مشکل تنها مسائل اقتصادی نیست
همین چند هفته پیش بود که یکی از نمایندگان مجلس راه‌حل افزایش جمعیت را با این جمله که باید کاری کنیم دهه شصتی‌ها با هم ازدواج کنند، پیدا کرد. راه‌حلی که انگار تا قبل از این کسی به این مساله توجه نکرده بود، آمارهایی که بارها و بارها منتشر شده‌اند نشان می‌دهند، افراد متولد دهه شصت بالاترین نرخ افراد مجرد در کشور را تشکیل می‌دهند.
به گزارش تعادل، اما آیا مساله اینجاست که برای ازدواج کردن این افراد باید یک مقام حقوقی و قضایی یا یک نماینده مجلس دستور صادر کند. قطعا نمی‌توان با دستور صادر کردن آمار ازدواج و بعد از آن فرزند آوری را در کشور افزایش داد. مساله اینجاست که همه افراد به خوبی می‌دانند کاهش جمعیت و پیر شدن آن یعنی از دست رفتن پیشرفت جامعه اما وقتی شرایط برای جوانان به سن ازدوج رسیده مهیا نباشد کسی خودش را به انجام کاری که می‌داند، آمادگی آن را ندارد مجبور نمی‌کند.
همان نماینده مجلس در بخش دیگری از سخنانش اعلام کرده بود که بیش از 4 میلیون دهه شصتی و دهه پنجاهی مجرد در کشور حضور دارند که نیمی از آنها زن و نیم دیگر مرد هستند و اگر اینها با هم ازدواج کنند و 2 فرزند بیاورند عدد قابل توجهی برای افزایش جمعیت کشور می‌شود. البته این نماینده مجلس به خیلی از مسائل دیگری که باید برای فراهم آوردن شرایط ازدواج و فرزند آوری در کشور به آن توجه شود، اشاره‌ای نکرد.
دست فرمانی که موفق نیست
انیسه مهاجر، جمعیت‌شناس در این باره به «تعادل» می‌گوید: متاسفانه مسوولان در بحث افزایش جمعیت و حل بحران جمعیتی کشور دست فرمانی را پیش گرفته‌اند که موفق نیست و نمی‌خواهند آن را تغییر دهند. ما نمی‌توانیم به افراد دستور بدهیم که ازدواج کنند و بعد دستور بدهیم که فرزند بیاورند، ما باید شرایط را برای آنها مهیا کنیم. مساله مهم دیگری که باید به آن توجه شود، افزایش سن ازدواج است، متاسفانه مردان خیلی بیشتر از زنان بعد از گذر از 40 سالگی امکان ازدواج را دارند اما برای بسیاری از دختران گذشتن از این سن به معنی تجرد قطعی است.
او می‌افزاید: اینکه سن ازدواج در کشور ما بالا رفته یا اینکه بسیاری از جوانان ترجیح می‌دهند، به جای ازدواج تجرد قطعی را بپذیرند، به دلیل شرایط حاکم بر جامعه است تا زمانی که ما نتوانیم شرایط را برای یک زندگی نرمال با رفاه نسبی برای افراد جامعه فراهم کنیم نمی‌توانیم انتظار داشته باشیم بر اساس قوانین یا سیاست‌های از پیش تعیین شده حرکت کنند.
مشکل تنها مسائل اقتصادی نیست
این جمعیت‌شناس در بخش دیگری از سخنانش می‌افزاید: مساله تنها مسائل و مشکلات اقتصادی نیست، مساله اینجاست همین افراد دهه شصتی که نماینده مجلس از ازدواج آنها حرف می‌زند، کسانی هستند که بیشترین آمار مهاجرت از کشور را دارند، همین افرادی هستند که بیشترین آمار نداشتن چشم‌انداز مطمئن از آینده تحصیلی و شغلی خود را دارند. متاسفانه ما وقتی تمامی آمارهای مرتبط با جوانان را مورد بررسی قرار می‌دهیم، می‌بینیم که این برگزیدن تجرد از روی دلخوشی و هیجان جوانی نیست بلکه درصد زیادی از آن مربوط به آینده‌ای است که چشم‌انداز درستی از آن ندارند.
