اولین نخست‌وزیر آسیایی بریتانیا

ریشی سوناک، وزیر دارایی پیشین بریتانیا، پس از حذف رقیب خود در رقابت برای تصدی جایگاه رهبری حزب محافظه‌کار، اولین نخست‌وزیر آسیایی‌تبار بریتانیا خواهد شد. با فرارسیدن پایان مهلت نامزدی در روز دوشنبه ۲۴ اکتبر بیش از ۲۰۰ نماینده محافظه‌کار پارلمان بریتانیا از آقای سوناک حمایت کردند.  پنی موردانت، رییس مجلس عوام بریتانیا با عدم موفقیت در کسب تعداد آرای لازم، از رقابت برای رهبری حزب محافظه‌کار حذف شد. در نتیجه آقای سوناک جانشین لیز تراس و جوان‌ترین نخست‌وزیر بریتانیا در ۲۰۰ سال گذشته خواهد شد. آقای سوناک ۴۲ ساله پس از اعلام نتایج توسط گراهام برادی، رییس کمیته اعضای خصوصی حزب محافظه‌کار که فراکسیونی در مجلس عوام بریتانیا است، در جلسه‌ای غیرعلنی برای نمایندگان این حزب سخنرانی کرد. سیمون هوار، یکی از نمایندگان پارلمان می‌گوید که آقای سوناک در سخنانش با اشاره به پشت‌ سر گذاشتن دورانی سخت، احتمال برگزاری انتخابات زود‌هنگام را رد کرده است. پس از مشخص شدن رهبر حزب محافظه‌کار، اکنون پادشاه بریتانیا باید ریشی سوناک را به سمت نخست‌وزیری منصوب کند تا او رسما جایگزین لیز تراس شود.  آقای سوناک تابستان امسال در رقابت برای نخست‌وزیری از خانم تراس شکست خورده بود. لیز تراس در توئیتی پیروزی ریشی سوناک را به او تبریک گفت و اعلام کرد که از وی کاملا حمایت می‌کند.

آقای سوناک که برنامه کاهش مالیات خانم تراس را «اقتصاد افسانه‌ای» خوانده و آن را رد کرده بود، در شرایط بحران اقتصادی و وارد آمدن فشار مالی قابل توجه بر عموم مردم بریتانیا به صدارت می‌رسد. جیک بری، دبیر حزب محافظه‌کار می‌گوید که زمان آن رسیده که حزب پس از یک دوره آشفتگی شدید سیاسی، کاملا متحد از ریشی سوناک حمایت کند. پنی موردانت نیز که دقایقی پیش از اعلام نتایج از رقابت انصراف داده بود، در پیامی با تاکید بر نیاز امروز خود و همکارانش به ثبات در حزب نوشت: «این یک تصمیم تاریخی است و بار دیگر نشان‌دهنده تنوع و استعداد حزب ما است.» اگرچه خانم موردانت تا پایان به رقابت برای رسیدن به مقام رهبری حزب ادامه داد اما با کنار کشیدن بوریس جانسون نخست‌وزیر پیشین بریتانیا، تحت فشار زیادی قرار گرفت تا او نیز از آقای سوناک حمایت کند.

