نقشه عبور از بحران آب

تعادل|

هشتمین رویداد ملی آب برگزار شد. در این نشست، عنوان شد که «کاهش قابل توجه روان‌آب‌های سطحی و افت مداوم تراز آب‌های زیرزمینی در کشور، بروز پدیده فرونشست زمین، خشک‌شدن تالاب‌ها و دریاچه‌ها، بروز پدیده ریزگردها و تهدید پایداری سرزمینمان» توأم با افزایش جمعیت و تغییر اقلیم، مساله آب را به ابرچالش کشور تبدیل کرده است. به باور بسیاری از متخصصان، فرصت برای عبور از این ابرچالش کم آبی بسیار کم است و درصورت عدم استفاده از فرصت‌های موجود، مواجهه با این ابرچالش پیچیده‌تر و پرهزینه‌تر خواهد شد.

بنابر اعلام بخش خصوصی، فرصت طلایی برای مهار این ابرچالش، فقط یک دوره 10 ساله «ریاضت آبی» است و در صورتی‌که از این فرصت استفاده نکنیم پایداری این سرزمین به خطر خواهد افتاد. انجام این ریاضت بدون «مشارکت همگانی» میسر نیست. مدیر سازمان اطلاعات سازمان ملل در ایران هم در اظهاراتی نگران‌کننده عنوان کرد که در حال حاضر حدود ۸۵ درصد تالاب‌ها در جهان با چالش جدی مواجه شده و 730 میلیون نفر در جهان به آب با کیفیت دسترسی ندارند.

خیلی از دریاچه‌ها با کاهش سطح آب دست و پا می‌زنند. از سوی دیگر، رشد جمعیت و شهرسازی و افزایش نیاز آبی در بخش صنایع و کشاورزی مشکلات زیادی ایجاد کرده است. او تاکید کرد: برای مدیریت منابع آبی به الگوی مناسب استفاده از آب و چرخه مناسب آبی نیاز داریم و در این مسیر باید همه جوامع و روشنفکران همکاری جدی داشته باشند. نایب‌رییس اتاق ایران هم پیشنهاد تدوین نقشه راه برون رفت از بحران محیط‌زیست با به‌کارگیری ظرفیت‌های علمی کشور، بخش خصوصی و ذی‌نفعان و با مشارکت قوای سه‌گانه را مطرح کرد.

نظام تخصیص آب باید اصلاح شود

هشتمین رویداد روز ملی آب به همت مرکز مطالعات راهبردی آب و کشاورزی اتاق ایران با شعار ریاضت آبی، مشارکت همگانی، شتاب در تغییر، با مشارکت دستگاه‌ها اجرایی، سازمان‌های مردم‌نهاد و کارشناسان برگزار شد.

محمد شریعتمدار، رییس مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب اتاق ایران در هشتمین بزرگداشت روز ملی آب، درباره رویداد روز ملی آب گفت: اتاق ایران از اواخر دهه 70 با تشکیل کمیسیون کشاورزی در زمینه کشاورزی فعال گردید.

سپس در جریان اصلاح قانون فضای کسب و کار و در اجرای بند الف تبصره ماده یک قانون بهبود فضای کسب و کار که در اسفند ماه سال 1390 به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید، اتاق ایران موظف گردید وظایف ناشی از بند د ماده 91 قانون اجرای سیاست‌های کلی اصل چهل و چهار قانون اساسی در حیطه کشاورزی، آب، منابع طبیعی، صنایع غذایی را در اولویت برنامه‌های خود قرار دهد و به این ترتیب با تشکیل «مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب» فعالیت‌های خود در زمینه آب و کشاورزی را گسترش داد.

شریعتمدار گفت: این مرکز توانسته با ایجاد چارچوب فکری و اجرایی مبنی بر تعامل، همفکری و همکاری و با شناسایی ذی‌نفعان، صاحب‌نظران، خبرگان غیردولتی و دانشگاهی و ایجاد فضای مشارکت فعال آنان در کنار کارشناسان دولتی در رایزنی‌ها و با بهره‌گیری از تجارب خارجی در صحنه آب، کشاورزی و زیست‌محیطی کشور اقدامات راهبردی موثری به انجام برساند.