امنیت شغلی بسیار مهم است
انیسه مهاجر می‌افزاید: در همان دهه‌های 60 و 70 که افراد وقتی وارد حرفه‌ای می‌شدند، قرارداد رسمی داشتند و از امنیت شغلی نسبی برخوردار بودند، نیازی به این نبود تا به آنها بگوییم حتما باید ازدواج کنید و بچه‌دار شوید. جامعه روال خود را طی می‌کرد، جوانان بین 20 تا 30 سالگی نهایتا ازدواج می‌کردند و تشکیل خانواده می‌دادند و خیلی زود هم بچه‌دار می‌شدند، اما در حال حاضر افراد حتی امنیت شغلی مناسب ندارند، چطور می‌توانند به مساله‌ای مانند ازدواج و از آن مهم‌تر فرزندآوری فکر کنند.
چه تعداد از دهه شصتی‌ها مجردند؟
بر اساس آمارهای اعلام شده تا سال گذشته یک میلیون و 400 هزار مرد و 830 هزار زن دهه شصتی مجرد بوده‌اند. شهلا کاظمی‌پور، جمعیت‌شناس نیز در این باره می‌گوید: مطابق با آمار موجود در سال 95، حدود 8.5 میلیون مرد و حدود هشت میلیون و 300 هزار زن دهه شصتی در کشور وجود داشته است که مجموع جمعیت زنان و مردان دهه شصتی تا آن زمان حدود 16 میلیون و 800 هزار نفر بوده است.
این جمعیت‌شناس با اشاره به آمارهای موجود در سال گذشته، ادامه داد: در سال 1400 تعداد مردان دهه شصتی مجرد یک میلیون و 400 هزار نفر بوده است. یعنی حدود هفت میلیون نفر از مردان مجرد دهه شصتی تا سال قبل ازدواج کرده‌اند. همچنین تعداد زنان دهه شصتی مجرد در سال 1400 حدود 830 هزار نفر بوده است و درواقع حدود هفت میلیون و 300 هزار نفر از زنان مجرد دهه شصتی نیز تا سال قبل ازدواج کرده‌اند.
بسیاری از آقایان بالای 40 سال ازدواج می‌کنند
او با یادآوری اینکه دهه شصتی‌ها امسال 31 تا 41 ساله شدند. اما آمار ذکر شده متعلق به سال گذشته است که در آن زمان متولدین این دهه سنی بین 30 تا 40 سال داشتند، می‌افزاید: می‌توان گفت تا سال گذشته تقریبا 70 الی 80 درصد مردان دهه شصتی ازدواج کرده‌اند. البته باید در نظر گرفت که سن ازدواج مردان الزاما در بازه سنی 30 سالگی نیست و بسیاری از آقایان بالای 40 سال ازدواج می‌کنند و می‌توان گفت تقریبا باقی مردان دهه شصتی نیز در این بازه سنی ازدواج خواهند کرد.
30 سالگی و کاهش فرصت ازدواج برای زنان
کاظمی پور در عین حال با اشاره به شانس کمتر زنان برای ازدواج پس از 30 سالگی خاطرنشان کرد که فرصت ازدواج برای زنان پس از 30 سالگی کمتر می‌شود و این در حالی است که برای آقایان این محدودیت وجود ندارد و ازدواج خواهند کرد. البته ما معمولا سن تجرد قطعی را برای مردان 50 سالگی و برای زنان 45 سالگی در نظر می‌گیریم و اگر تا این سنین ازدواج نکردند به تجرد قطعی می‌رسند و درواقع میل به ازدواج یا شانس ازدواج آنها کاهش پیدا می‌کند. بنابراین چون هنوز زنان مردان دهه شصتی به سنین یاد شده نرسیده‌اند نمی‌توان درباره تجرد قطعی آنها آماری داد.
