بیمارستان‌ها صرفه‌جویی کنند!

گلی ماندگار|

 حالا دیگر کمبود دارو به اتاق عمل و داروی بیهوشی هم رسیده است، البته این‌بار هم سازمان غذا و دارو به جای اینکه به دنبال رفع مشکل باشد، مشکل به وجود آمده را به استفاده زیاد از این دارو ربط داده. این در حالی است که شاید بتوانیم بگوییم داروهای خوراکی که مردم از داروخانه تهیه می‌کنند به دلیل مصرف زیاد یا نادرست با کمبود مواجه می‌شود اما آیا داروی بیهوشی هم می‌تواند چنین سرنوشتی داشته باشد. این روزها که تمرکز مسوولان بر روی اتفاقات دیگری است، کمتر کسی صدای بیمارانی را که برای تهیه دارو هر سختی و مشقتی را تحمل می‌کنند، می‌شنود. اصلا قبل از این هم کسی صدای این افراد را نمی‌شنید و هر بار با وعده‌هایی که عملی نمی‌شد یا با تکذیب‌هایی که متعدد بحث کمبود دارو در کشور به بیراهه می‌رفت. همانطور که هر بار از کمبود سرم در بیمارستان‌ها به بحث روز تبدیل شد، مسوولی از گوشه و کنار وزارت بهداشت و درمان این مساله را غیرواقعی خواند و بعد هم گفتند به دلیل مصرف زیاد از حد این وضعیت به صورت مقطعی پیش آمده است. اما این‌بار بحث داروی بیهوشی است. دارویی که نه در دسترس مردم است و نه میزان استفاده آن می‌تواند به نوعی باشد که بی‌توجهی در آن صورت بگیرد. البته که این‌بار هم سازمان غذا و دارو مساله‌زا تکذیب کرده اما این بی‌تفاوتی چه عواقبی می‌تواند در پی داشته باشد. اینکه بیمارستان‌ها مجبورند از داروهای جایگزین استفاده کنند یا میزان دوز داروی بیهوشی را پایین بیاورند تا صرفه جویی کرده باشند، چه تاثیری بر روی بیماران خواهد داشت. مساله جان افراد است نه تایید و تکذیب‌های درست و نادرست سازمان‌ها و نهادها. 

       صرفه‌جویی و استفاده از داروی جایگزین

سه ماه قبل بود که نایب‌رییس انجمن داروسازان ایران از کمبود داروهای بیهوشی خبر داد و پس از آن رییس انجمن علمی بیهوشی نیز این خبر را تأیید کرد، پس از سه ماه به گفته دبیر بورد بیهوشی کشور نه‌تنها این کمبودها بر طرف نشده، بلکه شدت آن نیز بیشتر شده است.  علیرضا جلالی فراهانی با اشاره به تداوم کمبود در داروهای بیهوشی اظهار کرد: حداقل دو یا سه سالی است که در داروهای بیهوشی کمبود وجود دارد و در دو سه ماه اخیر شدت آن افزایش پیدا کرده است. اگرچه نمی‌توان عنوان نایاب را برای این داروها به کار برد با این حال اکثر داروهای بیهوشی کمیاب هستند و در مراکز درمانی در دسترسی نیستند و اگر هم باشند به ما گفته می‌شود که در مصرف آنها صرفه‌جویی کنیم.دبیر بورد بی‌هوشی یادآور شد: در بسیاری از مواقع داروهایی که می‌خواهیم به راحتی در دسترس نیستند. این در حالی است که وزارت بهداشت می‌گوید این داروها وجود داشته و کمبودی در آنها موجود نیست، در حالی که ما در میدان عمل و بیمارستان‌های این کمبودها را می‌بینیم و گاه مجبور می‌شویم از داروهای جایگزین استفاده کنیم. در برخی از جاها داروهایی که می‌خواهیم وجود ندارد و مجبور هستیم از داروهای مشابه یا جایگزین استفاده کنیم. در بیمارستان برای برخی از بیماران خاص دارو موجود هست، اما به اندازه کافی نیست. دبیر بورد بیهوشی کشور یادآورشد: اگرچه در حال حاضر این مشکل که اعمال جراحی کنسل شوند یا مشکلی برای بیماران پیش‌آید وجود ندارد، اما دارو به وفور وجود ندارد.خوشبختانه روش‌های متعددی در رشته بیهوشی وجود دارد که استفاده از آنها باعث می‌شود که اجازه ندهیم کمترین آسیبی به بیمار برسد. با بیان اینکه کمبود داروهای بیهوشی نه تنها در داروهای ایرانی که در داروهای خارجی نیز وجود دارد، گفت: تا چند سال قبل تمامی داروهای بیهوشی خارجی تولید خارج از کشور و وارداتی بودند، اما طی سه تا چهار سال گذشته شرکت‌های داخلی بین 50 تا 60 درصد داروهای بیهوشی را تولید می‌کنند و بر روی این داروها لوگوی شرکت‌های داخلی وجود دارد، با این حال هنوز داروهای جدید و به روزتر در حال وارد شدن است.

