بالا و پایین بورس با مالیات بر عایدی سرمایه
در نشست علنی روز یکشنبه مجلس شورای اسلامی طرح عایدی بر سرمایه را بررسی کرد؛ طرحی که عده‌ای کمی از نمایندگان، تقاضای مسکوت ماندن آن را ارایه کرده بودند که توسط اکثریت وکلای ملت رد شد و حالا خبرها حاکی از آن است که به احتمال زیاد این طرح طی روزهای آتی به تصویب خواهد رسید.
بررسی طرح مالیات بر عایدی سرمایه در تیرماه ۱۳۹۹ اعلام وصول شد، سپس در کمیسیون فرعی صنایع و معادن و مورد بررسی و اصلاح قرار گرفت و در تاریخ ۱۶ شهریور همان سال تصویب شد. در ادامه طرح یاد شده به کمیسیون اقتصادی مجلس ارجاع داده شد. این کمیسیون نیز پس از بحث‌وبررسی و انجام اصلاحاتی گزارش شور اول را در تاریخ ۲۹ مهرماه سال ۱۳۹۹ به تصویب رساند و در نهایت گزارش شور دوم در ۲۱ فروردین‌ماه امسال به تصویب رسید. اکنون بعد از گذشت حدود ۲ سال بعد از تصمیم‌گیری‌ها توسط نمایندگان در نهایت به صحن علنی مجلس رسیده است.
طرح مالیات بر عایدی سرمایه چیست؟
مالیات بر عایدی سرمایه بدین‌گونه است که از این پس طبق مدت تملک اگر فردی مسکن، خودرو، طلا و ارز خریداری و سپس اقدام به فروش آن کند، باید از محل سود حاصله، بخشی را به عنوان مالیات بر عایدی سرمایه پرداخت کند. مالیات بر عایدی سرمایه باهدف جلوگیری از تورم و سفته‌بازی، دارایی‌هایی از جمله املاک و خودروها، کلیه انواع طلا و شمش و زیورآلات و انواع ارزهای خارجی را هدف گرفته است. این مالیات، تنها به دارایی‌های بیش از یک مورد هر شخص بالای ۱۸ سال را شامل می‌شود، و اختلاف بین کلیه دارایی‌ها در زمان خرید نسبت به زمان فروش در سال‌های مختلف با درصدهای متفاوت است.
مهم‌ترین هدف مالیات بر عایدی سـرمایه، ایجادکردن یکپارچگی، انسجام و کارایی نظام مالیاتی، ایجادکردن عدالت اجتماعی، برقراری عدالت مالیاتی و سایر موارد است، اجرای این طرح در سال‌های اول می‌تواند منابع مالی مناسبی را جهت تأمین زیرساخت‌های کشور و کاهش فاصله طبقاتی در مالیات ستانی نصیب دولت کند.
دولت سیزدهم پیگیر تصویب طرح مالیات بر عایدی سرمایه با رویکرد عدالت‌محوری در دریافت مالیات‌ها، مقابله با عملیات سفته‌بازی و تمرکز بر کنترل بی‌ثباتی قیمت‌هاست ازاین‌رو سرمایه‌ها و نقدینگی‌های سرگردان را به سمت تولید سوق می‌دهد.
سهام جز مالیات نمی‌شود؟
در تعریف پایه مالیاتی این مالیات مطابق ماده۱۲ طرح، ۴ نوع دارایی (شامل املاک، وسایل نقلیه، طلا و... و ارز)، مشمول مالیات بر عایدی‌سرمایه شده‌اند و عایدی سهام از پایه مالیات حذف شده است؛ این در حالی است که در بین ۱۲۱کشوری که این طرح را اجرا می‌کنند در سال ۲۰۲۱، مالیات بر عایدی‌سرمایه سهام و سایر اوراق‌بهادار بعد مالیات بر عایدی‌سرمایه املاک و مستغلات (۸۳ درصد از این کشورها) از بیشترین فراوانی برخوردار است.
