اینترنت «باز» برای خواص، «بسته» برای مردم

قریب به اتفاق شبکه‌های خارجی در چهار ماه گذشته برای کاربران معمولی اینترنت فیلتر شده و حتی در مواردی فیلترشکن‌ها هم کار نمی‌کردند تا مردم بتوانند به فضای آزاد اینترنت دسترسی پیدا کنند، معاون حقوقی و امور مجلس وزارت علوم تحقیقات و فناوری در خصوص دسترسی اعضای هیات علمی دانشگاه‌ها به اینترنت «باز» نامه‌ نوشته؛ این در حالی است که چندی پیش وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات تاکید کرده بود که چیزی به اسم اینترنت طبقاتی وجود ندارد.

چند ماه پیش بود که وزیر ارتباطات با حضور در یک برنامه تلویزیونی از امکان رفع فیلتر برخی پلتفرم‌ها برای اقشار خاص خبر داد و در مورد اینترنت ویژه کودکان صحبت کرد و برای اولین‌بار موضوع اینترنت طبقاتی را پیش کشید. بر اساس این طرح سطوح دسترسی متفاوت دسترسی به اینترنت برای افراد مختلف تعریف خواهد شد.

پس از اعلام این خبر توسط وزیر ارتباطات، استادان دانشگاه به شبکه اینترنت بدون فیلتر دسترسی پیدا کردند تا شایعات اجرای اینترنت طبقاتی قوت بگیرد. در ادامه پس از فیلترینگ گسترده شبکه‌های اجتماعی در سه ماه اخیر و در پی آن تصویب آیین‌نامه حمایت از کسب‌وکارها بار دیگر رویکرد ارایه طبقاتی اینترنت به کاربران قوت گرفت.

در همین رابطه می‌توان به اطلاعیه اتحادیه فناوران تهران مبنی بر ارایه اینترنت بدون فیلتر به صنف فناوری اشاره کرده که مهر تاییدی بر ارایه اینترنت طبقاتی به برخی اصناف و گروه‌ها است. از طرف دیگر، اواخر هفته پیش نیز مدیرعامل شرکت ارتباطات زیرساخت از ارایه سرویس‌ اینترنت با کیفیت‌‌ مناسب‌ کاربران حرفه‌ای و برنامه‌نویسان سخن به میان آورد. 

اینترنت طبقاتی از پزشکان تا اساتید دانشگاه

اینترنت طبقاتی درواقع به اینترنتی که بخشی از مردم مانند پزشکان، استادان دانشگاه و دانشجویان و سایر اقشار جامعه که نیاز به دسترسی اینترنت بدون محدودیت یا فیلتر دارند، گفته می‌شود. این موضوع مدتی است که با آغاز محدودیت برای برخی پلتفرم‌های خارجی و سرویس‌ها از اواخر شهریورماه تاکنون دوباره پررنگ شد و شائبه اجرای آن را تقویت کرد؛ چراکه اعلام شد در آیین‌نامه حمایت از آزادکاران فعال (فریلنسرها) در حوزه اقتصاد دیجیتال که در آذرماه به تصویب رسید، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات موظف شده زیرساخت‌های دسترسی به اینترنت پرسرعت و پایدار با سطح دسترسی مناسب افراد اعتبارسنجی شده در پایگاه را فراهم کند.

اگرچه کمک و حمایت از فریلنسرها از جمله اهداف این آیین نامه ذکر شده است اما کارشناسان تأکید می‌کنند اگر قرار باشد از این آیین‌نامه اینگونه برداشت شود که در آن و احتمالا در طرح‌های بعدی چنین مساله‌ای تکرار شود، این یک خطر و نشانه‌ است که باید به آن توجه شود. مدتی از این مساله نگذشته بود که اتحادیه فناوران رایانه تهران در اطلاعیه‌ای اعلام کرد طی نامه‌نگاری و مذاکرات متعدد این اتحادیه با متولیان حوزه اینترنت کشور، پس از گذشت بیش از دو ماه از به وجود آمدن اختلال در عملکرد پلتفرم‌ها و کاهش سرعت به واسطه استفاده از فیلترشکن‌ها، مراجع ذی‌صلاح، دارندگان پروانه کسب این اتحادیه را به عنوان کارآمدترین و مشروع‌ترین فعالان حوزه فناوری به رسمیت شناخته و امکان رفع فیلتر پلتفرم‌ها را برای ایشان محقق کرده‌اند و به شرط قبول مسوولیت توسط صاحب پروانه هیچ محدودیتی در تعداد آی‌پی‌های اعلام شده توسط ایشان وجود ندارد.

چیزی به اسم اینترنت طبقاتی وجود ندارد

هرچند با وجود ارایه اینترنت برای گروه‌ها یا همان طبقات مختلف، عیسی زارع‌پور -وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات- تاکید دارد که چیزی به اسم اینترنت طبقاتی وجود ندارد و همه مردم برای آنها خاص خاص هستند؛ بر اساس مصوبه‌ای که از سال‌ها پیش بوده برای برخی متخصصان مثل فریلنسرها و آزادکارها دسترسی وسیع‌تر دارند، اما چیزی به اسم اینترنت طبقاتی وجود ندارد. با وجود این کارشناسان حوزه فناوری به صورت کلی طبقاتی شدن اینترنت را ایده و اقدام نادرستی می‌دانند و اینکه گروهی از کاربران به این معنا که به اینترنت متفاوتی نیاز دارند، درست نیست اما شاید بتوان تبصره یا استثنایی را درنظر گرفت.