       باید داروها را مدیریت کنیم

جلالی فراهانی بیان کرد: اگرچه سازمان غذا و دارو این کمبودها را انکار می‌کند، اما در مجموعه بیمارستانی‌ و داروخانه‌های آنها همیشه متذکر می‌شوند که با احتیاط از یک دارو استفاده کنیم و آن را مدیریت کرده و کمتر مصرف کنیم. در حال حاضر علاوه بر کمبود داروهای خارجی بیهوشی، کمبود در داروهای داخلی هم وجود دارد، البته دلیل این کمبود مشخص نیست. ما تلاش می‌کنیم این کمبود به بیمار لطمه نزند، خوشبختانه در حال حاضر گزارشی از به وجود آمدن مشکلی برای این بیماران گزارش نشده است. 

       مصرف زیاد داروهای بیهوشی در پی افزایش اعمال جراحی

اما از سوی دیگر سازمان غذا و دارو دلیل این کمبود را مصرف زیاد به دلیل افزایش جراحی‌های الکتیور در پی فروکش کردن کرونا می‌داند.بهرام دارایی اظهار کرد: کمبودی در داروهای بیهوشی وجود ندارد، بلکه مصرف آن افزایش یافته است. پس از کرونا بسیاری از مردم که جراحی‌های غیرضرور خود را انجام نداده‌ بودند، در حال مراجعه برای انجام این اعمال جراحی هستند و همین موضوع موجب افزایش مصرف سرم و داروهای بیهوشی شده است. او افزود: از قبل برای این موضوع برنامه‌ریزی شده بود با این حال حد نهایی برای مصرف آنها وجود ندارد و هر چقدر ما این داروها را بیاوریم بازهم درخواست برای آنها وجود دارد. اگرچه همانطور که گفتم اینها برای اعمال غیرضروری است. با این حال در مراکز درمانی و بیمارستان‌ها به اندازه کافی برای اعمال ضروری و اورژانسی وجود دارد. او همچنین در مورد کمبود سرم نیز گفت: ما کمبودی نداریم، آمارنامه دارویی ما نشان داد فروش سرم دو برابر شده است، چرا باید این اتفاق رخ دهد؟ به نظر می‌‌رسد یک سری مشکلات را در بخش تجویز، درمان و خدمات سرپایی، عمل‌های غیرضرور، الکتیو، زیبایی، چاقی، لاغری و... هستند. در طرح دارویار تجویز منطقی و مصرف منطقی تأکید شده است و در موضوع سرم هم باید به آن بپردازیم. امروز بسیاری از مردم سرم در دست گرفته و در مطب‌ها و درمانگاه‌ها در انتظار تزریق سرم هستند، که اینها قابل قبول نیست.

