خودروسازان در آستانه ورشکستگی

صورت‌های مالی خودروسازان که البته یک گزارش غیر تلفیقی بوده، نشان می‌دهد که در 9 ماهه نخست سال، نه‌تنها زیان آنان کاهش نیافت، بلکه نسبت به مدت مشابه سال گذشته افزایش پیدا کرد و به 82 هزار میلیارد تومان رسید. این در حالی است که مجموع زیان انباشته ۹ ماهه سال ۱۴۰۰ معادل ۶۸ هزار و ۴۰۰ میلیارد تومان بوده، بنابراین تا پایان آذر ماه امسال حدود ۱۳ هزار و ۶۰۰ میلیارد تومان به زیان انباشته خودروسازان افزوده شده است. به این ترتیب مجموع زیان انباشته نسبت به ۹ ماهه سال گذشته حدود ۲۰ درصد رشد را نشان می‌دهد.

جزییات زیان خودروسازان در ۹ ماهه

«عرضه خودرو در بورس کالا به نفع مصرف‌کنندگان و خودروسازان است.» این ادعایی بود که وزارت صمت در رابطه با مزایای عرضه خودرو در بورس کالا مطرح کرد. وزارت صمت مدعی است که با عرضه خودرو در بورس کالا دست دلالان در بازار خودرو کوتاه می‌شود و زیان‌ انباشته خودروسازان رفته رفته کاهش می‌یابد. اما با گذشت حدود 9 ماه از نخستین عرضه خودرو در بازار سرمایه، نه‌تنها دست دلالان کوتاه نشد، بلکه در آمار زیان انباشته خودروسازان تغییری ایجاد نشد.

با اعلام صورت‌های مالی سه خودروساز بزرگ کشور، یعنی ایران‌خودرو، سایپا و پارس‌خودرو در سایت کدال مشخص شد زیان انباشته خودروسازان در پایان آذر امسال به 82 هزار میلیارد تومان رسیده است که رشدی هنگفت را نسبت به دوره مشابه سال گذشته نشان می‌دهد. 

طبق آمار منتشر شده، زیان انباشته خودروسازان بزرگ کشور حدودا ۱۳ هزار و ۶۰۰ میلیارد تومان از سال گذشته بیشتر است. این درحالی است که خودروسازان محصولات خود را در بورس کالا با قیمتی بالاتر به‌فروش می‌رسانند. اما همانطور که مشاهده می‌شود، نه‌تنها زیان آنها ثابت نمانده، بلکه بیشتر نیز شده است.

خودروسازان همچنان علت این زیان را قیمت‌گذاری دستوری می‌دانند و معتقدند با حذف این روش قیمت‌گذاری و خروج دولت از بحث قیمت‌گذاری این زیان انباشته طی زمان کاهش می‌یابد.

بررسی جزییات گزارش مذکور نشان می‌دهد که زیان انباشته شرکت ایران خودرو (بدون در نظر گرفتن شرکت‌های زیرمجموعه) تا پایان آذر امسال به حدود ۴۱ هزار میلیارد تومان رسیده است.

نکته قابل توجه در گزارش ایران خودرو این است که این شرکت در بازه زمانی ۹ ماهه امسال، در مجموع بیش از ۱۱۴ میلیارد تومان سود را در صورت‌های مالی خود به ثبت رسانده است. در اینجا باید اشاره شود که ایران خودرو مابه‌التفاوت قیمت دستوری و قیمت تمام‌شده محصولات را به عنوان سهم دولت، از زیان خود تفکیک کرده است بنابراین در این مدت برای خود زیانی در نظر نگرفته است.

بررسی جزییات فروش این شرکت نیز نشان می‌دهد که طی ۹ ماهه سال جاری بیش از ۴۲۱ هزار و ۵۰ دستگاه انواع محصول را به تولید رسانده است که برای آن بالغ بر ۱۳۸ هزار میلیارد تومان هزینه کرده و در مقابل، ۴۴۰ هزار و ۳۷۹ دستگاه خودرو را به فروش رسانده که از این محل بیش از ۱۲۸ هزار میلیارد تومان پول دریافت کرده است؛ بنابراین سود (زیان) ناخالص ایران خودرو در ۹ ماه امسال بالغ بر ۹ هزار و ۷۰۰ میلیارد تومان بوده است.

ایران‌خودرویی‌ها از ناحیه فروش بیش از ۲۷۳ هزار دستگاه از خانواده پژو، بیش از ۱۱ هزار میلیارد تومان زیان دیده‌اند. همچنین این شرکت در مجموع بالغ بر ۵۲ هزار دستگاه از اعضای خانواده سمند فروخته و از محل فروش این تعداد دستگاه خودرو حدود هزار و ۴۰۰ میلیارد تومان ضرر کرده است.

