ریز نوسان صنعت ساخت با تغییر انتظارات تورمی

مجید اعزازی|

بازار ساخت و ساز نیز همچون سایر بازارها در آبان سال جاری دستخوش رشد قیمت‌ها شد و همین عامل منجر به بهبود 8 واحدی عدد شاخص کل ساختمان نسبت به مهر ماه شد و به عدد 45.78 رسید. رشد قیمت نهاده‌ها و محصولات ساختمانی، با توجه به تورم ماهانه 2.1 درصدی آبان، بیشتر تحت تاثیر پیش‌بینی‌ها و انتظارات از تورم در آینده است. انتظاراتی که تحت تاثیر نااطمینانی‌های ناشی از تحولات سیاست داخلی و بین‌المللی افزایش یافته است و قیمت دارایی‌ها را به‌طور دسته جمعی رشد داده است. در چنین شرایطی است که با رشد تقاضا برای نهاده‌ها و محصولات ساختمانی به عنوان «دارایی‌های قابل اعتنا» در صنعت ساخت و ساز، قیمت این دسته از دارایی‌ها نیز رشد یافته است. به گزارش «تعادل»، در آبان ماه سال جاری، بازار سرمایه بازدهی مثبت 7.65 درصد را ثبت کرد، به گونه‌ای که شاخص کل بورس از محدوده یک میلیون و 308 هزار واحد در اول آبان به یک میلیون و 409 هزار واحد در پایان ماه مزبور رسید. این در حالی بود که خروج پول حقیقی از بازار سهام همچنان در آبان ماه نیز تداوم داشت و برخلاف بازدهی 7.65 درصدی بازار سهام، خروج پول 0.8 درصد نیز افزایش یافت. در آبان، سکه نیز بازدهی مثبت 8.7 درصد را به ارمغان آورد و قیمت هر قطعه سکه امامی از 15 میلیون تومان به بالای 16 میلیون و 250 هزار تومان پرواز کرد. دلار امریکا نیز بازدهی 8.1 درصدی را تجربه کرد. برخی برآوردها نیز حاکی از رشد قیمت خودرو به نزدیک 6 درصد طی آبان سال جاری است. آمارهای مربوط به خرید سکه (صرفا) از طریق بازار سهام و همچنین خرید اسکناس دلاری (صرفا) از بازار متشکل ارزی حاکی از رشد قابل توجه در آبان‌ماه دارد. از این رو، می‌توان گفت که در ماه گذشته، اغلب بازارهای دارایی همچون بازار مسکن، به موازات رشد قیمت‌ها، شاهد رشد تعداد معاملات نیز بوده‌اند و از این رو، نقدینگی سرگردان، صرفا به بازار مسکن کوچ نکرده است.

    رشد شامخ در محدوده رکود

آنگونه که اتاق تعاون ایران گزارش کرده است، شاخص کل ساختمان در آبان ماه به رقم 45.78 رسید که نسبت به ماه قبل (37.09) افزایش نسبی داشت و نشان داد که فعالیت‌های ساختمانی طی آبان در قیاس با مهرماه افزایش داشته است. در عین حال، از آنجا که شامخ کل در آبان ماه کمتر از عدد 50 بود و در نتیجه در محدوده رکود قرار داشت. در این ماه، افزایش مولفه‌های «قیمت محصولات تولید شده و خدمات ارایه شده»، «قیمت خرید مواد اولیه یا لوازم مورد نیاز» عموما ناشی از تشدید تحریم‌ها و همچنین اثرات نوسان نرخ ارز در آبان بود. کاهش مولفه‌های «موجودی محصول نهایی در انبار یا کارهای معوق و ناتمام»و «موجودی مواد اولیه یا لوازم خریداری شده» و افزایش چشمگیر مولفه‌های «میزان فروش کالاها و خدمات» و «میزان سفارشات جدید مشتریان» نتیجه اقبال مخاطبان این صنعت برای تهیه مواد اولیه و محصولات مورد نظر، پیش از مواجهه با افزایش مجدد قیمت‌ها است.

    پیش‌بینی تداوم رکود در ماه‌های آینده

در همین حال، نتایج نظرسنجی اتاق تعاون ایران از 95 شرکت فعال در عرصه ساخت و ساز حاکی است، مولفه «انتظارات تولید در ماه آینده» با ثبت رقم 42.63 در ماه‌های آتی نیز در وضعیت رکودی قرار خواهد داشت.

