حاکمیت یا اجرای پروژه‌های کلان انرژی؛ مساله این است!
گلناز پرتوی مهر| با تحول شگرف در مورد مصرف انرژی و سوخت دوران صنعتی شدن غرب و بالاخص اروپا شروع گردید. در این مرحله بود که موضوع تامین انرژی خصوصا انرژی فسیلی با توجه به تکنولوژی آن زمان مد نظر و توجه قرار گرفت و بالطبع رقابت‌های بسیاری خصمانه و غیرقابل قبول ابتدا از کشورهای اروپایی به عنوان استعمارگران اول دنیا برای تصرف منابع انرژی در آسیا، آفریقا، امریکای لاتین شروع و جنگ‌ها و جدل‌های بسیاری بین استعمارگران درگرفت.
رضا طبیب زاده، عضو هیات‌مدیره کنفدراسیون انرژی، در گفت‌وگو با خبرنگار «تعادل» ضمن بیان مطلب بالا اظهار داشت: با بالا رفتن سطح تکنولوژی تغییرات زیاد در جوامع بشری و با شروع زیاد شدن جمعیت کره زمین برای تامین آب برای مصارف مختلف به تدریج به عنوان چالش اصلی در معادلات جهانی بین دول بدل شد، در این فاصله با ورود صنعت در جهان و توزیع گازهای آلاینده گلخانه‌ای بشر به دست خود شروع به تخریب محیط زیست، حذف و از بین بردن تدریجی جانوران با تخریب محیط زیست آنها و همچنین جنگل‌ها و گیاهان به عنوان شریان و ریه تنفسی زمین نمود و درجه حرارت کره زمین را آگاهانه یا ناآگاهانه بالا برد و دنیا را مواجه به دگرگونی‌ها و چالش‌های جدی کرد.
وی تصریح کرد: به واقع کدام یک از دو موضوع تامین آب و در مقابل آن تامین انرژی از منابع مختلف از جمله نفت به عنوان سوخت فسیلی یا سایر روش‌های دیگر در اهمیت بالا برای جوامع قرار دارد.
وی بیان داشت: بدون تردید از هیچ یک از این دو عامل یعنی آب، نفت و انرژی‌های پاک و تجدید پذیر به عنوان پایه‌های انرژی جهانی نمی‌توان و نباید به سهولت گذشت. چون این دو پدیده با یکدیگر در غل و زنجیر قرار دارند ولی این اولویت در جوامع مختلف جهانی من جمله کشورمان ایران با توجه به شرایط منطقه‌ای، میزان نزولات جوی، شناخت کنترل دبی رودخانه‌های داخلی ایران (مهندسی رودخانه) و رودخانه‌های سرچشمه گرفته از سرزمین همسایگان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
وی با اشاره به اینکه، در شرایط موجود بین دو عامل اثرگذار در جامعه ایرانی و حداقل در 30 سال اینده موضوع آب به مراتب مهم‌تر و استراتژیک‌تر از نفت برای جامعه ایرانی است گفت: شرایط ما در منطقه آسیای میانه از قدیم شرایط بسیار مناسب برای تامین آب نبوده است، ما در فاصله 100 سال گذشته با مدیریت نه چندان مطلوب و بدون در نظر گرفتن عینیت فضای جغرافیایی، اب و هوایی معضلات و مشکلات ذیل را به وجود اوردیم و هم‌اکنون نیز با آن به‌شدت مواجه هستیم.
وی در ادامه افزود: از ابتدا مشخص بود که کشور ما در یک منطقه خشک و نیمه خشک در جهان قرار دارد و میزان بارش ما در ایران حتی با متوسط سطح جهانی تطابق نداشته و از آن کمتر است. ما در سال‌های متعدد درگذشته که حتی جمعیت ایران، کنترل شده بود با مشکلات تامین اب مواجه بودیم و برای حل این معضل به صورت کاملا عملی فکر نکرده‌ایم.
