تسویه حساب چینی!
اخراج رییس‌جمهور سابق چین از جلسه اختتامیه حزب کمونیست
بیستمین کنگره حزب کمونیست چین با دو رویداد کم‌سابقه خاتمه یافت؛ تثبیت قدرت شی و بیرون بردن رهبر قبلی از سالن. با اصلاح آیین‌نامه حزب، شی جینپینگ می‌تواند برای سومین دوره پنج‌ساله قدرت بلامنازع چین باشد.
بیستمین کنگره حرب کمونیست چین روز گذشته پس از یک هفته به کار خود خاتمه داد. رهبر حزب و رییس‌جمهوری چین در این کنگره موفق شده قدرت خود را تثبیت کند و گسترش دهد.
حدود ۲ هزار و ۳۰۰ نماینده حاضر در کنگره به اصلاحاتی رای موافق دادند که مطابق آنها، شی جینپینگ برای تکیه زدن مادام‌العمر بر رهبری حزب و حکومت محدودیتی نخواهد داشت. انتظار می‌رود شی روز یکشنبه در نخستین نشست کمیته مرکزی جدید حزب بار دیگر به عنوان دبیرکل انتخاب شود. در این صورت او پس از مائو تسه‌تونگ، بنیان‌گذار جمهوری خلق چین به قدرتمندترین رهبر این کشور تبدیل خواهد شد. در اصلاحات مصوب کنگره نقش شی به عنوان «هسته مرکزی حزب» و نظریه‌های او به عنوان اصول راهنمای توسعه و پیشرفت چین تثبیت شده‌اند. نمایندگان حاضر در کنگره همچنین اعضای جدید کمیته مرکزی حزب را هم انتخاب کردند که شامل ۲۰۵ عضو می‌شود و رهبری فعالیت‌های حزبی و پیگیری اجرای مصوبات کنگره را بر عهده دارد.
کنار گذاشتن نخست‌وزیر و بیرون بردن رییس سابق حزب
در بیستمین کنگره حزب کمونیست چین اتفاق‌های کم‌سابقه‌ای رخ داد که می‌توانند به عنوان نماد یکه‌تازی شی جینپینگ در عرصه قدرت و کنار گذاشتن مهم‌ترین مخالفان سیاست‌های او و طرفداران اصلاحات ارزیابی شوند. بر پایه مصوبات کنگره، لی که‌چیانگ، نخست‌وزیر چین، و دومین مقام اجرایی این کشور که از مدافعان اصلاحات اقتصادی است دیگر نه در کمیته مرکزی حضور دارد نه در کمیته دایمی دفتر سیاسی. دفتر سیاسی حزب از هفت عضو تشکیل می‌شود و از نهادهای اصلی در تصمیم‌گیری‌های مهم به شمار می‌رود. نخست‌وزیر چین که از این جمع حذف شده در دوران رهبر سابق حزب کمونیست راه پیشرفت را طی کرده است. روز پایانی کنگره یک رویداد کم‌سابقه دیگر نیز رخ داد و آن بیرون بردن هو جینتائو، دبیرکل پیشین حزب کمونیستو رهبر چین در فاصله سالهای ۲۰۰۳ تا ۲۰۱۳ بود. مطابق معمول مراسم کنگره حزب کمونیست چین بسیار خشک، حساب شده و با برنامه پیش می‌روند و به نظر می‌رسد در یک سناریوی از پیش نوشته شده همه‌چیز، حتی زمان و مدت دست زدن نمایندگان نیز مشخص است. لی کچیانگ، نخست‌وزیر چین، دومین مقام در این کشور و از مدافعان اصلی اصلاحات اقتصادی، یکی از چهار مقام ارشدی است که در کمیته دایمی دفتر سیاسی، هیات تصمیم‌گیری کلیدی چین متشکل از هفت عضو، پستی را حفظ نمی‌کند. او از کمیته مرکزی تازه انتخاب شده کنار گذاشته شد. هو جینتائو، دبیرکل سابق حزب کمونیست، در حالی که رسانه‌ها در روز پایانی به تالار بزرگ مردم رفتند، در اقدامی که به نظر می‌رسید برخلاف میل او انجام شده بود، از سالن بیرون برده شد. این حادثه که ناظران آن را غیرعادی می‌دانستند، قبل از رای‌گیری درباره اصلاحات قانون اساسی رخ داد. هو که ضعیف به نظر می‌رسد، از شی حمایت نمی‌کند، اگرچه در طول کنگره در کنار او نشسته بود. اما به جناحی تعلق دارد که از « رهبری جمعی» حمایت می‌کند. هو، ۷۹ ساله، زمانی که دو دستیار به او کمک کردند بایستد، کمی سرگردان به نظر می‌رسید، اما به‌طور خلاصه با شی، که در ردیف اول کنار او نشسته بود، صحبت کرد. سه عضو دیگر کمیته دایمی که کنار گذاشته شدند عبارتند از هان ژنگ، رییس حزب شانگهای، وانگ یانگ، رییس شورای مشورتی حزب، و لی ژانشو، متحد قدیمی شی و رییس کنگره ملی خلق که عمدتا تشریفاتی است. فقط اعضای کمیته مرکزی می‌توانند در کمیته دایمی حضور داشته باشند. جیانگ زمین، ۹۶ ساله، که قبل از هو رییس‌جمهور بود، در این کنگره حاضر نشد. شی از اعضای حزبش خواست تا خود را برای چالش‌های ژئوپلیتیکی آتی آماده کنند. وی با اشاره به تلاش‌های خارجی به‌ویژه برای باج‌گیری، مهار و محاصره چین گفت: «در مواجهه با تغییرات شدید در چشم‌انداز بین‌المللی» منافع ملی خود را در اولویت قرار داده‌ایم.
