عرضه خودرو در بورس کالا؛ گرانفروشی قانونی یا راهکاری برای کنترل قیمت؟

مساله عرضه خودرو در بورس کالا، پرونده‌ای است که همچنان روی میز تهران ۲۰ است. دوشنبه‌شب ۲۶ دی‌ماه، امید قالیباف، سخنگوی وزارت صمت به همراه احمد اسدیان، معاون نظارت و بازرسی امور تولیدی سازمان بازرسی کل کشور در استودیوی این برنامه حضور پیدا کردند و به بررسی چرایی درستی یا غلط بودن این مساله پرداختند. همچنین جلال رشیدی‌کوچی، نماینده و عضو کمیسیون امور داخلی مجلس شورای اسلامی در تماس تلفنی روی خط تهران ۲۰ رفت و در بحث شرکت کرد.

رشیدی‌کوچی در ابتدا در خصوص اینکه چه نظری درباره عرضه خودرو در بورس کالا دارد، گفت: من قطعا مخالف عرضه خودرو در بورس کالا هستم. استدلالم برای مخالفت با گرانفروشی قانونی خودروهایی است که قیمت‌شان در کارخانه مشخص شده است. قطعا راه‌حل‌های زیادی برای پاسخگویی به نیاز مردم وجود دارد و اصلی‌ترینش این است که به سمت ادعای خودروسازان یعنی افزایش عرضه حرکت کنیم.

عضو کمیسیون امور داخلی مجلس شورای اسلامی خاطرنشان کرد: با افزایش عرضه باید قیمت را کنترل کنیم. مگر یک‌شبه عرضه کم شده که یک‌شبه زیادش کنیم؟ در سال‌های متوالی این اتفاق افتاده و قطعا بورس کالا یک گرانفروشی کاملا محرزی است، اما دوستان ذوق گرانفروشی قانونی را دارند. دنا پلاس معمولی در بورس کالا با قیمت ۴۴۰ میلیون فروش رفته و قیمت کارخانه‌اش ۱۸۰ میلیون تومان است. قیمت همین کالا در بازار آزاد ۶۰۰ میلیون تومان است. این گرانفروشی نسبت به کارخانه یعنی اینکه از قرعه‌کشی خودرو به سمت حراجی‌های انگلیسی حرکت کرده‌ایم.

وی افزود: کنترل اینکه ۹ میلیون نفر برای خرید ۲۰ هزار خودرو ثبت نام کرده‌اند، فرآیندی دارد. چه کسانی قیمت ماشین ۱۸۰ میلیونی را به ۶۰۰ میلیون افزایش دادند که حالا چاره‌اش بورس کالا شده است؟

سپس امید قالیباف در خصوص مخالفت رشیدی‌کوچی با عرضه خودرو در بورس کالا گفت: نباید صفر و صدی به مساله نگاه کنیم. وزارت صمت بورس کالا را به عنوان محل موقت فروش خودرو انتخاب کرده چرا که فرآیندش شفاف است. درباره قیمت دنا پلاس هم باید بگویم که مقداری بیشتر از قیمت کارخانه در بورس کشف قیمت شد ولی همین از کف بازار هم کمتر است.

سخنگوی وزارت صمت خاطرنشان کرد: بنابراین یک راه این است که به سمت قرعه‌کشی برویم. ما عرضه‌ها را افزایش دادیم و به جایی رسیدیم که باید فرآیند را شفاف تعریف کنیم. در عرضه‌های اخیر بورس، بازار سرمایه تقویت شد و ۷۵ درصد در این ماه رشد داشت. این به بازار کمک می‌کند و هرگونه افزایش تولید نیازمند منابع مالی است.

اسدیان نیز درباره اینکه آیا فروش خودرو در بورس کالا منطقی است یا خیر گفت: ما سه نوع کالا داریم. اول کالاهای اساسی مانند گندم که دولت روی تامین این کالاها حساسیت ویژه‌ای دارد. دوم کالاهای معمولی که به نوعی در عرضه و تقاضا یکدیگر را پوشش می‌دهند. مانند پوشاک و مایحتاح روزانه. سومی که کالاهای انحصاری است و تولیدکننده‌اش چند شرکت محدود است که بازار را در دست دارند.

معاون نظارت و بازرسی امور تولیدی سازمان بازرسی کل کشور ادامه داد: این تولیدکنندگان تاثیر بالایی در قیمت دارند و مصرف‌کننده تابع شرایط آنهاست. از طرفی قانونگذار برای تنظیم بازار برای کالاهای انحصاری، شورای رقابت را مرجع تنظیم ضوابط این نوع کالاها یعنی عرضه و قیمت‌گذاری تعیین کرده است. شورای رقابت از سال ۹۲ تا سال گذشته متولی امر بود. مدتی این مسوولیت به صمت واگذار شد اما مجدد به شورا بازگشت. پس خودرو‌ کالای انحصاری است و مرجع تعیین ضوابط و قیمت‌گذاری و عرضه آن شورای رقابت است.

