رویا کجاست؟

همسفر تک درنای سیبری در مازندران معروف به"درنای امید" در پانزدهمین سال تنهایی سفرش به تالاب بین المللی فریدونکنار روز پنجشنبه ششم بهمن ماه با هماهنگی دفتر حفاظت و مدیریت حیات وحش سازمان حفاظت محیط زیست کشور از کشور بلژیک به این منطقه منتقل شده بود.

به گزارش خبرآنلاین، مسوولان سازمان حفاظت محیط زیست در آن مقطع زمانی ابراز امیدواری کرده بودند که با آمدن جفت امید، نسل آن حفظ شود اما در مرحله اول هدف اصلی حفظ مسیر پروازی غرب در ایران است. با این حال امید پس از ۱۳۰ روز زمستان گذرانی یک روز زودتر از سال گذشته ۱۴ اسفند ماه همراه با درنای رویا این تالاب را را ترک کرد اما درنای بلژیکی در غرب مازندران توان ادامه همراهی را نداشت و روز گذشته در منطقه عباس آباد زمین گیر شد.

در این ارتباط مدیرکل حفاظت از محیط زیست مازندران روز یکشنبه در گفت و گو با خبرنگار ایرنا گفت: عصر دیروز شنبه از سوی اهالی منطقه عباس آباد به واحد محیط زیست گزارش هایی مبنی بر مشاهده پرنده ای در شالیزارهای عباس آباد اعلام شد.

عطاء الله کاویان ادامه داد: با توجه به اینکه پیش از این و در زمان آغاز پرواز مهاجرت "امید "و "رویا " به سیبری از مردم تقاضا شد در صورت مشاهده پرنده ای با مشخصات درنا به نزدیکترین واحد محیط زیست و محیط بانی ارائه شود خوشبختانه این همکاری از سوی مردم صورت گرفته است.

وی تصریح کرد: پس از اعلام این گزارش مردمی، تیمی از کارشناسان این اداره کل برای بررسی به محل مشاهده این پرنده اعزام شد که پس از انجام بررسی ها مشخص شد درنا فرود آمده در شالیزارهای عباس آباد " رویا" همسفر تک درنای سیبری است.

وی اضافه کرد : رویا پس از طی ۱۵۰ کیلومتر از مسیر پروازش در این منطقه فرود آمد و در حال حاضر در صحت و سلامت کامل و دارای واکنش های طبیعی است.

کاویان در خصوص برنامه ها واقدامات بعدی در خصوص این پرنده گفت: براساس برنامه ریزی های قبلی طی مکاتبات با بنیاد بین المللی درنا و مرکز تکثیر حفاظت درناها در بلژیک که محل پرورش رویا است برنامه های بعدی اعلام و انجام خواهد شد.

مدیرکل حفاظت از محیط زیست مازندران با اشاره به اینکه مطابق پیش بینی ها و سناریوهایی که متصور شد این وضعیت برای رویا اتفاق افتاد، خاطر نشان کرد: در مصاحبه های قبلی چهار سناریو برای این پروژه بین المللی متصور کردیم یک سناریو که وقوع آن بیشتر احتمال داده می شد دو پرنده مهاجرت خود را با هم آغاز می کنند و در طول مسیر با توجه به اینکه رویا یک درنای پرورشی است و توان لازم برای مسیر پرواز طولانی را ندارد و بخشی ا زمسیر را طی می کند و ا زدرنا امید جا می ماند.

کاویان گفت : طبق هماهنگی و مکاتبات گذشته تمام پروتکل ها مطابق با استانداردها برای درنای رویا در حال انجام است.

با این حال این رویداد اولین باخت برای جفت سازی برای تک درنای سیبری تالاب فریدونکنار تلقی نمی شود چراکه چند سال پیش برای بیشتر شدن تعداد درناهای غرب سیبری پروژه‌ای بین‌المللی با عنوان پروژه درنا انجام شد که با شکست مواجه شد.

هدف از اجرای این پروژه صرفا احیای جمعیت این نوع درنا نبود، بلکه یکی از اهداف شناسایی مسیرهای شبکه پروازی تالابی، جلب مشارکت محلی و توانمندسازی جوامع بومی نیز برخی از اهداف آن بود. اوایل دهه ۸۰ این پروژه آغاز شد و در چهار مرحله تلاش هایی صورت گرفته شکست خورد.

انتقال جوجه‌ درناهای پرورشی به ایران از دو مرکز تکثیر در آمریکا و روسیه انجام شد. نخستین مرحله سال ۱۹۹۷ با انتقال دو قطعه درنای پرورشی از بنیاد بین‌المللی درنا (ICF) در آمریکا بود که به دلیل رهاسازی دیرهنگام جوجه‌ها درناهای پرورشی با ما درناهای وحشی جفت نشدند و مهاجرت نکردند. یکی از آن درناهای پرورشی به قزوین و پس از آن به پارک پردیسان منتقل شدو خیلی زود هم تلف شد.

