معمای بدهی‌های شهرداری تهران

گروه راه و شهرسازی|

بنا براعلام علیرضا زاکانی، شهردار تهران، میزان بدهی این نهاد شهری 84 هزار میلیارد تومان است. این در حالی است که زاکانی در 28 دی‌ماه سال گذشته، به هنگام تقدیم لایحه بودجه سال 1401 به پارلمان شهری پایتخت، میزان بدهی‌های شهرداری را 85 هزار میلیارد تومان اعلام کرده بود. از آنجا که بدهی‌های شهرداری به علت ناتوانی در پرداخت سود، در پایان هر ماه افزون‌تر می‌شود و همچنین حجم آن هم اینک به بیش از 1.5 برابر بودجه سالانه شهرداری رسیده است، نگرانی‌های را در میان ناظران برانگیخته است. این همه در حالی است که طی حدود 9 سال گذشته، کاهش تدریجی میزان تقاضا برای ساخت و ساز در شهر تهران که بنا به آمارهای رسمی در بهار سال جاری به حضیض 18 ساله خود رسید، به‌شدت منابع درآمدی شهرداری تهران را متاثر کرده است و در عین حال، طی این مدت، به علت رشد جمعیت ناشی از مهاجرپذیری پایتخت و همچنین رشد هزینه تمام شده خدمات شهری، بخش مصارف و هزینه‌های بودجه شهرداری در برابر بخش منابع و درآمدها به‌شدت رشد کرده است. در چنین شرایطی است که بدهی‌های شهرداری به 84 هزار میلیارد تومان رسیده است. آنگونه که خبرگزاری‌های داخلی گزارش کرده‌اند، شهردار تهران با حضور در جلسه کمیسیون امور داخلی کشور و شوراهای مجلس شورای اسلامی، با بیان اینکه شهرداری ۷۰ هزار میلیارد تومان بدهی دارد که امسال با احتساب سود بانکی آن به ۸۴ هزار میلیارد تومان رسیده است، گفته است: برنامه ما این است که امسال ۲۰ هزار میلیارد از این بدهی را کم کنیم.

   سبک‌سازی بودجه

به گزارش «تعادل»، 15 هزار میلیارد تومان از بدهی‌های شهرداری به بانک‌ها از طریق واگذاری سهام تعدادی از شرکت‌ها، فروشگاه‌های شهروند و رفاه، و نمایشگاه‌ شهر آفتاب در دستور کار مدیریت شهری پایتخت قرار گرفت. 29 آبان سال جاری، اعضای شورای شهر تهران یک فوریت لایحه واگذاری سهام شرکت‌های تابعه شهرداری به بانک‌ها را تصویب کردند. انتظار می‌رود، این لایحه به زودی در پارلمان شهری پایتخت بررسی و تصویب شود. به گفته معاون شهردار تهران، این سازمان در حال حاضر ۵۶ هزار میلیارد تومان به بانک‌ها بدهی دارد که حدود 30 هزار میلیارد تومان آن اصل و حدود 20 هزار میلیارد تومان از آن سود و فرع است. از این رو، به نظر می‌رسد، در صورت تصویب لایحه مزبور، شهرداری می‌تواند سه‌چهارم از سود بدهی‌های خود به بانک‌ها را پرداخت کند. این در حالی است که اصل بدهی 30 هزار میلیارد تومانی و 5 هزار میلیارد تومان سود آن همچنان در ستون بدهی‌های شهرداری سنگینی خواهد کرد و احتمالا در آینده نیز بار دیگر بدهی‌های شهرداری به بانک‌ها از محل سود بدهی انباشته خواهد شد. 