وی افزود: این شورا برای تعیین قیمت خودرو فرمول تعیین کرده است. من با عرضه در بورس مخالف نیستم بلکه با قیمت مخالفم. البته به موجب قانون اگر خودرو را در بورس عرضه کنیم، نمی‌توانیم نظام قیمت‌گذاری دستوری تعیین کنیم. در نتیجه قیمت را به بازار می‌سپاریم. در صورتی که خودرو کالایی است که قیمت مصوب دارد و این نباید نقض بشود. سازمان بازرسی مسوولان مربوطه را به سازمان فراخواند. آنها قصور کردند و بهانه‌هایشان را نمی‌پذیریم.

قالیباف نیز با اشاره بر اینکه نمی‌توان خودرو را الزاما کالایی انحصاری دانست، افزود: واقعا الان درباره خودرو انحصاری وجود دارد؟ تمرکز به روی واردات قرار گرفته و تا پیش از این موتورهای ۱۵۰۰ سی‌سی به پایین وارد کشور شد که شورای رقابت هم در همین محدوده انحصار را در نظر گرفته بود. اما الان داریم ۲۰۰ هزار دستگاه در محدوده عددی که ادعای انحصار بود وارد می‌کنیم.

سخنگوی وزارت صمت خاطرنشان کرد: علاوه بر تولید داخلی، واردات هم از چندین شرکت انجام می‌شود. مرجع تشخیص انحصار شورای رقابت است. صنعت خودروی کشور ۱۱۰ همت زیان دارد. بالاخره یا می‌خواهیم چرخش بچرخد یا با قیمت‌گذاری آن را به جایی می‌رسانیم که به کاهش تولید برسیم. ایراد اصلی صحبت من به قیمت‌گذاری گذشته شورا در این است که بر اساس کاست‌پلاس انجام می‌شد در حالی که خودرو کالایی عقلایی و آینده‌نگر است؛ برای همین تعادل در بازار را شاهد نبودیم.

اصطلاح «کشف قیمت»  برای عتیقه‌جات به کار می‌رود، نه خودرو!

رشیدی در جواب به اظهارات قالیباف در خصوص انحصار خودرو در کشور، گفت: اینکه سخنگوی وزارت صمت می‌گوید ما انحصار نداریم باید دقت نظر در کلام کنند. در صحبتشان به خودروهای وارداتی اشاره شد. در بورس کالا کلمه‌ای را به نام کشف قیمت مطرح کردند. این یعنی خودروساز بلد نبوده که ۱۸۰ میلیون قیمت گذاشته و در بورس کالا کشف قیمت شده است؟ این اصطلاح برای عتیقه‌ها به کار می‌رود. البته خودروهای ما عتیقه است که با گذر زمان قیمتش بالا می‌رود. 

نماینده مردم در مجلس شورای اسلامی ادامه داد: نگرانی من از بورس کالا این است که این طرح توسط دست‌های پشت پرده ایجاد شده باشد تا خودروهای وارداتی با قیمت زیر یک میلیارد به دست مردم نرسد. اینکه می‌گویند انحصار نداریم درست نیست. این دلارها را برای واردات به چه کسی دادیم؟ چرا تعرفه را آنقدر بالا گرفتید؟ در ثانی مطمئن باشید خودروهای وارداتی حتما قیمتی که کشف می‌کنند زیر یک میلیارد و ۳۰۰ میلیون تومان نخواهد بود.

وی در برابر این سوال که قیمت‌ خودرو چگونه تعیین شود که درست باشد، گفت: یک راه بیشتر نیست. تا زمانی که عرضه و تقاضا همخوانی نداشته باشد همین معضلات را داریم. هر چقدر قانون و فرمول بیاورید قطع به یقین نتیجه نمی‌دهد. زمانی که واردات خودرو ممنوع شد یک‌شبه باعث بهم خوردن عرضه و تقاضا شدند. راه برون‌رفت از مشکل برابری عرضه و تقاضاست. اگر نمی‌توانیم تولید کنیم، وارد کنیم. البته نه وارداتی که همه‌چیز را به انحصار بکشد.

قالیباف در ادامه گفت: باید عرضه و تقاضا برابر باشد، اما مشکل در عرضه داشتیم و تولید کم بود. همچنین وقتی که لنگر ارز جدا می‌شود تقاضای سرمایه‌ای خودرو به تقاضای مصرفی اضافه می‌شود و قیمت پایه کارخانه تا بازار تفاوت پیدا می‌کند. در یک سال گذشته اجازه افزایش قیمت خودرو را به کارخانه‌ها را ندادیم. اما واقعا در این یک سال این تورم نباید یک جایی خودش را نشان بدهد و تولید اقتصادی ادامه پیدا کند؟ این هم یک شبه رخ نمی‌دهد.

