شفافیت اموال به واسطه بورس/ بازار سرمایه بهترین روش مولدسازی است؟

گروه بازار سرمایه| چند وقت پیش بود که سران قوا در مصوبه‌ای مولدسازی اموال مازاد دولت را تایید کردند. بر اساس نتیجه این جلسه قرار شد هیاتی 7 نفره با حضور معاون اول رییس‌جمهور، وزیر اقتصاد، وزیر کشور، وزیر راه و شهرسازی، رییس سازمان برنامه و بودجه، یک نماینده از طرف مجلس و یک نماینده از طرف قوه‌قضاییه تشکیل شود تا این 7 نفر وظیفه مولدسازی اموال مازاد دولتی را برعهده بگیرند. این بدان معناست که مصوبه تعیین تکلیف و حتی شناسایی امول دولت بر عهده 7 نفر است و تصمیمات آنها لازم‌اجرا و بدون پیگرد قانونی است.

نخستین روزهای بهمن بود که علی بابایی، عضو کمیسیون تلفیق بودجه مجلس از پیشنهاد روسای قوای سه‌گانه برای تشکیل یک کمیته ۷ نفره برای فروش اموال دولتی و موافقت رهبر معظم انقلاب اسلامی با این پیشنهاد خبر داد. به گفته بابایی کارنامی اعضای این کمیته عمدتا از نهادهای حقوقی هستند و قرار است در کمترین زمان ممکن اموال و املاک دولت را فروخته و پول آن را به حساب دولت واریز کنند. برخی با این تصور که مولدسازی همان فروش اموال دولتی است، این اقدام را خلاف منافع عمومی مطرح کرده‌اند و این درحالی است که این دو موضوع تفاوت فاحشی با یکدیگر دارد. مولدسازی در واقع به معنای ثروت‌افزایی و افزایش بهره‌وری دارایی‌هاست که رویکردی متفاوت از فروش اموال دارد.

البته هیات مولدسازی نیز باید به این موضوع توجه داشته باشد و اگر درآمدی از این طریق کسب می‌کند آن را حتماً برای توسعه زیرساخت‌ها به کارگیرد تا منافع آن نصیب همه مردم و نسل‌های آینده شود. در این بین انتقاداتی نیز به اختیارات هیات تعیین شده برای مولدسازی شده است و این در حالی است که اگر این اختیارات وجود نداشته باشد گام برداشتن در این مسیر امکان‌پذیر نخواهد بود. اختیارات هیات اجرایی مولدسازی نافی نظارت بر آن نیست و باید در این بین نظارت نیز صورت گیرد تا مولدسازی و بهره‌ور کردن اموال به صورت شفاف و بدون شائبه انجام شود.

مولدسازی چیست؟

مفهوم مولد‌سازی دارایی‌های دولت این است که دولت اموال بلااستفاده‌ای که دارد یا اموالی که ارزش افزوده و بهره وری پایین دارد و سال‌ها رها شده‌اند و استفاده مطلوبی از این اموال صورت نمی‌گیرد را شناسایی کند تا این اموال بهینه‌سازی شود. مولد‌سازی دارایی‌های دولت در همه جای دنیا تجربه شده است، در بسیاری از کشور‌های توسعه‌یافته هم تلاش می‌شود دارایی‌های دولت مولد شود.

مفهوم مولد‌سازی دارایی‌های دولت این است که دولت اموال بلا استفاده‌ای که دارد یا اموالی که ارزش افزوده و بهره‌وری پایین دارد و سال‌ها رها شده‌اند و استفاده مطلوبی از این اموال صورت نمی‌گیرد را شناسایی کند تا این اموال بهینه‌سازی شود و بهره‌وری و ارزش افزوده آنها افزایش یابد. این اموال برای نسل‌های کنونی و آینده است و اینگونه نیست که احساس کنیم اموال دولت فقط برای دوره کنونی است، این اموال همانند نفت، سرمایه بین نسلی است و باید تلاش شود تا از این اموال به صورت بهینه استفاده شود. مولدسازی دارایی‌های دولت یک نوع ثروت‌آفرینی است و ثروت‌آفرینی هم می‌تواند رویکرد مادی و هم می‌تواند یک رویکرد غیرمادی داشته باشد یعنی می‌توانیم یک فضای خالی و بلااستفاده را تبدیل به یک بخش تجاری، بخش صنعتی یا فضای سبز کنیم که بسته به طراحان و برنامه‌ریزان آن متفاوت است.