البته هدف از حذف سهام از دایره شمول مالیات بر عایدی‌سرمایه، حمایت از بازار سرمایه است، اما باید توجه داشت اقتصاد به‌مثابه ظروفی به‌هم مرتبط است و تغییر قیمت نسبی در یک نقطه آن منتهی به تغییر موازنه در تمام نقاط می‌شود و منابع را به نحوی ناکارآمد میان کاربردهای آن تخصیص می‌دهد. در این مقوله با کاهش بازدهی در دارایی‌های مشمول، خروج منابع از بازار ثانویه ملک و سایر دارایی‌ها و ورود خوش‌بینانه آن به بازار ثانویه سهام، کاهش تقاضا برای تولید سایر دارایی‌ها (مخصوصا ملک) رقم می‌خورد.
این کاهش تقاضا، کاهش تولید ملک را به‌دنبال خواهد داشت و در نهایت تمام حلقه‌های پیشین آنکه شامل بیش از ۲۰۰ صنعت مرتبط با این بخش از جمله: فولاد، سیمان، کاشی، شیشه، درب، پنجره و... را دچار رکود می‌کند. از سوی دیگر بسیاری از این صنایع که با کاهش تقاضای موثر مواجه می‌شوند متعلق به شرکت‌هایی هستند که در بورس اوراق‌بهادار فهرست شده‌اند، بنابراین این شرکت‌ها نیز با کاهش تقاضای موثر برای محصولات‌شان دیگر نیازی به سرمایه ورودی به بازار ثانویه ندارند و سرمایه ورودی نتیجه‌‌‌‌‌‌‌ای جز تورم دارایی‌ها نخواهد داشت.
مواضع بر سر مالیات بر عایدی سرمایه
برخی از کارشناسان عقیده دارند که مالیات بر عایدی به نفع بورس است و برخی از کارشناسان عقیده دارند که این مالیات به زیان بورس است. گروه دوم می‌گویند تنها چند سال پس از تصویب مالیات عایدی بر سرمایه بورس نیز مشمول این مالیات می‌شود و در نهایت بازار سرمایه در سال‌های آینده زیان‌ده می‌شود.
برزو حق‌شناس، کارشناس بازارهای مالی در گفت‌وگو با تجارت‌نیوز گفت: مالیات بر عایدی سرمایه در یک اقتصاد باثبات و معقول، منطقی است و باعث می‌شود که پول سفته‌بازها وارد بازارهای مصرفی همانند مسکن، خودرو و.. نشود؛ اما شرایط اقتصادی تورمی باعث شده که بخشی از پول‌ها و نقدینگی موجود در بازار به سمت سفته‌بازی برود.»
وی اظهار کرد: «ما یک تورم نهادینه در اقتصاد کشور داریم و عامل این تورم نیز دولت است. علت تورم نیز به ناترازی بانک‌ها، کسری بودجه و امثال این موارد بر‌می‌گردد.»
این کارشناس ادامه داد: «حال اگر مالیات بر عایدی سرمایه در کشور اجرایی شود؛ یعنی دولت از بی‌کفایتی خود مالیات می‌گیرد. دولت یک بار از مردم به علت تورم ایجاد شده و تضعیف پول ملی مالیات می‌گیرد و یک بار هم مالیات از عایدی سرمایه دریافت می‌کند.»
حق‌شناس تشریح کرد: «قرار است بازار سرمایه معاف از مالیات عایدی سرمایه باشد به واسطه همین موضوع در کوتاه‌مدت نقدینگی وارد بازار سهام می‌شود. اما توصیه من این است که فعالان بورسی نسبت به این مالیات خوش‌بین نباشند چرا که اقتصاد کشور و سیاست‌خارجی ما وضعیت خوبی ندارد.»
این کارشناس بازار سرمایه تاکید کرد: «مالیات عایدی بر بازار سرمایه برای کلیت اقتصاد مفید نیست و شاید در کوتاه‌مدت مقداری نقدینگی به سمت بازار سهام بیاید؛ اما در میان‌مدت باعث می‌شود خروج سرمایه از کشور تشدید شود.»