بنابراین، مدیران و فعالان ساختمانی بر این باورند که خروج از وضعیت فعلی صنعت ساختمان، نیازمند تسریع در اجرای اهداف و برنامه‌های دولت در حوزه ساخت مسکن و اصلاح قوانین و مقررات مخل تولید و نیز حمایت جدی از این صنعت به عنوان صنعت پیشران اقتصادی است. به گزارش «تعادل»، در شهریور و مهر سال جاری نیز به ترتیب 89 و 93 نفر از مدیران شرکت‌های بزرگ در گروه‌های ساخت بنا، مهندسی عمران و فعالیت‌های ساخت و ساز تخصصی به سئوالات نظر سنجی مربوط به طرح شامخ کل ساختمان پاسخ گفته بودند. بر اساس نتایج حاصله از این نظر سنجی، شامخ کل ساختمان در شهریور به عدد 42.69 و در مهر به عدد 37.09 فروغلتیده است. این در حالی است که عدد شامخ کل ساختمان در مرداد ماه 51.11 بوده است.  به گزارش «تعادل»، در طرح شامخ، از پاسخ‌دهندگان خواسته می‌شود به 12 پرسش مطرح شده در قالب سه معیار وضعیت نسبت به ماه پیش (بهتر شده، بدتر شده یا تغییری نکرده است) پاسخ دهند. در صورت انتخاب گزینه بیشتر از ماه قبل: عدد 1، گزینه بدون تغییر: عدد 0.5 و گزینه کمتر از ماه قبل: عدد صفر برای آن پرسش ثبت می‌شود. مجموع حاصل ضرب درصد پاسخگویان به هر یک از گزینه‌های در عدد همان گزینه، مبین عدد شامخ درآن پرسش است. در نهایت، معیار سنجش این شاخص عددی بین صفر و 100 است که به ترتیب به معنای آن است که 100 درصد پاسخگویان گزینه «بدتر شده است» و «بهتر شده است» را انتخاب کرده‌اند. عدد 50 نشان‌دهنده عدم تغییر وضعیت نسبت به ماه قبل، بالای 50 نشانه بهبود وضعیت نسبت به ماه قبل و زیر 50 به معنای بدتر شدن وضعیت نسبت به ماه قبل است.

    پیشروی قیمت‌ها در بازار معاملاتی

بر اساس این گزارش، تازه‌ترین گزارش آماری بانک مرکزی از تحولات بازار مسکن شهر تهران حاکی از این است که آبان سال 1401 متوسط قیمت خرید و فروش یک متر مربع زیربنای واحد مسکونی معامله شده از طریق بنگاه‌های معاملات ملکی شهر تهران با 8.6 درصد رشد به 46 میلیون و 700 هزار تومان بالغ شده است. متوسط قیمت خرید و فروش یک متر مربع زیربنای واحد مسکونی معامله شده از طریق بنگاه‌های معاملات ملکی شهر تهران در آبان ماه سال جاری نسبت به آبان سال قبل 45.9 درصد افزایش یافته است. بررسی‌های «تعادل» نشان می‌دهد، که طی 15‌ماهه فعالیت دولت سیزدهم، قیمت هر متر مربع واحد مسکونی در شهر تهران از حدود 31 میلیون تومان به حدود 47 میلیون تومان در پایان آبان رسیده است که حاکی است طی این دوره 15 ماهه به‌طور متوسط در هر ماه، متوسط قیمت هر متر مربع مسکن یک میلیون تومان افزایش را تجربه کرده است. بر اساس این گزارش، از آنجا که میان رشد پایه پولی و حجم نقدینگی در اقتصاد و رشد قیمت دارایی‌ها رابطه مستقیمی وجود دارد، حساسیت مسوولان اقتصادی دولت نسبت به این شاخص امری ضروری به شمار می‌رود. بنا بر اعلام مراجع رسمی، حجم نقدینگی در پایان مهرماه سال 1401 معادل 5676 هزار میلیارد تومان بوده است که به ترتیب 17.5 و 34.3 درصد نسبت به پایان سال و پایان مهر ماه سال 1400 افزایش یافته است. رشد متغیر مذکور در 7 ماهه نخست سال قبل و 12 ماهه منتهی به مهر ماه سال 1400 به ترتیب معادل 21.6 و 42.8 درصد بوده است.  حجم پایه پولی نیز در پایان مهرماه سال 1401 (معادل 712 هزار میلیارد تومان) نسبت به پایان سال 1400، رشدی معادل 18 درصد داشته است. همچنین، نرخ رشد دوازده‌ماهه پایه پولی با 1.9 واحد درصد کاهش نسبت به رشد دوره مشابه سال قبل (36.4 درصد) به 34.5 درصد در پایان مهر‌ماه سال 1401 رسید.