شقاقی شهری کارشناس اقتصادی با بیان اینکه برخی از دستگاه‌های دولتی زمین‌های بلااستفاده زیادی دارند و می‌توان این زمین‌ها را مولد کرد، ادامه داد: حتی تبدیل این زمین‌ها به فضای سبز با کمک بخش خصوصی می‌تواند سلامت شهروندان را ارتقا دهد و این به معنی مولدسازی و ایجاد ثروت است. وی با بیان اینکه مولدسازی دارایی‌های دولت به عنوان فروش اموال دولت نیست و این دو موضوع متفاوت از هم است، تاکید کرد: در فروش اموال، یعنی دولت زمینی را در اختیار دارد و به دنبال فروش آن است که این به عنوان فروش اموال محسوب می‌شود، اما مولدسازی دارایی‌های دولت یعنی ثروت افزایی و افزایش بهره‌وری این دارایی‌ها که با رویکرد متفاوت مواجه است.

شقاقی شهری ادامه داد: به دولتمردان و هیاتی که برای مولدسازی تشکیل شده است توصیه می‌کنم حتماً بین فروش و مولدسازی تفاوت قائل شوند، در مولدسازی اگر درآمدی کسب می‌شود باید حتماً در توسعه زیرساخت‌ها استفاده شود نه در هزینه‌های جاری و این باید خط قرمز دولت و کشور باشد.

مولدسازی از طریق بورس

احسان خاندوزی، وزیر اقتصاد با اشاره به ایجاد چشم‌انداز مثبت در زمینه مسکن خانوار با ایجاد سازوکار صندوق‌های املاک و مستغلات گفت: بهتر است بانک‌ها نیز از صندوق املاک و مستغلات برای نقد کردن دارایی‌های خود استفاده کنند و دولت نیز به زودی از این ابزار استفاده گسترده خواهد کرد. مولدسازی دارایی‌های دولتی با صندوق املاک و مستغلات میسر می‌شود.

مجید عشقی، رییس سازمان بورس اوراق بهادار با تاکید بر این نکته که بخش بانکی از جمله بخش‌هایی است که می‌تواند با استفاده از این ابزار برای افزایش نقدشوندگی دارایی‌های راکد خود استفاده کند، عنوان کرد: با راه‌اندازی صندوق‌های املاک و مستغلات وارد فاز جدیدی شده‌ایم که می‌توان با بهره‌گیری از این ابزار از دارایی‌های غیرمولد در اختیار بانک‌ها، دستگاه‌های دولتی و بخش خصوصی به درستی و در راستای مولدسازی استفاده کرد.

ناصرپور، معاون نظارت بر نهادهای مالی سازمان بورس گفت: در سال ۹۹ امکان و پتانسیل سرمایه‌گذاری غیرمستقیم به اندازه مستقیم وجود نداشت که در حال حاضر تنوع و حجم صندوق‌ها افزایش یافته است. صندوق‌های متنوعی ایجاد شده که از جمله آن می‌توان به صندوق تضمین اصل سرمایه اشاره کرد. افرادی که علاقه‌مند به سرمایه‌گذاری در بازار سهام هستند اما از بابت ریسک‌ها نگرانی دارند می‌توانند از صندوق‌های تضمین اصل سرمایه استفاده کنند. صندوق املاک و مستغلات نیز یکی دیگر از صندوق‌هایی بوده که در موضوع مولدسازی دارایی‌ها، کمک‌کننده است.

بازار سرمایه بهترین روش مولدسازی

علی مولایی، مدیرعامل کارگزاری بانک مسکن با اشاره به طرح مولدسازی دارایی‌های دولت به سنا گفت: هنوز جزییات طرح مولدسازی دارایی‌های مازاد دولت مشخص نشده و از آنجا که هنوز سازوکار واگذاری شفاف‌ نشده، برخی نکات، ابهاماتی ایجاد کرده است.

وی اضافه کرد: این واگذاری می‌تواند با استفاده از پتانسیل‌های بازار سرمایه و از طریق صندوق‌های املاک و مستغلات انجام شود. اگر از پتانسیل‌های این بازار جهت اجرای طرح مولدسازی دارایی‌های دولت و واگذاری این دارایی‌ها استفاده شود، حتما فعالان بازار سرمایه هم استقبال خواهند کرد.

