مشکلات بورس تمامی ندارد!

طی هفته جاری شاخص کل معاملات نوسانی زیادی به خود دید یعنی شاخص نه توان مثبت شدن داشت نه توان منفی شدن و در یک ناحیه مثبت نوسان می‌کرد. عوامل بسیار زیادی روی بازار سرمایه و معاملات آن اثر دارد اما درحال حاضر مهم‌ترین مساله نبود اعتماد است. «تعادل» در دوسال اخیر بارها به معضل بازار سرمایه یعنی نبود اعتماد اشاره کرده است اما تاکنون هیچ راهکاری اساسی برای این موضوع اجرایی نشده است.  در این دوسال پیشنهادهای بسیار زیادی برای ترمیم اعتماد بورس شده اما هیچ کار اجرایی نشده است. از سوی دیگر به عقیده کارشناسان وضعیت کنونی این بازار معلول برخی اتفاق‌هایی است که داخل کشور رخ می‌دهد. اتفاق‌هایی مانند تصمیم‌گیری‌های اقتصادی، سیاست‌های پولی، بی‌ثباتی در رویه‌های اقتصادی و سیاسی و… که روی امنیت خاطر اقتصادی تاثیر می‌گذارد. کسی انتظار ندارد نرخ انرژی بسیار ارزان به شرکت‌ها داده شود اما این انتظار وجود دارد که نسبت به کشورهایی که در دنیا درحال رقابت با ما هستند، مزیت رقابتی را حفظ کنیم. بخشی از اعتماد سرمایه‌گذاران زمانی از دست رفت که این گمان وجود داشت توافق و گشایش اقتصادی صورت می‌گیرد اما نگرفت. اینکه گفته می‌شود دولت از بازار بورس تامین مالی نکرده اشتباه است زیرا لزوما قرار نیست دولت مستقیم سهام بفروشد؛ همین که هزینه‌های انرژی را نسبت به شرکت‌های رقیب در دنیا بالاتر ببرند اما نرخ فروش را در بورس کالا با نرخ نیمایی و پایین‌تر از قیمت‌های جهانی محاسبه کنند خودش نوعی تامین مالی است. همچنین ریسک‌های سیستماتیک روی بازار سرمایه دارد، ریسک سیستماتیک مربوط به تمام بازار است نه یک شرکت یا سهام به خصوص و بر کل بازار سهام تأثیر می‌گذارد. ضمن اینکه، سرمایه‌گذاران یا شرکت‌های بورسی در شکل‌گیری این ریسک یا حذف آن نقشی ندارند و این سیاست‌های کلان یک کشور است که باعث بروز این ریسک یا رفع آن می‌شود. یک سری عوامل تأثیرگذار بر بازارهای مالی هر کشور وجود دارند که بروز هرکدام از آنها به‌نوعی تأثیرات منفی از خود را بر جای می‌گذارند. عواملی مانند تحریم و جنگ بر بازار سرمایه هر کشوری تأثیرگذار هستند تا جایی که بورس در این کشورها با مشکل مواجه خواهد بود. در مقابل در برخی از کشورها که خبری از مشکلات اقتصادی و سیاسی نیست، بازار سرمایه بسیار قدرتمند عمل می‌کند؛ به‌اندازه‌ای که امکان بروز ریسک سیستماتیک بسیار کم خواهد بود. گاهی سیاست‌های یک کشور و همچنین مشکلات اقتصادی حاکم بر آن موجب بروز ریسک سیستماتیک می‌شود و در این روند شرکت یا سرمایه‌گذار نقشی ندارند. به‌منظور پیشگیری از زیان ناشی از ریسک سیستماتیک، باید قادر به تشخیص و پیش بینی ریسک باشید اما چگونه؟ یک ضریب بتا برای هر سهم تعریف می‌شود که محاسبه آن در پیش بینی ریسک کمک‌کننده خواهد بود؛ به این ترتیب که اگر مقدار نهایی بتا بیشتر از مقدار ۱ باشد، میزان ریسک سیستماتیک بالا بوده و در مقابل اگر ضریب بتا کوچک‌تر از ۱ باشد، میزان ریسک سیستماتیک چندان بالا نیست. ریسک سیستماتیک حول وضعیت اقتصادی و سیاسی یک کشور می‌چرخد به‌طوری‌که گاهی هرگونه برهم‌خوردن رابط بین دو کشور موجب بروز ریسک می‌شود. البته این مشکلات اقتصادی یا سیاسی زمانی اهمیت پیدا می‌کنند که وضعیت کشور طرف مقابل بر روابط طرفین تأثیرگذار باشد در این صورت شدت ریسک بیشتر خواهد شد. به‌طور مثال هرگاه مشکلات بین ایران و امریکا اوج می‌گیرد، بازارهای سرمایه در کشور با مشکل روبرو می‌شوند و به‌این‌ترتیب افت سرمایه به وقوع می‌پیوندد.