   میزان بدهی‌ها همچنان شفاف نیست

طی 5 سال گذشته، میزان بدهی‌های شهرداری تهران همواره یکی از مسائل مبهم و غیرشفاف بوده است. با روی کار آمدن پنجمین مدیریت شهری در سال 96، اعضای شورای شهر و همچنین شهرداران این دوره یعنی محمد علی نجفی، محمد علی افشانی و پیروز حناچی، تلاش کردند تا با گزارش دهی درباره نقاط تاریک و مبهم دوره مدیریتی قبل از خود، فضای کار را برای شهروندان شفاف کنند. البته هر بار گزارش‌های آنان با پاسخ‌های رسانه‌ای مدیران سابق شهرداری مواجه می‌شد. در آخرین مورد، در اوایل سال 1400، حناچی، شهردار وقت تهران به‌طور رسمی میزان بدهی‌های شهرداری تهران را 66 هزار میلیارد تومان اعلام و جزییات آن را تشریح کرد. علیرضا زاکانی، شهردار جدید تهران نیز در روزهای نخست فعالیت خود به عنوان شهردار منتخب (اوایل شهریور 1400)، همین عدد 66 هزار میلیارد تومان را در اظهارات و سخنرانی‌های خود عنوان می‌کرد و می‌افزود که این همه ماجرا نیست و این سکه روی دیگری هم دارد و آن این است که شهرداری تهران حدود 30 هزار میلیارد تومان نیز از دستگاه‌ها و سازمان مطالبه دارد. در روزهای پایانی شهریور ماه سال 1400 اما زاکانی در دیدار با سردار حسین اشتری، فرمانده نیروی انتظامی کشور اظهار کرد که شهرداری تهران ۸۰ هزار میلیارد تومان بدهی دارد که ۱۲.۵ هزار میلیارد باید بابت آن سود بانکی پرداخت شود. در واکنشی فوری به اختلاف 14 هزار میلیاردتومانی میان 66 هزار میلیارد تومان و 80 هزار میلیارد تومان، دو نفر از اعضای کنونی شورای شهر تهران اظهارنظر کردند. اظهارنظرهایی کاملا متفاوت و متضاد که بر ابهام و پیچیدگی مساله بدهی‌های شهرداری تهران افزود. یکی از اعضای شورای ششم گفت«در دوره قبل می‌خواستند بدهی را بالا ببرند و بگویند آقای قالیباف آنقدر بدهی بالا آورده است و هرچه توانستند در رقم بدهی آب بستند» و از همین رو، 20 تا 30 درصد بدهی‌های اعلامی شهرداری «حباب» دارد. در این حال، یکی دیگر از اعضای شورای شهر ششم اظهار کرد «میزان بدهی‌های پنهان هنوز بررسی نشده و اگر اعتبارسنجی شود قطعاً میزان بدهی‌ها فراتر از معوقات مربوط به تسهیلات دریافتی از بانک‌ها است.»

   رقم جدید بدهی؛ 72 هزار میلیارد تومان

در چنین شرایطی در تاریخ 9 آبان سال 1400 معاون مالی شهرداری تهران در پارلمان شهری پایتخت رقم 72 هزار میلیارد تومان را به عنوان بدهی شهرداری تهران بدون در نظر گرفتن بدهی به تامین اجتماعی و سازمان امور مالیاتی اعلام کرد.مهدی چمران، رییس شورای اسلامی شهر تهران اما در واکنش به گزارش معاون مالی شهرداری تهران گفت: همان‌گونه که از ابتدای ورود و حضور ما به مدیریت شهری مطرح شد بدهی شهرداری بالغ بر ۶۵ هزار میلیارد تومان بود که بنا بر گزارش امروز ۷۲ هزار میلیارد تومان بدهی شهرداری احصا شده و ممکن است اضافه هم بشود. البته بخش اعظمی از بدهی‌ها به بانک‌ها است و سالی ۱۰ هزار میلیارد تومان تنها باید برای پرداخت سود بانک‌ها هزینه شود و این کمر بودجه شهرداری را می‌شکند.

