نگهداری کنند، نه تنها از ارزش آن کم نمی‌شود، بلکه سودی نیز در زمان سررسید نصیب سهامدار می‌شود.وی در پایان گفت: بنابراین انتشار اوراق تبعی به سهامداران اطمینان داده و به ثبات بازار نیز کمک می‌کند، چراکه اوراق تبعی بیمه‌کننده پرتفوی سرمایه‌گذار است؛ به‌طوری که با داشتن این اوراق سرمایه‌گذار می‌داند که حداقل سودی تضمین شده دریافت خواهد کرد.
چقدر اوراق منتشر شد؟
با یک حساب سرانگشتی پیداست که بیشترین میزان عرضه فردا اوراق اختیار فروش تبعی به دو سهم خودرویی اختصاص داد. به‌طوری که میزان حجم اوراق مذکور برای شرکت ایران‌خودرو ۱.۸۳ درصد سهام شناور این شرکت و برابر با حجم مبنای حدود ۳۳ روز کاری «خودرو» است. برای سایپا نیز حجم اوراق منتشر شده، ۴.۲۸ درصد سهام شناور و بیش از ۳۱ برابر حجم مبنای روزانه آن است. از سوی دیگر آمارهای منتشر شده نشان می‌دهد که تنها صندوق‌های سرمایه‌گذاری در اوراق با درآمد ثابت مجاز به خرید این اوراق هستند و نرخ سود نیز بر اساس اطلاعات موثق ۲۲ درصد خواهد بود. این در حالی است که قیمت روز تابلوی سهام مذکور با قیمت اعمال در تاریخ سررسید بین ۲۵ تا ۳۲ درصد است. به این ترتیب فردا صندوق‌های با درآمد ثابت باید با قیمتی بالاتر از قیمت روز، اوراق مذکور را خریداری کنند. در این میان بررسی‌ها نشان می‌دهد گران‌ترین قیمت خرید نسبت به ارزش روز، متعلق به شرکت سرمایه‌گذاری تامین اجتماعی با اختلاف ۸.۱۸ درصدی خواهد بود.
بورس مثبت می‌شود؟
برخی از کارشناسان عقیده دارند با انتشار اوراق تبعی جدید نقدینگی وارد بازار سرمایه می‌شود و به نوعی یکی از روش‌های حمایت از بازار سرمایه است. از سوی دیگر برخی دیگر از کارشناسان می‌گویند که اوراق تبعی به زیان بازار سرمایه است؛ یعنی نقدینگی که باید به رشد تک سهم‌های بورس کمک کند به اوراق تبعی اختصاص می‌یابد. اما مساله ورود و گردش نقدینگی در بازار سرمایه است اگر ورود و گردش پول داشته باشیم بازار نیز به آرامش می‌رسد اما در صورت عدم ورود پول روند همچنان نزولی می‌ماند.
البته روز گذشته شاخص کل بورس مثبت شد و برخی می‌گویند این مثبت بودن ناشی از انتشار اوراق تبعی است و در بلندمدت بازار سرمایه همچنان مثبت خواهد ماند.در پایان دیروز شاخص کل بورس با رشد۹هزار و۶۶۲واحدی در میانه کانال یک میلیون و ۳۱۳ هزار واحدی قرار گرفت.شپنا، فولاد، فملی و شبندر از جمله تاثیرگذارترین نمادها برروی شاخص کل بودند.
شاخص هم وزن هم با ۳هزار و۲۰۵واحد افزایش همراه بود.ارزش معاملات خرد حدود ۲هزار و۷۰ میلیارد تومان بود و حقیقی‌ها حدود۱۴۰میلیارد تومان از بازار خارج کردند.کشرق با ۱۶، وخاور با ۹ و قیستو با ۸ میلیارد تومان بیشترین ورود و غزربا ۸۳، بپاس با ۲۰ و ونوین با ۱۵ میلیارد تومان بیشترین خروج پول حقیقی را ثبت کردند.در میان صنایع نیز، گروه استخراج زغال سنگ با ۱۶ میلیارد تومان صدرنشین ورود پول حقیقی بود و گروه محصولات غذایی و آشامیدنی با ۸۳ میلیارد تومان از حیث خروج پول حقیقی رکورددار بود.