وی در ادامه این نشست درباره فعالیت‌های مرتبط با آب مرکز ملی مطالعات اهبردی کشاورزی و آب ایران گفت که عبارت‌اند از: ارسال گزارش مبسوطی از آثار تصمیمات دولت وقت در طرح توسعه کشاورزی فدک و ابراز نگرانی از اثرات واگذاری اراضی بر امنیت آبی به دفتر مقام رهبری و روسای سه قوا در سال 1390 و در نتیجه توقف طرح؛ بررسی آثار اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی افت سطح آب زیرزمینی دشت‌های ممنوعه و بحرانی و اثرات آن بر فضای کسب و کار فعالان کشاورزی؛ برآورد ارزش اقتصادی آب از دست‌رفته ناشی از ضایعات محصولات کشاورزی (زراعی و باغی آبی)؛ از مرحله برداشت تا قبل از مصرف (براساس محاسبات انجام شده مقدار آب تلف شده ناشی از ضایعات محصولات کشاورزی به میزان 3/9 میلیارد متر مکعب معادل حدود 45 درصد حجم ذخیره شده آب سدها در سال آبی 93-1392 بوده و زیان اقتصادی آب هدر رفته ناشی از این ضایعات 1/92297 میلیارد ریال است.) 

او ادامه داد: شناسایی روش‌های مناسب مشارکت بخش خصوصی در حفاظت از منابع، تأمین، تولید و مصرف آب و تهیه نقشه رویکردهای استراتژیک توسعه مشارکت بخش خصوصی در فعالیت‌های بخش آب و آسیب‌شناسی طرح احیا و تعادل‌بخشی و تدوین نقشه راه و سند راهبردی احیا و تعادل‌بخشی آب‌های زیرزمینی از فعالیت‌های این مرکز است.

«تدوین نقشه راه حکمرانی خوب آب در کشور، تدوین طرح تشکیل مرکز ملی خشکسالی در ایران با عاملیت مردم و حمایت دولت » از فعالیت‌های مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب اتاق ایران است.

 افزایش بهره‌وری بدون اصلاح نظام تخصیص آب منجر به صرفه‌جویی واقعی آب نخواهد شد، به همین منظور سومین کنفرانس دوسالانه اقتصاد آب در روز دوم اسفند امسال با موضوع آشکارسازی آثارجامع آب در تخصیص و بازتخصیص آب برگزار شد.

شریعتمدار تاکید کرد: ما شاهد کاهش قابل توجه رواناب‌های سطحی و افت مداوم تراز آب‌های زیرزمینی در کشور، بروز پدیده فرونشست زمین، خشک‌شدن تالاب‌ها و دریاچه‌ها، بروز پدیده ریزگردها و تهدید پایداری سرزمینمان هستیم. موارد مذکور توأم با افزایش جمعیت و تغییر اقلیم، مساله آب را به ابرچالش کشور تبدیل کرده است.

او تصریح کرد: به باور بسیاری از متخصصان، فرصت برای عبور از این ابرچالش بسیار کم است و درصورت عدم استفاده از فرصت‌های موجود، مواجهه با این ابرچالش پیچیده‌تر و پرهزینه‌تر خواهد شد. ما بر این باوریم که فرصت طلایی ما برای مهار این ابرچالش، فقط یکدوره 10 ساله «ریاضت آبی» است و در صورتی‌که از این فرصت استفاده نکنیم پایداری این سرزمین به خطر خواهد افتاد. انجام این ریاضت بدون «مشارکت همگانی» میسر نیست.