این کارشناس بازار سرمایه ادامه داد: قطعاً شفاف‌ترین مسیر برای واگذاری این دارایی‌ها، بازار سرمایه خواهد بود؛ چراکه در این بازار هم نهادهای مالی متخصص برای قیمت‌گذاری منصفانه این دارایی‌ها هست و هم زیرساخت‌های مناسبی برای اطلاع‌رسانی، عرضه و معامله وجود دارد. شفافیت در مکانیزم قیمت‌گذاری و عرضه حتماً برای سرمایه‌گذاران هم جذابیت ایجاد خواهد کرد.

شاهین چراغی، عضو اسبق شورای عالی بورس افزود: گاهی دیده می‌شود حتی برخی از مسوولان و حتی مردم، کلمه بورس را با سوداگری و سفته‌بازی اشتباه می‌گیرند که باید در این زمینه‌ها و کارایی‌های مختلف بازار سرمایه به خصوص در بخش مولدسازی دارایی‌ها، اطلاع‌رسانی موثر و مستمری انجام شود. برخی از همان ابتدا مطرح می‌کردند که بورس کالا جای عرضه خودرو نیست، در حالی که باید به این بستر با این دید نگاه کرد که قرار است قیمت‌ها در این بازار به صورت عادلانه کشف شود و رانت نیز از معاملات کنار رود؛ آیا همین دو عامل برای عرضه خودرو در بورس کالا کفایت نمی‌کند؟

مشکل مولدسازی چیست؟

فرهاد بیضایی، کارشناس اقتصادی گفت: براساس آنچه در مصوبه شورای سران قوا آمده است همه امور واگذاری و قیمت‌گذاری دارایی‌های دولت بر عهده یک هیات هفت نفره که پنج نفر از آنان دولتمردان و دو نفر از دیگر قوا هستند، گذاشته شده است. این ساز و کار می‌تواند ایجاد مشکل کند چراکه اعضای شورا تسلط کافی برای قیمت‌گذاری را ندارند و در نهایت، قیمت‌گذاری و تعیین شرایط واگذاری اموال دولتی توسط کارشناسان رسمی کشور و بازار تعیین نشده است که شفاف باشد.

وی اضافه کرد: برای جلوگیری از این مشکل، دولت می‌تواند سامانه شفافی برای واگذاری اموال خود ایجاد کند که در آن کارشناسان در یک روند شفاف قیمت پایه را تعیین کرده و پس از آن مزایده‌ای به صورت شفاف از طریق سامانه برگزار شده و اموال دولتی به فروش می‌رسد.

در پایان باید تاکید کرد که، اجرای طرح مولدسازی است که برای اجرا باید ریزه‌کاری‌های متعدد را انجام داد، این میزان واگذاری تقریباً به اندازه بودجه رسمی کشور در یک سال بدون تحریم بوده و مبلغ بزرگی است، اگر دلار ۴۰ هزار تومانی را مبنای واگذاری بگیریم، این میزان به ۱۰۰ میلیارد دلار می‌رسد که می‌تواند تحول عظیمی در اقتصاد اجرا کند، زیرا می‌تواند پول‌های راکد را به خدمت تولید دربیاورد.

از طرف دیگر با عرضه املاک مازاد در تهران و شهرهای بزرگ می‌توان امیدوار بود با افزایش عرضه مسکن بار سرمایه‌گذاری مسکن نیز کاهش یافته و با افزایش عرضه قیمت‌ها کاهشی شود و از این جهت نیز می‌تواند مسکن را از کالای سرمایه‌ای به کالای مصرفی تبدیل کند. از طرف دیگر با آزادسازی پول در چرخه تولید می‌توان شاهد تحولی در صنایع باشیم.

اما این سکه یک روی دیگر نیز دارد و آن هم اجرای غیرحرفه‌ای، غیرتخصصی و غیرمتعهدانه است که می‌تواند مشکلات متعددی را برای اقتصاد ایران ایجاد کند، اما باید با ایجاد ریزه‌کاری‌های متعدد حتی‌الامکان جلوی سوءاستفاده یا اشتباه در این طرح گرفته شده تا ملت ایران بتواند ثمرات آن را به چشم ببیند.