این مقام مسوول تاکید کرد: یک مقداری افزایش قیمت به دلیل افزایش دستمزد و غیره باید داشته باشیم. حداقلش این است که این صنعت را مشابه شرایط سال قبل نگه‌داریم. هرجا قیمت را رها کردیم، اصلاح ساختار رخ نداده و بدتر شده است. ما به تناسب این وضعیت که بخواهیم ثبات را در آن ایجاد کنیم باید مسیر اصلاحات را پله پله طی کنیم.

اسدیان با تاکید بر اینکه دولت دستور افزایش تولید ۵۰ درصدی خودرو را داده، افزود: در این راستا بنا بوده ۱۵ درصد قیمت تمام شده خودرو پایین بیاید. یعنی این نیازمند بازنگری در ساختار و غیره است. همین تکلیف نه تنها انجام شده بلکه قیمت افزایش پیدا کرده است. با این دلیل که بازار کشش دارد، نمی‌توانیم بگوییم که مردم خودرو می‌خرند و قیمت افزایش می‌یابد. همچنین صمت تکالیف خود درباره افزایش تولید و واردات را نیز عملی نکرده است.

قالیباف با اشاره به افزایش تولید خودرو در سال جاری گفت: درست است که افزایش ۵۰ درصدی نداشتیم اما در حال حاضر اندازه کل سال ۱۴۰۰ خودرو تولید کردیم. همچنین در آذرماه ۱۲۷ هزار خودرو تولید شد که توانستیم رکورد ماهانه پنج سال گذاشته را بشکنیم. ما ظرفیت تولید سه میلیون در سال را داریم. خودروهایی که نصف تولید به پارکینگ می‌رفت چون زنجیره تامینش مشکل داشت، به صفر رساندن خودروی ناقص را هم به همراه داشتیم.

اسدیان نیز در مقابل گفت: برخی از خودروسازها می‌گویند خودروها را با ضرر می‌فروشند. وظیفه شورا این است که قیمت را به روز کند. همچنین عرضه با تقاضا برابر نیست. باید با افزایش تولید واردات آن را مدیریت کنیم.

واردات خودرو با قیمت مناسب

رشیدی با اشاره به اینکه وقتی از شیراز به سمت مشهد حرکت می‌کنیم تابلوی بندرعباس را نمی‌بینیم، گفت: مشکل مشخص است و راهکار هم مشخص است. حالا اگر واردات خودرو شش ماهه اتفاق بیفتد و کار را به کاردان بسپاریم، کمتر از شش ماه این اتفاق رخ می‌دهد. همچنین نباید تقاضای کاذب در خودرو ایجاد کنیم. وقتی که شروط ثبت‌نام را محدود در نظر می‌گیریم این هجوم به سمت بورس برای ثبت‌نام رخ می‌دهد، در صورتی که باید شرطی مانند بلوکه کل پول خودرو در حساب افراد را مطرح کنند تا صرفا افراد به دلیل سرگرمی به این اقدام نپردازند.

عضو کمیسیون امور داخلی مجلس خاطرنشان کرد: ما می‌خواهیم با قوانین پیچیده انحصار خودروساز را حفظ کنیم و توان این را نداریم که در کوتاه‌مدت به تقاضای داخل جواب بدهیم. باید اعتراف کنیم که در نهایت ۱ میلیون خودرو می‌توانیم تولید کنیم و تنها راهکار واردات خودرو با قیمت مناسب است.

اسدیان هم گفت: خودروساز باید ۵۰ درصد افزایش تولید داشته باشد. اگر سالانه یک میلیون و ۲۰۰ هزار خودرو تولید کنیم و نیاز بازار یک میلیون و ۵۰۰ هزار دستگاه است باید مابقی را با تسهیلات وارد کنیم. صفر تا صد دست این اقدام دست دولت است و قانون برایش تعیین شده است.

قالیباف نیز در پایان با اشاره به اینکه آیین‌نامه عرضه خودرو در بورس مورد تایید مجلس است، گفت: نمی‌توان آیین‌نامه‌ای را که مبنایش قانون ساماندهی خودرو است، پیچیده نامید. حتی ریاست مجلس هم به این آیین‌نامه که مبنا شده ایراد گرفت. آیین‌نامه به دولت بازگشت و بعد از اصلاحاتی مورد تفاهم مجلس و دولت قرار گرفت. طبق این آیین‌نامه واردات انجام می‌شود.