ایران خودرو بیش از ۵۷ هزار دستگاه دنا نیز فروخته که از این ناحیه ۷۷۰ میلیارد تومان زیان و همچنین با فروش بیش از ۲۹ هزار دستگاه رانا، زیانی تقریباً ۲۴۹ میلیارد تومان دیده است. این شرکت اما در بخش «سایر محصولات» و «فروش قطعات و لوازم» سودآور بوده و به ترتیب سودی حدوداً یک هزار و ۳۰۰ میلیارد تومان و دو هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان از این ناحیه سود کرده است.

همچنین بررسی صورت‌های مالی شرکت سایپا (بدون در نظر گرفتن زیرمجموعه‌ها) نیز بیانگر زیان انباشته بیش از ۲۸ هزار میلیارد تومانی تا پایان آذر ماه است. این شرکت در ۹ ماهه امسال نیز بیش از سه هزار و ۷۰۰ میلیارد تومان زیان دیده است.

بررسی جزییات فروش این شرکت نیز نشان می‌دهد که طی ۹ ماهه سال جاری ۲۵۷ هزار و ۴۵۳ دستگاه محصول با هزینه ۴۲ هزار میلیارد تومان تولید کرده و در مقابل، ۲۹۱ هزار و ۴۸۳ دستگاه خودرو فروخته که از این محل ۴۳ هزار و ۳۰۰ میلیارد تومان پول دریافت کرده است. بنابراین سایپایی‌ها بیش از ۹۱۵ میلیارد تومان سود ناخالص در بازه زمانی تحت بررسی به دست آورده‌اند.

سایپا از ناحیه فروش حدوداً ۲۳۵ هزار دستگاه تیبا، کوئیک و ساینا بیش از یک هزار و ۱۲۹ میلیارد تومان زیان دیده است. از سوی دیگر این شرکت از محل فروش حدود ۳۳ هزار و ۳۶۲ دستگاه وانت پراید (‌پراید ۱۵۱‌) بالغ بر ۹۸۰ میلیارد تومان سود کسب کرده است.

سایپایی‌ها همچنین بیش از ۲۴ هزار دستگاه شاهین در ۹ ماه امسال به فروش رسانده‌اند که از این محل بالغ بر ۹۰۰ میلیارد تومان سود به دست آورده‌اند.

بررسی صورت‌های مالی شرکت پارس‌خودرو نیز نشان می‌دهد که زیان انباشته این شرکت تا پایان آذر ماه به بیش از ۱۳ هزار و ۲۰۰ میلیارد تومان رسیده است؛ همچنین این شرکت در ۹ ماهه امسال بیش از ۴ هزار و ۸۰۰ میلیارد تومان زیان دیده است.

پارس‌خودرو در ۹ ماهه امسال بالغ بر ۱۰۰ هزار دستگاه محصول تولید کرده و نزدیک به ۱۰۵ هزار دستگاه خودرو نیز فروخته است که از این محل بالغ بر ۱۵ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان پول دریافت کرده است.

بنابراین با توجه به زیان دو شرکت سایپا و پارس خودرو، به نظر می‌رسد این دو شرکت بر خلاف ایران خودرو، جبران زیان از سوی دولت برای قیمت‌گذاری دستوری را لحاظ نکرده‌اند.

زیان بیشتر با ورود شورای رقابت

مدت‌هاست که یکی از عوامل افزایش زیان انباشته خودروسازان را هزینه‌های تولید معرفی می‌شود. این درحالی است که قطعه‌سازان مدعی‌اند که خودروسازان همچنان از فولادهای قدیمی برای تولید خودرو استفاده می‌کنند.

همچنین برخی از قطعه‌سازان در این رابطه ادعا می‌کنند. که خودروسازان هنوز بدهی معوق خود را پرداخت نکرده‌اند. آنها به این نکته اشاره می‌کنند که قراردادهای مالی قطعه‌سازان با خودروسازان به‌روزرسانی نشده و به‌رغم اینکه هزینه‌های تولید قطعات خودرو افزایش یافته است، اما خودروسازان هنوز به قیمت پیشین قطعات مورد نیاز خود را می‌خرند. در نتیجه ارتباطی میان زیان انباشته خودروسازان و افزایش هزینه‌های تولید یافت نمی‌شود.

حال که اکثر محصولات خودروسازان در بورس کالا عرضه می‌شوند، شورای رقابت مدعی قیمت‌گذاری شده است. به نظر می‌رسد که در حال حاضر دعوایی بر سر قیمت‌گذاری دستوری خودرو بین شورای رقابت و وزارت صمت در جریان است. طبق تجربه‌های پیشین، قیمت‌گذاری کمکی به بهبود وضعیت بازار و صنعت خودرو نمی‌کند. کارشناسان معتقدند که دولت و شورای رقابت هستند که در نهایت نبض بازار و صنعت خودرو را در اختیار می‌گیرند. این سیستم در حالی که نمی‌تواند قیمت‌ها را تثبیت کند، بلکه موجب افزایش زیان انباشته خودروسازان، و در نتیجه افزایش قیمت خودرو می‌شود.