سال ۲۰۰۳ دوباره سه قطعه درنای پرورشی از مرکز «اوکا (OKA) » در روسیه به فریدونکنار آوردند که روی یکی از آن‌ها ردیاب ماهواره‌ای هم نصب شد. این درنای پرورشی در زمان مهاجرت برگشت، پرواز را آغاز کرد و تا داغستان روسیه همراه‌ شد، اما پس از آن جدا و دیگر دیده نشد و از ردیاب هم فرکانسی دریافت نشد.

درنای سوم نیز تا انزلی آمد و به سفر ادامه نداد. به مازندران برگرداندند و نگهداری شد. این درنا نیز برغم اینکه زمستانی را با تک درنای سیبری گذراند اما باز هم نتوانست در بازگشت به سیبری همسفر شود.

در مجموع طی چهار مرحله هشت قطعه درنای پرورشی به درناهای وحشی در فریدونکنار اضافه شد که موفقیت‌آمیز نبود.

در ورای موضوعات مطرح شده درنای امید هر ساله از زیستگاه زادآوری خود در سیبری از مسیر روسیه، قزاقستان وآذربایجان به تالاب بین المللی فریدونکنار در مازندران مهاجرت ‌و حدود چهار ماه از سال را با تغذیه در محدوده دامگاه‌های سنتی از باران و سرخرود و فریدونکنار زمستان گذرانی می‌کند.

درنای سیبری به سه جمعیت اصلی شرقی، غربی و مرکزی تقسیم می شد که جمعیت مرکزی آن به هند مهاجرت می کرد که منقرض شد، جمعیت غربی به ایران می آمد که الان فقط یک درنای نر با نام امید از آن باقی مانده که با تلف شدن آن این جمعیت نیز کامل منقرض می شود اما جمعیت شرقی آن هنوز وجود دارد و می گویند که سه هزار درنا از آن همچنان به چین مهاجرت می کند.

درناها برای زندگی به آب وابسته اند به طوری که تغذیه، لانه‌سازی، زادآوری و زمستان‌گذرانی این پرنده در تالاب‌های ترجیحا وسیع و کم عمق (حداکثر ۳۰ سانتیمتر) آب شیرین با میدان دید مناسب است و بیشتر از ریشه‌ها، جوانه‌ها، دانه‌های گیاهان آبزی، حشرات، ماهی‌ها و جوندگان کوچک تغذیه می‌کنند که در ایران تالاب فریدنکنار هر ساله میزبان یک درنا که باقیمانده از جمعیت غربی آن است، می شود که اگر این یک عدد درنا هم از بین برود جمعیت غربی آن کامل منقرض می شود.

اما امید تک درنای سیبری ۱۵ سال است که تنهایی کریدور غربی را حفظ کرده است و امسال هم پنجم آبان ماه وارد ایران و تالاب فریدنکنار شد، داستان تنها شدن امید هم شنیدنی است به طوری که جفت خود آرزو را در یک شب سرد و توفانی با شلیک گلوله شکارچیان از دست داد اما همچنان به مسیر پروازی خود در غرب وفادار مانده و هر سال تنها برای زمستان گذرانی در تالاب فریدونکنار به زمین می نشیند.

دُرنای سیبری که امید از گونه آنهاست و با نام علمی 'گروس لئوکوجرانوس Grus leucogeranus ' شناخته می شود؛ پرنده‌ای در معرض خطر انقراض از خانواده درناهاست که قدی نزدیک به یک ‌و نیم متر دارد و فاصله دو بال آن بیش از ۲ متر است. این درنا بدنی یکدست سفید با پاهای بلند سرخ ‌رنگ دارد و منقار بلند سیاهی روی صورت قرمز رنگ آن نشسته‌ است.

درنای سیبری به طور تاریخی به سه جمعیت اصلی شرقی، غربی و مرکزی تقسیم می‌شود. جمعیت مرکزی این گونه منقرض شده است و جمعیت غربی هم به گفته کارشناسان محیط زیست در صورت مرگ امید به طور قطعی منقرض خواهد شد.

جمعیت شرقی درنای سیبری که در واقع تنها گروه باقی مانده از این گونه است، تابستان را در شرق سیبری زادآوری کرده و برای زمستان‌گذرانی به شرق چین می رود. از اعضای این گروه بیش از سه هزار قطعه باقی‌مانده است. زیستگاه زمستانی تقریبا تمامی جمعیت این گونه دریاچه ' پویانگ ' در چین و اطراف آن است.

همه ساله در زمستان ۱۵۰ گونه پرنده زمستان گذران با جمعیتی بالغ بر یک میلیون و ۵۰۰ هزار بال به تالاب و آبنبدان های مازندران از جمله تالاب بین المللی میانکاله می آیند.