    چه عواملی روی بازار سرمایه اثر دارند؟

بسیاری از کارشناسان معتقدند سود بانکی یا قیمت دلار همچنان عوامل اثرگذار در بازار سرمایه برای روزهای مثبت و منفی هستند. اما مهدی سماواتی می‌گوید: «بازار بورس مشکلاتی کلان دارد که موضوعاتی مانند سود بانکی و... حاشیه‌ای محسوب می‌شود. وی با بیان اینکه حرفه‌ای‌های بازار معمولا به دلایل حاشیه‌ای نه وزن مثبت و نه وزن منفی می‌دهند، اظهار می‌کند: با این حال آنچه روز نخست هفته بازار را منفی کرد کاهش قیمت جهانی نفت و کامودیتی‌ها بود. قیمت نفت به زیر ۹۰ دلار رفت و کامودیتی‌ها افت قابل‌توجهی داشتند.  سماواتی تصریح ‌کرد: در کل باید گفت ریسک سیستماتیک بازار بالاست و این مربوط به مسائل کلان است. مسائل حاشیه‌ای آدرس اشتباه دادن به روند بازار است. تا زمانی که این ریسک‌های سیستماتیک وجود دارد روند الاکلنگی نیز وجود خواهد داشت که مثبت‌های بازار در یک هفته توسط منفی‌ها در هفته بعد خورده شود. این کارشناس بازار سرمایه یادآور می‌شود: در واقع سیگنال‌هایی مانند بسته ۱۰‌بندی و امثالهم نه بر روند مثبت و نه بر روند منفی بازار تاثیر عمیق نخواهد داشت و فعالان حرفه‌ای توجه چندانی به آن نخواهند داشت. شاید تنها بهانه‌ای برای نوسان‌گیری باشد. سماواتی تاکید می‌کند: آنچه باعث نگرانی سهامداران است ریسک‌های کلان است که عده‌ای بیم به خطر افتادن اصل سرمایه خود را دارند. بنابراین ریسک‌های کلان سیاسی همچنان سایه خود را بر بازار نگه داشته است و هر چیزی را غیر از این عامل بدانیم، دقیق تحلیل نکرده‌ایم.وی در پاسخ به این سوال که دولت تا چه اندازه در بازار سرمایه توانایی نقش‌آفرینی دارد، می‌گوید: دولت دست بازی در نقش‌آفرینی دارد اما متاسفانه از ابزارهای دولت برای پسرفت بازار استفاده می‌شود. اما اگر واقع‌بینانه نگاه کنیم ذی‌نفعان نهایی در بازار بورس ۴ هلدینگ بزرگ هستند که ماهیت‌شان دولتی است. این کارشناس بازار سرمایه تصریح ‌کرد: متاسفانه تفکر دولتی ضدبازار است و هر نوع مداخله‌ای هم داشته باشد آسیب‌رسانی بیشتری نسبت به نفع آن دارد.وی در خصوص وضعیت بازار بورس در این روزها گفت: بازار میان‌مدتی است و ریسک نوسان‌گیری کوتاه‌مدتی آن زیاد است. در حال حاضر قیمت‌ها برای خرید میان‌مدت مناسب است. چشم‌انداز بازار تغییری نکرده و سودآوری آن کم نخواهد شد. تنها مساله ریسک‌های سیستماتیک است که همچنان پررنگ است و بادی منتظر آن ماند.