آقای جانسون که تنها هفت هفته پیش از مقام نخست‌وزیری کناره‌گیری کرده‌ بود، با این ادعا که رای کافی برای باقی‌ماندن در رقابت را در اختیار دارد اذعان کرد که «اکنون زمان مناسبی نیست.» برخی منابع می‌گویند آقای سوناک و آقای جانسون روز شنبه در حالی ملاقات کردند که نمایندگان حزب محافظه‌کار تصمیم گرفته بودند از چه کسی در دومین رقابت رهبری حزب محافظه‌کار در چهار ماه گذشته حمایت کنند.ریشی سوناک در شرایطی نخست وزیر بریتانیا می‌شود که در کمتر از چهار ماه دو نخست وزیر مجبور به استعفا شده‌اند. شرایط اقتصادی بریتانیا بعد از برگزیت، همه‌گیری کرونا و حمله روسیه به اوکراین، هم‌زمان با رسوایی‌های پی‌درپی سیاستمداران، فضای سیاسی این کشور را چنان تکان داده که در ماه‌های اخیر شکستن رکوردها، از بالاترین نرخ تورم در چهل سال گذشته تا کوتاه‌ترین دوره نخست وزیری در تاریخ بریتانیا، به اخبار روزمره تبدیل شده است. ریشی سوناک در چنین شرایطی سکان دولت را به دست می‌گیرد. به دنبال این تحولات پوند بریتانیا و بازار سهام این کشور اندکی صعود کرد اما به سرعت به سطح قبل خود بازگشت. رسانه‌های بریتانیایی گفته‌اند که چارلز سوم، پادشاه بریتانیا قرار است به لندن برود تا عصر دوشنبه یا سه‌شنبه، استعفای خانم تراس را بپذیرد. بریتانیا پس از برگزیت در سال ۲۰۱۶ و ترک اتحادیه اروپا وضعیتی متلاطم را تجربه کرده و قانونگذاران بر سر تعیین رهبری آینده کشور دچار اختلاف نظر بوده‌اند. جانسون که چهره پیشتاز برگزیت به شمار می‌رود، با پیروزی قاطع در سال ۲۰۱۹ نخست‌وزیر شد اما به دنبال یک سری رسوایی‌ها مجبور به کناره‌گیری شد. لیز تراس، جانشین او تنها شش هفته بر مسند نخست‌وزیری تکیه زد. سوناک در آخرین انتخابات محافظه‌کار مغلوب تراس شد، اما به نظر می‌رسد که این حزب اکنون برای مقابله با افزایش قیمت انرژی و مواد خوراکی و مواجهه با رکود اقتصادی، فردی مطمئن را می‌خواهد. سوناک در دوران همه‌گیری ویروس کرونا اقتصاد کشور را هدایت کرد و به دلیل حمایت مالی از کارگران از کار بیکار شده و مشاغل تعطیل‌شده، مورد ستایش قرار گرفته بود. او وعده داده است در صورتی که نخست‌وزیر شود «صداقت، حرفه‌ای‌گری و مسوولیت‌پذیری» را سرلوحه عملکرد خود قرار دهد. این سخنان انتقاد غیرمستقیم او به جانسون و تراس تعبیر شده است.. او اولین نخست‌وزیر آسیایی‌تبار و غیر سفیدپوست تاریخ بریتانیا و جوان‌ترن رهبر دولت در تاریخ معاصر این کشور خواهد بود. ریشی سوناک سال ۱۹۸۰ در شهر ساوتهمپتون در جنوب بریتانیا متولد شد. پدرش پزشک عمومی و مادرش داروخانه‌دار بود. آنها هر دو هندی‌تبار ولی متولد شرق آفریقا هستند و در دهه ۱۹۶۰ از کنیا و تانزانیا به بریتانیا مهاجرت کرده بودند. او که در یکی از معروف‌ترین مدرسه‌های خصوصی بریتانیا به نام کالج وینچستر تحصیل کرده، لیسانس «فلسفه، سیاست و اقتصاد» از دانشگاه آکسفورد دارد و پس از آن از دانشگاه استنفورد امریکا فوق‌لیسانس ام‌بی‌ای گرفت. او در استنفورد با همسرش آکشاتا مورتی آشنا شد که دختر نارانایا مورتی، میلیاردر هندی و از موسسان شرکت اینفوسیس، یکی از غول‌های دنیای فناوری اطلاعات است. سوناک پس از دانشگاه حدود سه سال در بانک گلدمن‌ساکس کار کرد و بعدا جزو مدیران دو صندوق سرمایه‌گذاری بود. او سال ۲۰۱۵ از حوزه انتخابیه‌ای که پیش‌تر نماینده‌اش ویلیام هیگ، وزیر خارجه پیشین بریتانیا بود، وارد پارلمان شد.

