مثلث قیمتی اقتصاد ایران

محمدرضا نجفی منش| یکی از اصلی‌ترین موضوعاتی که باید در اقتصاد ایران به آن توجه داشت، به هم پیوستگی مسائل در سطوح مختلف است و تا زمانی که برای آن چاره‌ای اندیشیده نشود، نمی‌توان انتظار داشت که شرایط در دیگر حوزه‌ها تغییر کند. برای مثال در سال‌های گذشته بارها این سوال به وجود آمده که چرا قیمت‌ها در بازارهای مختلف مانند خودرو ناگهان تغییر می‌کند و هیچ ارزیابی دقیقی از آن وجود ندارد.

ما در ماه‌های گذشته بارها به دولت تذکر داده‌ایم که آنچه در دولت گذشته اجرایی نشد را باید دنبال کنند. برای آنکه مشکلات اینچنینی کنار بروند، باید دولت یک تصمیم جسورانه گرفته و قیمت‌گذاری دستوری را متوقف کند. مانند تجربه دهه ۷۰ اگر قیمت خودرو بر اساس حاشیه بازار تعیین شود، هم خودروسازان از این زیان خارج می‌شوند و هم تقاضای غیرواقعی موجود به حداقل می‌رسد.

از سوی دیگر اما ما شاهد آن هستیم که در ارزیابی وضعیت یک بازار به شرایط کلان توجه نمی‌شود. بررسی و تحلیل‌های ما نشان می‌دهد که هر بار نرخ دلار بالا رفته، این موضوع همزمان با افزایش نقدینگی و تورم بوده است. در واقع این سه موضوع یک مثلث را تشکیل می‌دهند که در دوره‌های مختلف در اقتصاد ایران تاثیرات خاص خود را گذاشته‌اند.

میزان نقدینگی در آغاز دولت احمدی‌نژاد ۶۳ همت (هزار میلیارد تومان) بود. این عدد در آغاز دولت روحانی به ۴۵۰ همت و در آغاز دولت رییسی به ۴۰۰۰ همت رسید. در حال حاضر نیز نقدینگی در نزدیکی عدد ۶۰۰۰ همت قرار دارد. وقتی ما در منحنی بررسی وضعیت اقتصاد ایران به این قطعیت می‌رسیم که افزایش نقدینگی منجر به افزایش تورم و افزایش قیمت ارز شده، پس باید با تلاش برای بهبود وضع نقدینگی، سایر مشکلات را نیز کنترل کنیم، این موضوع هم نه ربطی به بازارها دارد و نه مردم سهمی در آن دارند، دولت و بانک مرکزی باید برای این مساله چاره‌ای پیدا کنند.

در طول ۱۰ سال گذشته، معمولا وضعیت افزایشی سه شاخص کلان همراستا و همزمان با یکدیگر بوده است. سه شاخص نقدینگی، تورم و قیمت ارز در تمام این سال‌ها با شرایطی شبیه به هم مواجه بوده‌اند و این موضوع نشان می‌دهد که اگر ما قصد داریم قیمت دلار را مدیریت کنیم، باید به سراغ دیگر شاخص‌های کلان برویم.

پس آنچه که در حوزه کلان رخ داده به خوبی خود را در دیگر حوزه‌ها نشان می‌دهد و تا زمانی که ما نتوانیم معضل رشد جدی نقدینگی را متوقف کنیم، با افزایش تورم مواجه خواهیم شد و این موضوع خود را در ارز نشان می‌دهد و با رشد نرخ ارز، قیمت‌ها در دیگر بازارها رشد می‌کند. برای عبور از این شرایط باید مسائل کلان مورد توجه قرار گیرند.