       عذر بدتر از گناه

دکتر محمد میرزایی، متخصص بیهوشی اما در این باره به «تعادل» می‌گوید: این دلایل که سازمان غذا و دارو برای نفی کمبود داروی بیهوشی عنوان می‌کند عذر بدتر از گناه است، اینکه جراحی‌ها به دلیل پایان یافتن کرونا افزایش پیدا کرده مساله‌ای است که باید از قبل پیش‌بینی و داروی مورد نیاز تامین می‌شد.  او می‌افزاید: اینکه در رشته بیهوشی روش‌های زیادی وجود دارد که می‌توانیم بدون آسیب زدن به بیمار او را بیهوش کنیم درست است اما همیشه بهترین روش امن‌ترین روش است و نباید مساله را به اما و اگر واگذار کنیم، نبود داروی بیهوشی در بیمارستان‌ها یا کمبود آن مربوط به یک یا چند بیمارستان نیست، در اکثر بیمارستان‌ها این کمبود به‌شدت احساس می‌شود، از سوی دیگر مساله اینجاست که اگر در یک شهری که تنها یک بیمارستان وجود دارد، مورد اورژانسی پیش بیاید و داروی بیهوشی به میزان لازم در دسترس نباشد، جان فرد بیمار به خطر می‌افتد. این متخصص بیهوشی، اظهار می‌دارد: متاسفانه مدتی است که سازمان غذا و دارو به جای اینکه به کمبود داروها توجه کرده و درصدد رفع این کمبودها باشد، بیشتر به فکر پاسخ دهی به انتقادات است و تکذیب اخباری که در مورد کمبود دارو مطرح می‌شود. اینکه بخواهیم وظیفه اصلی خود را فراموش کرده و مدام به فکر پاسخگویی باشیم، ما را از هدف اصلی دور می‌کند. در حال حاضر به هر دلیلی داروی بیهوشی در کشور با کمبود شدید مواجه شده است و وزارت بهداشت و سازمان غذا و دارو به عنوان متولی وظیفه دارند این کمبودها را رفع کنند. 

       وضعیت در همه بیمارستان‌های کشور  بحرانی است

دکتر علی اکوانی، جراح عمومی نیز در پاسخ به این پرسش «تعادل» که آیا تا به حال برای جراحی با کمبود داروی بیهوشی یا حتی سرم مواجه شده‌اند، می‌گوید: این اتفاقی است که در هر بیمارستانی رخ می‌دهد، این روزها دیگر ربطی ندارد در بیمارستان دولتی مشغول به کار باشی یا خصوصی، کمبودها در تمام بیمارستان‌های کشور به وضوح دیده می‌شود، برای جراحان عمومی که عمدتا عمل‌های سبکی دارند وضعیت در برخی مواقع واقعا بغرنج می‌شود چه برسد به متخصصانی که جراحی‌های چند ساعته و سخت را باید انجام دهند. او می‌افزاید: نبود سرم یا داروی بیهوشی در بیمارستان بسیار مهم است، همین سرم که برای خیلی‌ها مساله‌ای کاملا غیرضروری به نظر می‌رسد، برای بیماری که تازه جراحی کرده یک داروی حیاتی به حساب می‌آید چرا که انواع آنتی بیوتیک‌ها و... در سرم به او تزریق می‌شود تا از عفونت‌های بیمارستانی بعد از عمل جراحی جلوگیری شود. اینکه در داروخانه‌ها کمبود سرم وجود داشته باشد را شاید بتوان به مصرف زیاد آن ربط داد اما کمبود سرم در بیمارستان‌ها مساله دیگری است. اکوانی با اشاره با کمبود داروی بیهوشی نیز می‌گوید: این مساله واقعا باید مورد بررسی قرار بگیرد چرا که مستقیما با جان انسان‌ها سر و کار دارد و نمی‌توان با تکذیب یا اظهارنظرهای غیر کارشناسانه از کنار آن به راحتی گذشت.