محمد کشوری- کارشناس حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات- در این زمینه به ایسنا گفت: به عقیده شخصی تنها گروه کاربران که می‌توانند جدا شوند، کودکان هستند که البته با تشخیص والدین می‌توانند اینترنت محدود شده‌ای برای کودکان تهیه کنند و این امر از نظر من موجه است؛ اما درنظر گرفتن این طرح به جز کودکان، برای برنامه‌نویسان، اساتید دانشگاه و دانشجویان و سایر گروه‌ها مشکلات متعددی دارد و از نظر اجتماعی دارای اشکالاتی است و حس بدی به مردم منتقل می‌کند و هم در عمل راه دور زدن آن باز خواهد بود. به‌طور مثال با اختصاص اینترنت بدون فیلتر به دانشجویان، همه تلاش می‌کنند به اینترنت دانشجویان متصل شوند و چون محدودیت غیرمنطقی است به صورت مداوم دور زده می‌شود؛ پیش از این هم در بخش‌های مختلف گفته بودند به شرکت‌ها، دانشجویان و اساتید دانشگاه اینترنت پرسرعت داده می‌شود. بنابراین این طرح جدا از اینکه اثرات اجتماعی دارد، از نظر فنی هم به راحتی قابل اجرا نیست. بر این اساس به اعتقاد تحلیلگران، اینترنت، آب، برق و گاز مانند سایر موضوعات دیگر خاص نیستند بلکه موضوعاتی هستند که اقشار مردم روزانه و به صورت مستقیم با آن درگیرند. مثلا در زمینه ارز شاید بسیاری از مردم مستقیما با آن درگیر نبوده و مخاطب آن سیاست نباشند، اما در زمینه اینترنت، مردم به صورت مستقیم مخاطب این سیاست هستند و اگر تبعیضی یا نارضایتی وجود داشته باشد، به صورت مستقیم آن را درک می‌کنند بنابراین سیاست‌گذاران باید به این نکته هم توجه کنند که تبعات اجتماعی موضوعات و تصمیمات چه خواهد بود.

اینترنت بدون فیلتر برای اساتید دانشگاه فعال می‌شود 

اما با وجود انکار آقای وزیر، مرتضی فرخی، معاون حقوقی و امور مجلس وزارت علوم تحقیقات و فناوری در خصوص دسترسی اعضای هیات علمی دانشگاه‌ها به اینترنت باز نامه‌ای به روسای دانشگاه‌ها، مراکز آموزش عالی، پژوهشی و فناوری ارسال کرد. در این نامه آمده است: «با عنایت به مصوبه یکصدو بیست و نهمین جلسه کارگروه تعیین مصادیق مجرمانه دستور فرمایید نسبت به تهیه لیست اعضای محترم هیات علمی آن موسسه براساس فرم پیوست در قالب فایل اکسل جهت دسترسی به اینترنت باز به منظور استفاده از سکوها و تارنماهای بین‌المللی با محتوای علمی، آموزشی، پژوهشی و فناوری به قید فوریت جهت اقدامات بعدی به این معاونت ارسال فرمایید.»

کارشناسان فناوری مخالف اینترنت طبقاتی هستند

به دنبال انتشار این خبر، برخی کارشناسان اعلام کردند مخالف این طرح هستند و معتقدند زمانی که اینترنت و دسترسی به ابزارهای پرکاربرد اینترنت قطع باشد اما برای یک عده خاصی این دسترسی و به عبارتی اینترنت طبقاتی ایجاد شود، درست نیست و فایده‌ای ندارد بلکه در این شرایط باید ساختن جایگزین‌ها مورد توجه قرار بگیرد نه اینکه رانت توزیع شود، زمانی که رانت توزیع شود، منشأ فساد خواهد شد.

حسین اسلامی -رییس هیات‌مدیره سازمان نظام صنفی رایانه‌ای استان تهران- معتقد است که در شرایط بحرانی که با تصمیم مجموعه‌های امنیتی محدودیت‌هایی به صورت موقت ایجاد شده و قابل حل است، انتظار این است تا با رفع مسائل امنیتی شرایط به پیش از شهریور امسال بازگردد؛ در این مدت بحرانی اگر برخی شرکت‌ها در برقراری ارتباط با مخاطبانشان در خارج از کشور مساله داشته باشند، یا در ارایه خدماتی که باید در داخل کشور ارایه دهند، مشکلاتی دارند، وزارت ارتباطات موظف است حتی به صورت موقت این مشکلات را حل کند. طبق گفته وی این صنف (سازمان نظام صنفی رایانه‌ای استان تهران) خواهان دسترسی آزاد اینترنت برای عموم مردم است و اینترنت طبقاتی و وی‌پی‌ان طبقاتی را ذره‌ای قبول ندارند.