تکرار دست‌درازی دولت در بورس
رقیه ندایی| روز سه‌شنبه احسان خاندوزی، وزیر اقتصاد نشست خبری با خبرنگاران داشت و گفت که قرار است بخشی از بودجه به بازار سرمایه اختصاص داده شود. این اختصاص بودجه چه تاثیری می‌تواند روی بازار سرمایه داشته باشد؟
سخنگوی اقتصادی دولت اظهار کرد: دولت برای اینکه به وعده خود برای حمایت از سهامدار خرد عمل کند از چهارم آبان ماه اعلام شد که سهامداران خرد از سازوکار بیمه سهام استفاده کنند که بیش از نیم میلیون نفر استفاده کردند و استقبال فراتر از انتظار سازمان بورس بود. برای اینکه سال آینده وضعیت بهتر شود عدد مشخصی در بودجه ۱۴۰۲ توسط هیات وزیران تصویب شد که برای سال آینده کنار گذاشته شود تا با استفاده از این پشتوانه بودجه حمایتها انجام شود.
اختصاص بخشی از بودجه به بازار سرمایه و یک تکلیف جدید برای اقتصاد کشور مشکل‌زاست. در حال حاضر دولت تکلیف‌های خود را نمی‌تواند به صورت کامل عملی کند و افزایش یک تکلیف جدید به بدنه اقتصاد آسیب می‌زند.از سوی دیگر ما هر سال با کسری بودجه مواجه هستیم و بر اساس برآورد کارشناسان و اقتصاددانان که کسری بودجه سال 1402 بیش از سال‌های دیگر خواهد بود.
حال سوال اینجاست که نقدینگی لازم برای این تکلیف جدید از چه محلی تامین می‌شود؟ افزایش تکالیف دولتی به اقتصاد کشور فشار می‌آورد و نهایت آن افزایش تورم در کشور است. از سوی دیگر تصویب بودجه خاص را می‌توان دخالت مستقیم در بورس دانست؛ یعنی دولت با اختصاص بودجه دست خود را برای دخالت در بورس باز می‌گذارد و نتیجه آن شدیدتر از فاجعه سال 99 خواهد بود.
به عقیده کارشناسان نیازی به اختصاص بودجه به بورس نیست و همین که دولت در بازار سرمایه دخالت نکند و اجازه دهد که بازار سرمایه روند معقول خود را پیش ببرد یک برد برای بازار سهام است. بررسی بیشتر کارشناسان بازارسرمایه در گفت‌وگو با «تعادل» وضعیت را بررسی کرده‌اند.
جبران کسری بودجه از بورس
سعید امیرشاکرمی، کارشناس بازار سرمایه در یادداشتی نوشت: معمولا حمایت از بورس توسط دولت‌ها در همه جای دنیا رواج دارد اما نکته مهم این است که جنس این حمایت نباید به صورت مستقیم باشد بلکه دولت باید شرایط لازم برای رونق بورس را فراهم کند. در شرایط کنونی کشور و با توجه به تحریم‌های گسترده علیه ایران، بازار سرمایه می‌تواند نقش مهمی را برای تولیدکنندگان ایفا نماید. اما متاسفانه دخالت‌های بی‌مورد و سیاست‌گذاری‌های نامناسب اقتصادی دولت باعث شده بازار سرمایه از مسیر اصلی خود که کمک به بخش تولید است به انحراف کشیده شده و مردم به بورس بی‌اعتماد شوند.
با توجه به رشد ۳۴/۳ درصدی حجم نقدینگی در یک سال منتهی به مهر ماه ۱۴۰۱ و رسیدن این حجم به عدد ۵۶، ۷۷۰ هزار میلیارد ریال، دولت می‌توانست با حمایت غیرمستقیم خود از بازار سرمایه، این حجم سنگین نقدینگی را کنترل و هدایت کند و از گرانی اغلب کالاهای ضروری و سرمایه‌ای جلوگیری کند. اما متاسفانه دولت با استفاده ار ابزارهای مالی و انتشار اوراق گوناگون، بازار سرمایه را تبدیل به محلی برای جبران کسری بودجه خود نمود تا آثار سوء این تصمیمات باعث شود آحاد جامعه به سرمایه‌گذاری در بازارهای موازی مانند ارز، سکه، مسکن و خودرو تمایل پیدا کنند.
