پیشگیری و بازدارندگی از ارتکاب تخلفات و جرایم در حوزه بازار سرمایه

محمدصادق شبانی رییس مرکز تدوین، تنقیح و تطبیق قوانین و مقررات بازار سرمایه درباره بند (چ) ماده ۳۶ قانون احکام دایمی توسعه کشور گفت: به موجب این بند، سوابق انضباطی و کیفری مدیران و اشخاص تحت نظارت سازمان بورس قابلیت انتشار دارد و باید منتشر شود.

وی در پاسخ به این پرسش که بند (چ)، چه سوابقی را شامل می‌شود، افزود: مهم‌ترین بعُدی که قابلیت افشا دارد و شاید جالب توجه باشد، سوابق کیفری و انضباطی مدیران و اشخاص تحت نظارت نهادهای مالی، ناشران و تشکل‌های خود انتظام است.

وی در پاسخ به این پرسش که آیا انتشار سوابق، آثار سوئی هم برای بازار سرمایه به همراه دارد، اظهار کرد: نخست اینکه، انتشار مبنی بر سوابقی است که توام با صدور رای قطعی بوده و در مراحل مختلف رسیدگی به آن صورت گرفته و احراز شده که جُرم یا تخلف انجام شده است. دوم اینکه، انتشار براساس ضریب اهمیت است، به این معنا که درجه‌بندی برای آن صورت می‌گیرد.

شبانی اضافه کرد: رنگ‌بندی در این زمینه پیش بینی شده و به‌طور قطع، همه سوابق و تخلفات و جرایم در یک رده دیده نخواهد شد و برای مردم ملموس است که در چه سطحی بوده است.

وی تصریح کرد: برخی از تخلفاتی که دارای ضریب اهمیت کمتری بوده افشای آنها منوط به تکرار است و این موضوع از افشای مواردی که ممکن است ضرورت نداشته باشد، پیشگیری می‌کند.

رییس مرکز تدوین، تنقیح و تطبیق قوانین و مقررات بازار سرمایه، در ادامه صحبت‌های خود اظهار کرد: به نظر می‌رسد که پیش‌بینی قانون بیش از اینکه تمرکز بر مجازات افراد متخلف داشته باشد، قصد و هدف آن پیشگیری و بازدارندگی از ارتکاب تخلفات و جرایم در حوزه بازار سرمایه بوده است.

وی عنوان کرد: به‌طور قطع، مدیران فعال در حوزه بازار سرمایه به منظور حفظ اعتبار خود و همچنین درج پیشینه سوء در پایگاه اطلاعاتی مربوطه، سعی می‌کنند که مرتکب تخلف نشوند و از تکرار آن پرهیز و در حوزه‌هایی که ممکن است مواجه با ارتکاب جرم یا تخلف باشد، دقت بیشتری کنند.

به گفته این مسوول مربوطه؛ به نظر می‌رسد که این امر می‌تواند ارزیابی خوبی در انتخاب مدیران سالم و دارای سابقه خوب باشد. اجرای این حکم قانونی علاوه بر اینکه بازدارنده است و از ارتکاب تخلف یا جرم از سوی مدیران پیشگیری می‌کند، به انتخاب مدیران شایسته و بدون سوابق سوء در بازار سرمایه هم کمک خواهد کرد.

شبانی ادامه داد: در حوزه سوابق کیفری موضوع مربوط به صدور رای قطعی کیفری از سوی دادگاه‌های صالح است و البته ناظر به جرایمی است که مرتبط با مسوولیت مدیران بوده و در حوزه تخلفات و سوابق انضباطی، انتشار مربوط به احراز موضوع به موجب آرای قطعی است که مراجع انضباطی بازار سرمایه رای صادر می‌کنند که در نهایت منجر به صدور رای قطعی می‌شود.

رییس مرکز تدوین، تنقیح و تطبیق قوانین و مقررات بازار سرمایه یادآور شد؛ اشخاصی چون مدیران، اشخاص تحت نظارات، ناشران اوراق بهادار، نهادهای مالی و تشکل‌های خود انتظام مشمول این حکم قانونی می‌شوند.

وی خاطرنشان کرد: گاهی مجازات‌ها بازدارنده نیست و با توجه به اقتضائات بازار سرمایه، ممکن است محکومیت فرد به جریمه نقدی یا برخی محرومیت‌ها یا گاهی محکومیت به حبس از سوی دادگاه‌ها، منجر به جلوگیری از تخلفات اشخاص نباشد.