   بدهی ۵۶  هزارمیلیاردی شهرداری به بانک‌ها

ابوالفضل فلاح، معاون مالی و اقتصادی شهرداری تهران نیز در همان نشست علنی شورای شهر در تاریخ 9 آبان 1400 در خصوص وضعیت مالی این نهاد توضیحاتی ارایه کرد و گفت: تا پایان شهریور ۱۴۰۰، ۷2 هزار میلیارد تومان بدهی ناشی از دعاوی، بیمه، مالیات، توافقات داخلی و نهادها را احصا کردیم که این با جمع بدهی بانک‌ها است.فلاح با بیان اینکه در بازه زمانی سال ۹۰ تا ۹۹ آمارها نشان می‌دهد که درآمدها بر اساس قیمت روز روند کاهشی داشته است، تصریح کرد: در بررسی سهم اجزای درآمدها می‌بینیم که شهرسازی ۵۰ درصد، تسهیلات ۱۰ درصد، اوراق مشارکت ۷ درصد، اسناد دریافتی ۶ درصد و سایر درآمدها ۴ درصد بوده است و میزان درآمد پایدار نیز ۲۳ درصد بوده است. بررسی‌ها در زمینه دریافت تسهیلات از سوی شهرداری تهران نشان می‌دهد از سال ۹۶ به بعد جرایم و بدهی از اصل تسهیلات پیشی گرفته و به خصوص در سال‌های ۹۳، ۹۴ و بالاخص ۹۵ تسهیلات عمده‌ای از سوی شهرداری تهران برای کارهای عمرانی دریافت شده است که بر همین اساس تا پایان شهریور ماه ۵۶ هزار میلیارد تومان انباشت بدهی بانکی با در نظر گرفتن اصل و فرع آن را داریم که عدد قابل توجهی است. 

   شرایط نامطلوب زیرساخت‌های تهران

دیروز اما زاکانی در بخش دیگری از اظهارات خود در جمع نمایندگان مجلس با بیان اینکه از ۷۰ هزار هکتار بافت تهران ۱۲ هزار هکتار آن بافت ناپایدار است، عنوان کرد: کل زیرساخت‌های شهر شرایط نامطلوبی دارد مثلاً در بحث شبکه جمع‌آوری آب‌های سطحی، تهران نیاز به ۷۰۰ کیلومتر شبکه دارد که ۵۳۰ کیلومتر آن از قبل انجام شده و ۱۷۰ کیلومتر آن باقی مانده است و بخشی از ۵۳۰ کیلومتر انجام شده نیز نیازمند ترمیم است.او با اشاره به اینکه در بخش حمل و نقل، تکمیل ۷ خط فعال مترو نیاز به ۷۰ هزار میلیارد تومان اعتبار دارد؛ یادآور شد: مثلاً در خط ۶ ایستگاه‌ها به هم متصل نیستند که البته تا یک ماه آینده این ایستگاه‌ها به هم وصل می‌شوند؛ تهران باید ۳۲۵ ایستگاه مترو داشته باشد که در حال حاضر تنها ۱۴۴ ایستگاه آن فعال است و تکمیل کل خطوط و خطوط اکسپرس نیاز به ۳۰۰ هزار میلیارد تومان اعتبار دارد.شهردار تهران ادامه داد: ۷ خط فعال مترو ۲۵۰۰ واگن نیاز دارد در حالی که ما ۱۵۰۰ واگن داریم که ۲۰۰ دستگاه آن از رده خارج است و دو سوم مابقی نیز نیاز به اورهال دارند که باید بتوانیم برای آینده بخشی از این واگن‌ها را از طریق تولید داخل و بخشی دیگر را نیز از طریق واردات تأمین کنیم.شهردار پایتخت همچنین گفت: تهران ۹ هزار دستگاه اتوبوس برای ارایه خدمت نیاز دارد که در ابتدای این دوره از مدیریت شهری، ۲۲۲۵ دستگاه اتوبوس تحویل گرفتیم، در بخش ون نیز ۹۸ درصد ون‌ها فرسوده و نیمی از تاکسی‌های ما نیز از رده خارج هستند، بنابراین در بخش توسعه حمل و نقل ۴۰۰ هزار میلیارد تومان اعتبار لازم داریم.

   تعریف 400 هزار میلیارد تومان پروژه‌های مشارکتی 

وی با اشاره به اینکه در بودجه تنها برای ساخت ۶۰ سانتی‌متر مترو اعتبار دیده شده بود، تاکید کرد: به همین منظور توجه ما به این بود که بخشی از اعتبار و امکان را با انضباط مالی و بخشی از آن از طریق مولد‌سازی امکانات و بخشی دیگر را از طریق مشارکت تأمین کنیم؛ لذا به غیر از بخش حمل و نقل و مسکن برای تهران پروژه‌های مشارکتی در حدود ۴۰۰ هزار میلیارد تومان تعریف کردیم.