وی عنوان داشت: از 110 سال گذشته در منطقه خاورمیانه با پیدایش نفت در منطقه مسجد سلیمان ایران توسط دولت بریتانیا و شکل‌گیری کمپانی نفتی انگلیس و ایران، باعث شروع جدل‌های بسیار زیاد استعماری بالاخص بین انگلستان، فرانسه، اسپانیا، هلند، بلژیک، پرتقال در عرصه جهانی و انگلستان و ایران گردید که چالش این کشورها بیشتر بر روی به دست آوردن و تسلط بر منابع نفتی کشورهای مختلف در جهان بود و النهایه در ایران به ملی شدن صنعت نفت منجر شد.
طبیب‌زاده خاطرنشان کرد: در این مرحله بود که کشورهای استعماری اروپایی شروع به کشف نفت در خاورمیانه و مناطقی از آفریقا نمودند که این امر در جنگ جهانی اول و دوم به منظور تامین سوخت کشتی‌ها، هواپیماها و سیستم ترابری و ادوات جنگی و جایگزینی آن با زغال سنگ به اوج رسید.
به گفته وی، بحث خام فروشی در صنعت ساخت دارای معانی و تعاریف مختلف بوده و دیدگاه‌های متفاوتی بر آن حاکم است. پاره‌ای کارشناسان فروش نفت خام را خام فروشی نمی‌دانند متقابلا عده‌ای می‌گویند نه نفت خام نه سنگ معدن و نه سایر موادی که از زمین و زیرزمین و دریا به دست می‌آید نباید به صورت ماده خام تلقی شود و آنها را باید با به کارگیری تکنولوژی‌های نو به مواد دیگری و با ارزش افزوده بدل کرد.
وی اظهار داشت: ما سالیان متمادی است که از نفت خام به عنوان درآمد اصلی کشور استفاده می‌کنیم، گرچه دیدگاه‌ها و نگاه‌هایی در سال‌های اخیر در دولت و نظام و بعد از ایجاد تحریم‌های بین‌المللی شکل گرفت که فروش نفت به صورت فعلی فروش خام تلقی می‌شود و باید آن را به ارزش افزوده تا 10 برابر در صنعت پتروشیمی و نظایر آن به‌کار گرفت ولی باید به این امر به صورت دراز مدت نگاه شود.
طبیب‌زاده معتقد است بحث نگاه به مدیریت کلان در ارزیابی بخش‌های مختلف فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی، سیاسی در آینده کشور بحث اصلی است و قطعا نگاه به این موضوع در حوزه انرژی می‌تواند از اهمیت بالایی برخوردار باشد.
وی مطرح کرد: سردمدار این موضوع دولت است در کشور ما دولت با حضور در سه حوزه اساسی کنترل و هدایت کشور، حوزه حاکمیتی و حوزه تصدی‌گری و رگولاتوری ورود می‌کند.
وی عنوان داشت: حضور دولت در بخش حاکمیتی به معنای ورود دولت و شرکت‌های وابسته به آن به اجرای پروژه‌های کلان کشور نباید توسط دولت انجام شود حاکمیت به معنای هدایت و کنترل صحیح پروژه‌ها با نگاه به آمایش سرزمین است.
وی با بیان اینکه بخش تصدی‌گری نیز به معنای اجرای پروژه توسط دولت نخواهد بودگفت: دولت به عنوان هدایت‌کننده و سامان‌دهنده برای اجرای پروژه‌ها با توجه به قوانین جاری کشور من جمله سند چشم‌انداز نظام تا افق سال 1404 می‌تواند تبیین شود و بالاخره مرحله حساس و نهایی رگولاتوری در بخش انرژی کشور مورد توجه است.
وی در پایان اظهار داشت: بخش خصوصی کشور اعتقاد دارد توانمندی لازم برای اجرای پروژه‌های داخلی کشور را دارا است ولی قطعا نیاز به عدم وجود و حذف قوانین دست و پاگیر و به‌کارگیری قوانین پشتیبان دارد امید است مدیریت کلان کشور در این مسیر حرکت نماید.