شبانی گفت: اما موضوعی که بسیاری از کشورها و بسیاری از بازارهای سرمایه در دنیا از آن استفاده کردند، و نتیجه موفقی را به همراه داشته است، مکانیزم یا فرآیند افشا به عنوان ابزاری برای اینکه فرد با دقت بیشتری در این حوزه‌ها فعالیت و از ارتکاب به جرم یا تخلف اجتاب کند، بسیار کمک‌کننده است.

وی در ادامه با اشاره به اینکه قانون مجازات اسلامی جرایم را به ۸ دسته تقسیم کرده است، عنوان کرد: جرایم در ۳ دسته رنگ مشکی، قرمز و نارنجی قرار گرفته که مشابه این موضوع در حوزه تخلفات هم وجود دارد.

به گفته رییس مرکز تدوین، تنقیح و تطبیق قوانین و مقررات بازار سرمایه، تخلفات به واسطه درجه‌بندی که موضوع جدیدی در بازار سرمایه است در ۶ درجه قرار گرفته و این ۶ درجه هم در ۴ رنگ مشکی، قرمز، نرنجی و زرد تعریف شده است.

وی هدف از این رنگ‌بندی و درجه‌بندی را آشنایی عموم مردم و فعالان بازار سرمایه با سطح اهمیت تخلف و جلوگیری از بی‌عدالتی یا اجحاف در حق مدیرانی که ممکن است تخلفی با ضریب اهمیت کمتری مرتکب شوند، اعلام کرد.

شبانی افزود: تشخیص تخلف و اینکه چه مجازاتی در نظر گرفته می‌شود، براساس دستورالعمل‌هایی است که در بازار سرمایه و با تصویب هیات‌مدیره سازمان بورس مبنای عمل قرار گرفته و به موجب آن، اشخاص و افراد محکوم به محکومیت انضباطی شده‌اند.

وی با اعلام اینکه انتشار سوابق با رنگ‌بندی و درجه‌بندی مختلف انجام شده است، اظهار کرد: در حوزه جرایم ۸ درجه وجود دارد که به موجب قانون، درجه‌های ۷ و ۸ که اغلب جرایم حوزه بازار سرمایه در همین درجه قرار می‌گیرد، با رنگ نارنجی منتشر می‌شود.

رییس مرکز تدوین، تنقیح و تطبیق قوانین و مقررات بازار سرمایه بیان کرد: رنگ قرمز شامل درجه‌های ۵ و ۶ است و سطح اهمیت میانه را دارد و جرایمی که غالبا مجازات‌های سنگین دارند نیز در درجه‌های ۱، ۲، ۳ و ۴ قرار گرفته و با رنگ مشکی منتشر می‌شود. این درجه‌بندی در حوزه تخلفات هم وجود دارد و با ۶ درجه و ۴ رنگ براساس سطح اهمیت نشان داده می‌شود.

وی گفت: درجه ۶ با رنگ زرد، درجه ۴ و ۵ با رنگ نارنجی، درجه ۲ و ۳ با رنگ قرمز و درجه یک با رنگ مشکی منتشر می‌شود. اینکه این درجه‌بندی چه مجازات‌هایی را در بر می‌گیرد، مفصل است که بخشی در دستورالعمل مرتبط با بند چ ماده ۳۶ منعکس شده است.

شبانی توضیح داد: برای اولین‌بار در بند (ز) ماده ۹۹ قانون برنامه پنجم توسعه، پیش بینی شد که علاوه بر ضمانت اجراهای کیفری و انضباطی که برای هر جرم یا تخلف مدیران اشخاص تحت نظارت پیش بینی می‌شود، این سوابق به موجب قانون منتشر شود. این حکم به‌طور مجدد در بند (چ) ماده ۳۶ قانون احکام دایمی تکرار و منوط به این شد که ترتیبات اجرایی آن از سوی شورای عالی بورس و اوراق بهادار به تصویب برسد.

وی عنوان کرد: در حال حاضر با تصویب آن پیش بینی 

شده که در چه شرایطی و با چه ترتیبی این سوابق منتشر و در دسترس عموم قرار گیرد.

به گفته رییس مرکز تدوین، تنقیح و تطبیق قوانین و مقررات بازار سرمایه؛ با توجه به اینکه انتشار به صورت عمومی است، به موجب قانون و دستورالعمل مربوطه، پیش بینی شده پایگاه اطلاعاتی و تارنمایی در دسترس عموم باشد که سوابق مدیران در آن منتشر شود. همچنین این دستورالعمل تا ۳ ماه پیش‌بینی کرده که سازمان بورس پایگاه مربوطه را راه‌اندازی و سوابق منتشر و در دسترس عموم قرار گیرد.