سوآپ گازی یک شوآف بود؟!
در نیمه اول امسال سرتیتر تمامی رسانه‌های خبری انعقاد قراردادی به منظور سوآپ گاز به ظرفیت ۱.۵ تا ۲ میلیارد متر مکعب از ترکمنستان به آذربایجان از طریق ایران بود. این خبر که در همان زمان مورد تحلیل بسیاری از کارشناسان حوزه انرژی قرار گرفت اما انگار یک شوآف رسانه‌ای بیش نبود چرا که از نیمه دوم سال این موضوع در سکوت خبری به سر می‌برد.
به گزارش «تعادل» اگر کمی حافظه تاریخی‌مان یاری کند باید گفت جواد اوجی، وزیر نفت در روز امضای قرارداد سوآپ سه‌جانبه میان ترکمنستان، ایران و آذربایجان بیان کرده بود: «با امضای این قرارداد گامی رو به جلو در مناسبات انرژی دو کشور برداشته شد و این قرارداد به تأمین پایدار سوخت زمستانی استان‌های خراسان رضوی، شمالی و جنوبی، گلستان و سمنان کمک می‌کند.» اما حالا که در زمان موعود قرار گرفتیم خبری از این دست خبرها نیست.
براساس این گزارش؛ فعال کردن دیپلماسی انرژی و توسعه همکاری‌های ایران با کشورهای همسایه به عنوان یکی از برنامه‌های جواد اوجی، وزیر نفت دولت سیزدهم از نخستین روزهای کاری وی در اوایل شهریورماه در دستور کار قرار گرفت. ماحصل آن امضای قرارداد سوآپ گازبود که از نگاه کارشناسان یک گام مهم بود ولی نتیجه آن در هاله‌ای از ابهام قرار دارد. به گفته تحلیلگران حوزه انرژی مبرهن است که یکی از فرصت‌های ایران برای افزایش سهم خود از بازار جهانی گاز و تبدیل شدن به قطب گازی منطقه، آذربایجان است که چنین به نظر می‌رسد گام نخست را ایران با امضای قرارداد سوآپ سه‌جانبه، هوشمندانه برداشته است و برای تقویت و توسعه روابط در آینده از طریق دیپلماسی سازنده و فعال می‌تواند به این مهم دست یابد.
برخی از کارشناسان بر این اعتقادند از دیگر سو موقعیت راهبردی ایران در نزدیکی دارندگان بزرگ ذخایر گازی سبب می‌شود که برای تصاحب سهم ۱۰ درصدی از تجارت جهانی گاز به منابع دیگر کشورهای همسایه نیز اندیشید تا بتوان با استفاده از منابع این کشورها تجارت گاز در منطقه با محوریت ایران را شکل داد.
قرارداد سوآپ گاز ایران از ترکمنستان به مقصد جمهوری آذربایجان از اقدام‌های ضروری و بلکه راهبردی است که در صورت استمرار و وجود یک نقشه راه اصولی می‌تواند مقدمه طراحی و اجرای دیپلماسی گازی ایران در منطقه‌ای باشد که حالا چالش‌ها و فرصت‌ها به‌سرعت در حال دگردیسی و تغییر و تحول است، البته ایران برای نخستین‌بار در سال ۱۹۹۷ قرارداد خرید گاز از ترکمنستان را عملیاتی کرد، اما این قرارداد سوآپ هست، یعنی ایران به یک کریدور انتقال گاز میان ترکمنستان و جمهوری آذربایجان تبدیل می‌شود.
اما از سوی دیگر برخی از کارشناسان بر این باور هستند وزارت نفت با مانور روی این موضوع، احیای سوآپ گاز ترکمنستان را یک دستاورد بزرگ در حوزه دیپلماسی انرژی می‌داند در حالی که سوآپ گاز، در بلند مدت به ضرر منافع جمهوری اسلامی ایران است. آنها می‌گویند دولت ایران می‌خواهد گاز ترکمنستان را به آذربایجان برساند تا این کشور، گاز ترکمن‌ها را صادر کند و به ترکیه برساند.
ترکمنستان چیزی جز گاز برای صادرات ندارد و بیش از 80 درصد درآمدهای این کشور، به صادرات گاز وابسته است. مشتریان اصلی گاز ترکمن‌ها شامل سه کشور ایران، چین و روسیه است که هر یک از این کشورها، قراردادهای مختلفی را با عشق آباد امضا کرده‌اند. این اقدام جمهوری اسلامی ایران به‌طور کامل در تضاد با منافع ملی کشور است چراکه سه سال دیگر، قرارداد صادرات گاز ایران به ترکیه پایان می‌یابد؛ ترک‌ها که همواره از گرانفروشی گاز ایران شکایت کرده‌اند، به دنبال گاز ترکمنستان هستند چرا که می‌توانند با قیمتی ارزان‌تر از گاز ایران، خریدار گاز ترکمن‌ها باشند.
در پایان گفتنی است؛ بی‌شک توافق سوآپ گازی پایان ماجرا نخواهد بود، باید دید و منتظر نتیجه بوداین قرارداد به مرور زمان به‌صورت هوشمندانه مدیریت می‌شودیا خیر و آیا دستاوردهای باارزشی در آینده نصیب کشور خواهد کرد یا نه و اینکه برقراری این کانال ارتباطی ما با ترکمنستان، می‌تواند نقطه عطفی برای پایان بسیاری از تنش‌ها در منطقه و باز شدن مسیرهای ارتباطی شود یا اینکه با شوآف خبری ماجرا تمام می‌شود.