با این تفاسیر به نظر می‌رسد بهتر است دولت به جای حمایت نقدی و مستقیم از بورس، اولا دخالت‌های بی‌مورد و ناهماهنگی‌های ارکان دولتی و سیاست‌های ضد و نقیض خود را اصلاح نماید دوما با اصلاح قوانین مرتبط با بازار سرمایه و طراحی بسته‌های حمایتی از تولیدکنندگان فعال در بورس، موجبات افزایش سودآوری آنها و به‌دنبال آن رونق مجدد این بازار را فراهم کند.
راهکار درمان موقت بورس
پیام الیاس‌کردی، تحلیلگر بازار سرمایه نوشت: بورس از اقتصاد کشور و اخبار مختلف تاثیرپذیر است و نمی‌تواند روی کلیت کشور تاثیر داشته باشد. به‌طور کلی بورس از شرایط تولید، رونق اقتصادی، بهبود شرایط سیاست خارجی، بهبود شرایط کسب و کار و امثال این موارد تاثیر می‌پذیرد. تورم روی بورس اثر مثبت دارد؛ یعنی زمانی که تورم افزایش پیدا می‌کند بورس نیز مثبت می‌شود. این بدان معناست بورس می‌تواند از شرایط تورمی و رونق تاثیر بپذیرد. اگر ما شرایط اقتصادی خوبی را در کشور داشته باشیم، ناخودآگاه شرایط بازار سرمایه نیز خوب می‌شود.
در کشورهای توسعه‌یافته همسایه P/E سهم‌ها از عدد 20 شروع تا نهایتا به بیش از 100 می‌رسد؛ این درحالی است که این عدد در ایران نزدیک 5 است و در مقایسه با سایر کشورها بسیار پایین است. در زمانی که شرایط اقتصادی خوبی را تجربه کنیم و تصمیمات اقتصادی کشور بلندمدت باشد؛ شرایط بازار سرمایه نیز خوب می‌شود. در غیر این صورت به نظر بنده حمایت‌های دستوری برای جلوگیری از ریزش بازار تصمیم درمان کوتاه‌مدت است.
درخصوص تاثیر این موضوع در بلندمدت باید گفت که هر چقدر پول در بازار سرمایه تزریق شود تاثیر مثبت روی بورس دارد. دولت به مردم قول‌هایی برای حمایت از بازار سهام داده است اما اینکه یک سیستم جدا در نظر بگیریم و به بازار فشار بیاوریم و به نوعی حق بورس را ندهیم درست نیست. چرا که در بسیاری از شرایط حق بورس خورده شده است؛ برای نمونه بحث خوراک پتروشیمی‌ها، خودرو، فولادی‌ها، قطعی گاز و امثال این موارد حق بورسی‌ها خورده شده است ولی بورسی‌ها میگویند که اگر دولت از دستکاری و قیمت‌گذاری دستوری دست بکشد و حتی پولی به بازار سرمایه ندهد بورس تهران می‌تواند مسیر خود را پیدا کند.
دستکاری در بازار سرمایه
هلن عصمت‌پناه، مدرس دانشگاه گفت: اختصاص بودجه را می‌توان صرفا یک حرف برای آرامش مردم و سهامداران است. اکنون با این وضعیت تورم و افزایش دلار بازارهای موازی بورس بسیار جذاب هستند و به نوعی پول از بورس وارد سایر بازارها می‌شود. از سوی دیگر اگر نرخ بهره افزایش یابد به زیان بورس خواهد خواهد بود. گپ قیمتی بسیار زیادی بین ارز نیما و آزاد وجود دارد و هر چقدر هم قیمت دلار افزایش پیدا کند نمی‌توانیم بگوییم به نفع صنایع دلاری است شاید در کوتاه‌مدت صنایع دلاری از افزایش قیمت دلار سود کنند اما در بلندمدت شرایط فرق دارد. بیمه کردن سهم و امثال این موارد می‌تواند تاثیر هیجانی روی بازار سرمایه داشته باشد.