   بازار از دریچه معاملات

شاخص کل بورس تهران در پایان معاملات دیروز چهارشنبه با ۲ هزار و ۵۳۳ واحد افزایش در ارتفاع یک میلیون و ۴۱۰ هزار واحدی ایستاد. شاخص هم‌وزن با یک هزار و ۸۱۶ واحد افزایش به ۴۰۷ هزار و ۳۰۲ واحد و شاخص قیمت با یک هزار و ۸۲ واحد رشد به ۲۴۲ هزار و ۵۹۷ واحد رسید. شاخص بازار اول، ۲ هزار و ۸۴۲ واحد و شاخص بازار دوم، ۲ هزار و ۴۷ واحد افزایش را ثبت کردند. روز چهارشنبه در معاملات بورس تهران، بیش از هفت میلیارد و ۴۲۴ میلیون سهم، حق‌تقدم و اوراق بهادار به ارزش ۳۸ هزار و ۷۷۰ میلیارد ریال معامله شد. همچنین سرمایه‌گذاری گروه توسعه ملی (وبانک) با ۴۷۱ واحد، بانک ملت (وبملت) با ۴۲۴ واحد، کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران (حکشتی) با ۲۸۵ واحد، بانک تجارت (وتجارت) با ۲۸۴ واحد، سایپا (خساپا) با ۲۷۴ واحد، پالایش نفت بندرعباس (شبندر) با ۲۱۷ واحد و گسترش نفت و گاز پارسیان (پارسان) با ۱۸۶ واحد تاثیر مثبت بر شاخص بورس داشت. در مقابل فولاد مبارکه اصفهان (فولاد) با ۲۸۶ واحد، معدنی و صنعتی گل گهر (کگهر) با ۲۱۶ واحد، توسعه معادن و فلزات (ومعادن) با ۱۴۵ واحد، آلومینیوم ایران (فایرا) با ۱۳۳ واحد، ملی صنایع مس ایران (فملی) با ۱۰۸ واحد و ایران خودرو (خودرو) با ۱۰۵ واحد تاثیر منفی بر شاخص بورس به همراه داشت.بر پایه این گزارش، دیروز نماد سایپا (خساپا)، ایران خودرو (خودرو)، گسترش سرمایه‌گذاری ایران خودرو (خگستر)، شرکت سرمایه‌گذاری تامین اجتماعی (شستا)، بانک تجارت (وتجارت)، پالایش نفت تهران (شتران) و سرمایه‌گذاری سایپا (وساپا) در نمادهای پُرتراکنش قرار داشتند. گروه خودرو هم در معاملات چهارشنبه صدرنشین برترین گروه‌های صنعت شد و در این گروه ۲ میلیارد و ۵۶ میلیون برگه سهم به ارزش پنج هزار و ۵۶۱ میلیارد ریال دادوستد شد. شاخص فرابورس نیز روز چهارشنبه بیش از ۵۱ واحد افزایش داشت و به ۱۸ هزار و ۵۹۳ واحد رسید. در این بازار بیش از سه میلیارد و ۳۰۱ میلیون برگه سهم و اوراق مالی دادوستد شد و تعداد دفعات معاملات دیروز فرابورس بیش از ۱۸۶ هزار و ۶۸۳ نوبت بود. صنعتی مینو (غصینو)، مدیریت انرژی تابان هور (وهور)، بهمن دیزل (خدیزل)، تولید برق عسلویه مپنا (بمپنا)، داروسازی دانا (ددانا)، پخش هجرت (هجرت) و بانک دی (دی) با تاثیر مثبت بر شاخص فرابورس همراه بودند. همچنین پخش البرز (پخش)، تهیه توزیع غذای دنا آفرین فدک (گدنا)، بیمه اتکایی ایرانیان (اتکای)، پتروشیمی مارون (مارون)، پلیمر آریا ساسول (آریا)، توسعه سامانه نرم افزاری نگین (توسن) و شرکت آهن و فولاد ارفع (ارفع) تاثیر منفی بر این شاخص داشتند.