در بازه‌های اخیر تجرد قطعی زنان افزایش داشته است
او همچنین درباره تجرد قطعی متولدین دهه پنجاه نیز عنوان می‌کند: تا به حال آمار تجرد قطعی برای مردان ۲ درصد و برای زنان ۱.۸ درصد بوده است اما در بازه‌های اخیر تجرد قطعی زنان مقداری در حال افزایش بوده است. برای مثال در خصوص تجرد قطعی متولدین دهه ۵۰ آمار وجود دارد. تجرد قطعی مردان دهه پنجاهی ۲ درصد است و تجرد قطعی زنان دهه پنجاهی نزدیک پنج درصد است. در عین حال باید این امر را نیز در نظر گرفت که این درصد تجرد قطعی برای زنان دایمی نیست و برای مثال این آمار تجرد قطعی در زنان دهه هفتادی از بین می‌رود.
کاظمی پوردر به این سوال که آیا از منظر جمعیت شناختی نگرانی نسبت به تعویق افتادن ازدواج دهه شصتی‌ها وجود دارد، توضیح می‌دهد: می‌توان گفت این نگرانی قدری برای زنان دهه شصتی که ممکن است به تجرد قطعی برسند، وجود دارد. شاید حدود 300 یا 400 هزار زن دهه شصتی به تجرد قطعی برسند اما آنچه تجربه در خصوص تجرد قطعی مردان به ما نشان می‌دهد این است که حدودا دو درصد از مردان در تجرد قطعی باقی خواهند ماند و باقی مردان ازدواج می‌کنند.
با بخشنامه و دستورالعمل نمی‌توان گفت ازدواج کن
این جمعیت‌شناس همچنین درباره اظهارنظر اخیر یکی از نمایندگان مجلس درخصوص ارایه راهکاری برای کاهش تجرد قطعی و جلوگیری از خروج دهه شصتی‌ها از چرخه باروری، که گفته بود «باید کاری کنیم دهه شصتی‌ها با یکدیگر ازدواج کنند»، اینطور پاسخ می‌دهد: احتمال ازدواج دهه شصتی‌ها با یکدیگر وجود دارد اما نباید آن بازه سنی پنج ساله که مطابق با هنجارهای جامعه ما معمولا اختلاف سن پنج سال‌های میان دختر و پسر برای ازدواج در نظر گرفته می‌شود را فراموش کرد. برای مثال فردی که سال 60 به دنیا آمده در سال گذشته 40 ساله شده است اما این مرد چهل ساله دهه شصتی اگر تصمیم به ازدواج بگیرد با خانمی حدودا 33 ساله و نه دختر 40 ساله ازدواج می‌کند. بنابراین نمی‌توان با بخشنامه و دستورالعمل به مرد دهه شصتی 40 ساله گفت که با خانم دهه شصتی ۴۰ ساله ازدواج کن.
نگرانی در خصوص زنان مجرد 35 ساله به بالا
او با بیان اینکه اساسا با توجه به توضیحات یاد شده نگرانی چندانی در خصوص ازدواج مردان دهه شصتی وجود ندارد، می‌گوید: شاید به دلیل مشکلات اقتصادی تاخیر در ازدواج مردان دهه شصتی اتفاق افتاده باشد اما این تاخیر دایمی نیست و بالاخره اینها ازدواج می‌کنند. به بیانی دیگر شاید در حال حاضر به دلیل تغییرات رخ داده در جامعه مردان دهه شصتی تجرد زیستی را ترجیح دهند اما بالاخره ازدواج برای عمده این مردان اتفاق می‌افتد. نگرانی موجود در خصوص آن دسته از زنان دهه شصتی است که به سنین بالای 35 سال رسیده‌اند.
او می‌افزاید: فقط بحث «سن» برای ازدواج مهم نیست. فرهنگسازی بسیار مهم است. عمده مطالعات ما نشان می‌دهد که اغلب زنان تحصیلکرده و دارای مشاغل سطوح بالا ازدواج خود را به تاخیر انداخته‌اند. در چنین شرایطی دایره همسرگزینی این زنان محدود می‌شود.