بازار سرمایه به صورت ریشه‌ای دچار مشکل است و تا زمانی که این مشکل برطرف نشود حمایتها جواب نمی‌دهد. در حال حاضر هر اتفاقی که در بورس می‌افتد کاملا مدیریت شده است و بورس تهران روند طبیعی‌ای ندارد؛ شاخص و نمادها دستکاری می‌شود و به صورت مدیریت شده رشد می‌کنند حتی تحلیل نیز روی نمادها پاسخگو نیست و نمادها روی تحلیل حرکت نمی‌کنند. اگر مشکلات اساسی بازار سرمایه حل شود و پس از آن اجازه دهند که بازار سرمایه طبق روال عادی خود یعنی عرضه و تقاضا حرکت کند؛ شرایط بهتر می‌شود. باید فاصله قیمتی بین دلار نیما و آزاد برداشته شود و دلار به سمت تک قیمتی شدن برود و اگر هم تک نرخی نمی‌شود؛ دلار نیمایی باید به بیش از 30 هزار تومان برسد؛ این گپ قیمتی به صنایع و روند سودآوری آنها ضربه می‌زند. بورس تهران یک بازار سرمایه‌گذاری است و افراد نگاهشان به سود بلندمدت است.
کسری بودجه نیز بسیار زیاد است؛ بخش عظیمی از صنایع دوست توسط اداره می‌شود و به نوعی دولتی است. به واسطه همین موضوع دوباره صنایع دلاری بازار سرمایه پناهگاه امنی برای کسب سود می‌شود. این موضوعات باید به آرامی اصلاح شود و برداشته شدن این مشکلات می‌تواند به حیات بازار سرمایه کمک کند. به نوعی بازار با اخبار می‌چرخد و حرکت می‌کند و این موضوع نمی‌تواند معیار بازار سرمایه باشد. چرا که سودآوری صنایع و تقسیم سود مجامع برای سرمایه‌گذاران مهم است.
اصلاحات مهم‌تر از بودجه
برزو حق‌شناس، کارشناس بازارهای مالی نیز نوشت: بودجه برای همه مردم است و مردم می‌توانند به اختصاص بودجه به بازار سرمایه اعتراض کنند. اقتصاد کشور با کسری بودجه مواجه است و زمانی که بودجه به سختی تامین می‌شود گنجاندن چنین ردیف‌هایی منطقی نیست. به جای اینکار بهتر است که نرخ دلار نیما و بازار آزاد، نرخ خوراک، معافیت مالیاتی و امثال این موارد اصلاح شود. به نوعی با اصلاح موارد مهم برای بازار سرمایه سودآوری صنایع افزایش یابد. منطقی نیست که هزینه‌های بودجه‌ای که با کسری مواجه است افزایش یابد؛ از نظر بنده اصلاح نرخ نیما می‌تواند بزرگ‌ترین کمک برای بازار سرمایه باشد. به واسطه نرخ نیما یک رانت عجیب و غریبی از جیب سهامداران به واردکنندگان داده می‌شود؛ حتی این ترس وجود دارد که با این روند این ارز به جای ارز 4200 هزار تومانی آقای جهانگیری بنشیند. آن زمان هزینه زیادی به بودجه و کشور تحمیل شد و تورم افزایش یافت و اکنون نیز همین اتفاق در حال رخ دادن است و یک فاصله در حدود 30 درصدی در این بین ایجاد شده و ممکن است مشکل‌ساز باشد.
پیشنهاد می‌شود که مسوولان دولتی به جای اختصاص بودجه؛ دلار را تک نرخی کنند چرا که دلار چند نرخی دست کردن در جیب سهامدار است. نرخ خوراک باید منطقی شود و فرمول معقولی گذاشته شود، قرار نیست فرمول‌های ایران بر اساس هاب‌های اروپایی حساب شوند. معافیت‌های مالیاتی را برای شرکت‌های تولید‌کننده افزایش یابد و به آنها تسهیلات تعلق بگیرد.