حق‌شناس افزود: «به‌طور کلی طرح مالیات برعایدی سرمایه به زیان اقتصاد کشور است و احتمالا پس از اجرایی شدن این طرح، دولت مالیات را روی بازار سرمایه نیز پیاده کند.»
وی اظهار کرد: «با توجه به وضعیت اقتصادی، طرح مالیات بر عایدی سرمایه باعث خروج نقدینگی از کشور و در نهایت تضعیف ارزش پول ملی خواهد شد.»
رونق بورس با مالیات بر عایدی سرمایه
حسین احمدی مدیرعامل کارگزاری ایمن بورس در خصوص تاثیر اجرای طرح مالیات بر عایدی سرمایه بیان کرد: «به‌هرحال بازارهای سفته بازی و سوداگری املاک، طلا، خودرو و ارز، بازارهای مولد نیستند که موجب رشد اقتصاد کشور و ایجاد اشتغال شوند. با توجه به تورم و رشد نقدینگی در کشور، سیاست‌گذاران باید تدابیری بیندیشند که نقدینگی به سمت بازارهای مولد و شفاف حرکت کند.»
وی اضافه کرد: «حتماً در صورت اجرای صحیح و موفقیت‌آمیز طرح مالیات بر عایدی سرمایه، بازار سهام جذابیت بیشتری خواهد داشت.»
این کارشناس بازار سرمایه تصریح کرد: «البته که بازار سرمایه با مشکلات دیگری از جمله عدم حمایت از بخش تولید و قطعی مکرر برق و گاز صنایع، افزایش نرخ بهره بدون ریسک و سیاست‌گذاری‌های غیرکارشناسی مواجه است؛ اما با وجود تمامی چالش‌ها، معتقدم اگر از این بازار حمایت صورت بگیرد، بازار سهام پتانسیل رشد خواهد داشت. کمااینکه در چند هفته اخیر هم بورس وضعیت بهتری داشته و رشد کرده است. اما کماکان بازار سهام نسبت به بازارهای موازی جامانده و بعضی سهم‌های این بازار هنوز با دلار ۱۵ هزار تومانی معامله می‌شوند! انتظار رشد هر روزه بورس را نداریم، اما این بازار می‌تواند رشد ملایم و منطقی داشته باشد.»
احمدی ضمن تاکید بر ضرورت تسریع در اجرای طرح مالیات بر عایدی سرمایه، گفت: «اثرگذاری طرح مالیات بر عایدی سرمایه، بستگی به جزییات این طرح و نحوه اجرای آن خواهد داشت. به هر حال سوداگران بازارهای مسکن خودرو، طلا و ارز، احتمالاً مقاومت‌هایی با اجرای این طرح خواهند داشت و احتمالا راه‌هایی برای فرار از مالیات خواهند یافت. ضمن اینکه قبلا هم برخی از طرح‌های مشابه، مثل طرح اخذ مالیات از خانه‌های خالی با توجه به تورم و رشد قیمت املاک، بازدارندگی لازم را نداشته است. از این رو، بعید است که در کوتاه‌مدت طرح مالیات بر عایدی سرمایه تاثیر موجب کاهش جذابیت سرمایه‌گذاری در بازارهای سوداگرانه و تمایل برای خروج سرمایه‌گذاران از این بازارها شود؛ اما اگر این طرح به درستی اجرا شود و سوداگران در بازارهای ملک و طلا وخودرو ناچار به پرداخت مالیات شوند، قطعا در بلندمدت شاهد مزایای اجرای این طرح برای اقتصاد کشور خواهیم بود. «تورم» معضل اقتصاد ایران است و اگر نتوان راهی برای هدایت نقدینگی به سمت بازارهای مولد یافت، کماکان سوداگری و سرمایه‌گذاری در بازارهای غیر مولد جذابیت داشته و در مهار تورم هم موفقیتی حاصل نخواهد شد.»
