غبار آلودگی هوا بر روان انسان

مینا حسینی

آلودگی هوا امروزه به یکی از چالش‌های جوامع صنعتی تبدیل شده است. در جوامع صنعتی به دلیل رونق کارخانه‌ها و کاهش استفاده سوخت‌های سالم و قابل بازیافت، آلودگی روزبه‌روز در حال افزایش است. شهر تهران هم از این قاعده مستثنی نیست. افزایش آلودگی می‌تواند به مرور روی وضعیت جسمی و روحی انسان‌ها تاثیر بگذارد. آلودگی هوا تنها موجب بیماری‌های جسمی چون تنگی نفس، بیماری‌های قلبی، آسم و... نخواهد شد بلکه روح و روان فرد را هم تحت تاثیر خود قرار می‌دهد. تاثیراتی که آلودگی هوا بر روان افرادی می‌گذارد حتی می‌تواند آنها را تا مرز خودکشی پیش ببرد. یکی از دلایل عمده‌ای که برای افسردگی و اضطراب تعداد قابل توجهی از افراد ساکن در شهرهای بزرگ ایران می‌توان پیدا کرد همین آلودگی هواست، آلودگی که باعث می‌شود تا افراد دچار استرس‌ها و اضطراب‌های شدید شده و حتی در رفتارهای اجتماعی شان تاثیرگذار باشد. براساس نتایج پژوهش‌های پزشکی، آلودگی هوا می‌تواند موجب افزایش اضطراب، استرس، خشونت و پرخاشگری، کاهش توان فکری، یادگیری و تمرکز، افسردگی و برخی اختلالات روان‌تنی و ذهنی شود. این آلودگی همچنین آسیب‌های جسمی ناشی از روان‌تنی را افزایش داده و به‌طور مستقیم سبب آسیب‌های مغزی و کاهش عملکرد مغز خواهد شد. برخی از آسیب‌های روحی نظیر خشونت و پرخاشگری همچنین سازگاری با محیط اجتماعی را کاهش داده و  سبب واکنش‌های آنی در برابر محرک‌های محیطی خواهد شد. آلودگی هوا تاب‌آوری اجتماعی در برابر فشارهای محیطی را کاهش داده و بنابراین پرخاشگری را رواج می‌دهد. افزایش زودرنجی هم به عنوان یکی دیگر از تبعات مخرب آلودگی هوا که گاه سبب «خودبیماری انگاری» می‌شود،  بروز رفتارهای وسواس‌گونه را به دنبال خواهد داشت. همچنین براساس برخی تحقیقات، آلودگی هوا اختلالات عصبی شنوایی همچون کاهش شنوایی حسی حرکتی، اختلالات یادگیری و حتی علائم اوتیسم و بیش فعالی (در کودکان) را هم به دنبال داشته است. این آلودگی همچنین با تاثیر مستقیم بر سیستم عصبی مرکزی کاهش اعتماد به نفس، رفتارهای غیرسازگارانه، زوال عقل و فراموشی، آلزایمر و پارکینسون را سبب شده و هر یک از این آسیب‌ها می‌تواند خلق وخوی افسرده را افزایش دهد. تنفس ذرات آلوده در هوا و مشاهده آسمان آبی تیره نیز سبب خلق افسرده و تشدید احساس غم و اندوه می‌شود. ارتباطات اجتماعی کاهش و حضور در اجتماعات کمرنگ می‌شود. تنش، بی‌قراری، نگرانی افزایش و سطح کیفی زندگی و احساس رضایت نیز تضعیف شده و هر یک از این مولفه‌ها سلامت روان را تحت تاثیر قرار می‌دهد. تشدید خستگی ذهنی و فکری، کاهش سطح اکسیژن به مغز و بدن، تصمیم‌گیری‌های آنی و رفتارهای تکانشی نیز از دیگر تبعات این آلودگی هوا محسوب می‌شود. استرس ناشی از آلودگی هوا هم بیماری‌های جسمی و روانی را سرعت می‌بخشد. احساس درماندگی و ناکامی را تقویت کرده و با تشدید اضطراب، به عنوان پایه‌گذار اختلالات روانی، رضایت از زندگی را تضعیف می‌کند. از سوی دیگر آلودگی هوا می‌تواند تحرکات مغز و عملکرد آن را تحت تاثیر خود قرار دهد. بدین‌ترتیب می‌توان گفت بیماری‌های روحی و روانی و اختلالات رفتاری می‌تواند نتیجه آلودگی هوا باشد. در صورتی که درمان نشود موجب جنون و خودکشی فرد خواهد شد. از سوی دیگر آلودگی هوا تنها روی بزرگسالان تاثیرگذار نخواهد بود، در واقع هیچ‌گونه محدودیتی در رابطه با آن وجود ندارد. در سنین کودکی و خردسالی آلودگی هوا می‌تواند موجب کاهش رشد مغز و کوچک شدن آن شود. در واقع سرب و مواد شیمیایی موجود در هوا اجازه رشد به مغز کودکان را نمی‌دهد و ضریب هوشی کودکان افت شدیدی پیدا خواهد کرد همچنین ضعف عصبی، پرخاشگری، اوتیسم، بیش فعالی، عدم تمرکز و... از عوارض آلودگی هوا روی کودکان است. به هر حال هوای پاکیزه و اکسیژن نقش بسیار مهمی در سلامت جسم و روح انسان دارد.انسان‌هایی که هوای سالم استشمام می‌کنند قطعا فرآیند رشد مغز و کارکرد اندام‌ بدن بهتری در مقایسه با دیگران دارند. بسیاری از افراد ممکن است در معرض آلودگی به افسردگی مبتلا شوند.