  ستاره نوظهور

ریشی سوناک جزو نسل جدیدی از نمایندگان حزب محافظه‌کار است که با تلاش‌های دیوید کامرون، نخست‌وزیر پیشین بریتانیا، چهره این حزب را تغییر داده‌اند؛ نسلی که شمار اقلیت‌های نژادی، زنان، و افراد طبقه کارگر در آن به‌مراتب بیشتر از نسل‌های قبلی است. او بر خلاف اکثر هم‌نسلانش در مجلس، در همه‌پرسی سال ۲۰۱۶ طرفدار خروج از اتحادیه اروپا بود و گفته بود معتقد است برگزیت بریتانیا را «آزادتر، عادلانه‌تر و مرفه‌تر» می‌کند. سه سال پس از ورود به مجلس، برای اولین‌بار سمت دولتی گرفت. در تابستان ۲۰۱۹، با روی کار آمدن بوریس جانسون، به قائم‌مقام وزیر دارایی ارتقا پیدا کرد و وارد کابینه شد. ریشی سوناک در دوره‌ای که وزیر دارایی بریتانیا بود طرحی را برای رونق گرفتن دوباره رستوران‌ها بعد از همه‌گیری کووید اجرا کرد. تنها چند ماه بعد، با کناره‌گیری ساجد جاوید از مقام وزیر دارایی، سوناک جانشین او شد؛ درست چند هفته قبل از آنکه دولت برای مهار همه‌گیری کرونا، محدودیت‌های گسترده‌ سراسری به اجرا بگذارد. همه‌گیری خیلی سریع ریشی سوناک را به یکی از مشهورترین سیاستمداران بریتانیا تبدیل کرد. با شروع شهروندان، قول داد که «هر چه لازم باشد» برای کمک به مردم و کسب‌وکارها انجام ‌دهد. در طول دوران محدودیت‌های کرونا، وزارت دارایی زیرنظر سوناک صدها میلیارد پوند کمک نقدی مستقیم به مردم و کسب‌وکارها پرداخت و محبوبیت شخص وزیر دارایی سر به فلک کشید. ولی هیچ محبوبیتی ابدی نیست.

  افول موقت ستاره سوناک

با افزایش قیمت حامل‌های انرژی در اواخر ۲۰۲۱ و اوایل ۲۰۲۲ -روندی که با حمله روسیه به اوکراین سرعت بیشتری هم گرفت- قیمت‌ها، مخصوصا نرخ برق، گاز، بنزین و گازوئیل، در بریتانیا رو به افزایش گذاشت و «خرج زندگی» ورد زبان‌ها شد. ولی تدابیری که او مارس ۲۰۲۲ در «بیانیه بهاری» (که چیزی شبیه یک لایحه بودجه مختصر است) برای کمک به معیشت در نظر گرفته بود، به نظر اکثر مردم ناکافی بود و ناگهان محبوبیت آقای وزیر سیر نزولی گرفت. هم‌زمان مشخص شد که همسر او سال‌هاست که از نظر مالیاتی «غیرمقیم» است و روی میلیون‌ها پوند سودی که از سهامش در شرکت پدرش دریافت می‌کند، در بریتانیا مالیات نمی‌دهد. چند روز بعد، پلیس لندن سوناک را بابت نقض محدودیت‌های کرونا با شرکت در یکی از مهمانی‌های غیرقانونی در دفتر نخست‌وزیر مجرم شناخت و جریمه‌اش کرد.

  بوریس جانسون و ریشی سوناک

مدتی بعد معلوم شد آقای سوناک تا اکتبر ۲۰۲۱ همچنان گرین‌کارت امریکا داشته است؛ کارتی که صاحبش باید قصد اقامت دائم در امریکا را داشته باشد. در ماه مه امسال، هفته‌نامه ساندی‌تایمز ثروت سوناک و همسرش را ۷۳۰ میلیون پوند (حدود ۹۰۰ میلیون دلار) تخمین زد که آنها را جزو ۲۵۰ فرد ثروتمند بریتانیا قرار می‌دهد. درباره کوتاهی، تصویر سوناک در افکار عمومی از خزانه‌دار دست‌ودلباز اوایل همه‌گیری به «مرفهی بی‌درد» تبدیل شد که قصد ماندن در بریتانیا ندارد، خانواده‌اش از هر مفر قانونی برای مالیات ندادن در بریتانیا استفاده می‌کند و به جایش او مالیات‌های مردم عادی را بالا می‌برد.

  گاف‌های سوناک

پس از افشای وضعیت مالیاتی همسرش، ریشی سوناک در گفت‌وگو با بی‌بی‌سی خودش را به ویل اسمیت، بازیگر مشهور هالیوود تشبیه کرد که در مراسم اسکار روی سن رفت و به کریس راک، مجری برنامه سیلی زد. یکی دیگر از اتفاقات عجیب هم وقتی بود که ساعتی پس از اعلام کاهش عوارض بنزین، جلو عکاسان و فیلمبرداران، یک خودروی نسبتا ارزان‌قیمت کیا ریو را بنزین زد؛ خودرویی که بعدا معلوم شد از یکی از کارکنان سوپرمارکت قرض گرفته بوده و مجانی بنزین زده است. او همچنین در مصاحبه دیگری گفته بود از گرانی اجناس بی‌خبر نیست، چرا که او، همسرش و دو دخترشان، «هر کدام نان خودشان را در خانه دارند.»