در مراسم اختتامیه کنگره، شی گفت: «جرات مبارزه، جرات پیروزی را داشته باشید.»
از جمله تغییراتی که در قانون اساسی چین به وجود آمده می‌توان به «دو حکم». «دو تضمین» اشاره کرد. بر اساس این دو حکم یا دو تثبیت، شی جینپینگ به عنوان رهبر «مرکزی» این حزب مشخص شده و ایده‌های او به عنوان اصول راهنمای توسعه آینده چین تثبیت می‌شود. دو تضمین هم وضعیت «محوری» شی جینپینگ در حزب کمونیست و قدرت مرکزی این حزب در چین را ضمانت می‌کند. متن این اصلاحیه بلافاصله منتشر نشد، اما قبل از تصویب آن گوینده استدلال پشت آن را خواند و مکرراً از شی و دستاوردهای او در تقویت ارتش و اقتصاد و تقویت اقتدار حزب یاد کرد. شی، در سخنان پایانی مختصری، گفت که این تجدید نظر شرایط روشنی را برای حمایت و تقویت رهبری کلی حزب تعیین می‌کند. گزارشی که یک هفته پیش توسط شی در جلسه افتتاحیه کنگره قرائت شد، عزم وی را برای ماندن در مسیر فعلی در مواجهه با چالش‌های داخلی و بین‌المللی نشان داد. شی در اولین دهه قدرت خود به عنوان یکی از قدرتمندترین رهبران چین در دوران مدرن ظاهر شد و رقیب مائو تسه تونگ بود که دولت کمونیستی را در سال ۱۹۴۹ تأسیس کرد و برای ربع قرن رهبری کشور را بر عهده داشت. بر اساس قطعنامه‌ای که در پایان کنگره منتشر شد، حزب کمونیست چین مخالفت خود با استقلال تایوان را در قانون اساسی ثبت کرد. در این قطعنامه آمده است: «(کنگره) موافقت می‌کند که در قانون اساسی حزب بیانیه‌هایی را در مورد مخالفت قاطعانه و بازدارندگی جدایی طلبانی که به دنبال «استقلال تایوان» هستند، درج کند.» بر اساس این قطعنامه که به اتفاق آرا در مورد تغییرات در منشور حزب به تصویب رسید، همه اعضای حزب موظف خواهند بود «از موقعیت اصلی رفیق شی جینپینگ در کمیته مرکزی حزب و در کل حزب حمایت کنند.» شی در بخشی از سخنان خود درباره دخالت نیروهای خارجی در امور داخلی چین و تایوان هشدار داد و افزود: «حل مساله تایوان مربوط به خود مردم چین است و باید تنها توسط مردم چین حل شود. ما با بیشترین صداقت و تلاش‌ها برای چشم‌انداز اتحاد مجدد مسالمت‌آمیز پایبند خواهیم بود، اما هرگز متعهد به کنار گذاشتن استفاده از زور نخواهیم بود و این گزینه را برای انجام تمام اقدامات لازم محفوظ می‌دانیم». در چنین فضایی بیرون بردن مرد ۷۹ سالهای که یک دهه قدرتمندترین سکاندار چین بوده و کنار شی جینپینگ جا گرفته، آن هم بر خلاف میل او نمی‌تواند اتفاقی باشد.
نمایش قدرت و هشدار به منتقدان؟
در فیلم‌های منتشر شده از این صحنه، به نظر می‌رسد وقتی دو مامور به هو جینتائو نزدیک شده و از او می‌خواهند سالن را ترک کند او کاملا غافلگیر شده و امتناع می‌کند. در ادامه ماموران دبیرکل سابق حزب را از جا بلند و به بیرون هدایت می‌کنند و او به شی جینپینگ چیزی می‌گوید و دستی بر شانه لی که‌چیانگ، نخست‌وزیر مورد حمایتش می‌گذارد که او نیز از حذف‌شدگان کنگره بیستم حزب است. بسیاری از تحلیلگران بیرون بردن دبیرکل سابق حزب کمونیست از سالن برگزاری کنگره و از کنار شی جینپینگ را نمایش قدرت رهبر کنونی و آینده چین و هشدار به تمام مخالفان در هر جایگاهی تعبیر کرده‌اند. تاکنون درباره علت بیرون بردن رییس‌جمهوری سابق چین از سالن به‌طور رسمی خبری منتشر نشده اما گفته می‌شود نخست‌وزیر این کشور به زودی بازنشسته می‌شود
تاثیر تحولات پکن بر اقتصاد ایران
برخی معتقدند اتفاقاتی که اخیرا در چین رخ داده، با توجه به سهم چشمگیر چین از اقتصاد جهانی می‌تواند تاثیرات گسترده‌ای در بازارهای مختلف داشته باشد. به باور اغلب فعالان اقتصادی احتمال اینکه مناسبات تهران با پکن به دلیل مراودات گسترده‌ای که ایران با چینی‌ها دارد، دستخوش تغییر شود وجود دارد. برخی نیز نگرانند که صادرات نفت ایران به چین تحت تاثیر تحولات اخیر قرار گرفته و دچار وقفه شود. البته تا به این لحظه به نظر نمی‌رسد سیاست پکن در بازار انرژی تغییر چندانی داشته باشد اما روی هم رفته این نگرانی وجود دارد که طرف چینی تمایل بیشتری برای نزدیک شدن به مسکو از خود نشان دهد.