به‌گفته شریعتمدار همه ارکان جامعه اعم از سیاست‌گذاران، تصمیم‌گیران، اصحاب رسانه، تشکل‌های مدنی و مهم‌تر از همه بهره‌برداران باید در این مسیر مشارکت کنند. برای انجام این «ریاضت آبی» و جهت رسیدن به «مشارکت همگانی» نیاز به تغییر در رویکردها و پذیرش لزوم مشارکت ذی‌نفعان و بهره‌برداران توسط سیاست‌گذاران و تصمیم‌سازان است و ضروری است که این تغییرات با شتاب همراه باشد.

به گفته این مقام بخش خصوصی؛ مساله آب اکنون در اتاق ایران یکی از اولویت‌های ویژه است و بر همین اساس شعاری که برای هشتمین بزرگداشت روز ملی آب انتخاب شده، منطبق با شعار روز جهانی آب، «ریاضت آبی، مشارکت همگانی و شتاب در تغییر» در نظر گرفته شده است.

نقشه راه برون‌رفت  از بحران محیط‌زیست تهیه شود

حسین سلاح‌ورزی نایب‌رییس اتاق ایران با اشاره به اینکه این همایش فرصت خوبی برای هم‌صدایی و همدلی دست‌اندرکاران مسوولان و دلسوزان برای مرور گذشته و همین‌طور طرح دیدگاه‌های جدید است گفت: سازمان ملل بر شتاب جوامع در ایجاد تغییر و افزایش تلاش‌ها به چهار برابر روند قبلی برای حل مسائل آب تأکید کرده است. محدودیت منابع آب زیرزمینی، فرونشست زمین، تهدیدات مربوط به ریزگردها، تهدید کسب‌وکارهای وابسته به آب و کشاورزی، بروز تعارضات اجتماعی و تهدید پایداری سرزمین همه حاکی از ضرورت تغییر تصورات و اقدامات متوهمانه و متوقعانه فراتر از ظرفیت اکوسیستمی این سرزمین است.

سلاح‌ورزی افزود: شرایط موجود و ادامه این روند حاکی از این است که متخصصان و روشنفکران نتوانستند گفت‌وگو و تعامل را اولاً در خود جامعه روشنفکری و ثانیاً بین جامعه روشنفکری و حاکمیت بگشایند. نهادسازی و همکاری جامعه روشنفکری با اتخاذ تدابیری برای گشودن باب گفت‌وگو با اصحاب قدرت می‌تواند در اثرگذاری جامعه روشنفکری ایران کارساز باشد.

او تأکید کرد: در این رویداد همه دست‌اندرکاران و مشاغل و نهادهای مختلف را به گشودن باب گفت‌وگو و تسریع در ایجاد تغییر در الگوی مصرف آب در زندگی روزمره و کسب‌وکار خود دعوت می‌کنیم. همچنین به منظور احیای مدیریت آب کشور تصمیم‌سازان و برنامه‌ریزان و دولتمردان را به تغییر در رویکرد و به کاری‌گیری راه‌کارهای مدبرانه و موثر و ایجاد اجماع و جریان‌سازی در سطوح مختلف دعوت می‌کنیم.

او با طرح این پیشنهاد که با به‌کارگیری ظرفیت‌های علمی کشور و نخبگان و بخش خصوصی و ذی‌نفعان و با مشارکت قوای سه‌گانه نقشه راه برون‌رفت از بحران محیط‌زیست تهیه شود ادامه داد: این برنامه باید بر اساس برنامه زمانبدی و قبول تفکیک مسوولیت دستگاه‌ها و نهادها و بخش‌های مختلف به سرعت اجرایی شود. دهه آینده دهه ریاضت آبی در کشور است. و نیازمند تعامل بخش‌های دولتی و خصوصی و همه اجزای کشور برای ایجاد تغییرات سریع در این بخش است.

او تأکید کرد: در راستای ایجاد تغییر ظرفیت تهیه و تدوین برنامه هفتم توسعه فرصت مغتنم است که امیدوارم این فرصت از دست نرفته و پیشنهادات اتاق ایران در این زمینه توجه شود.

عدم دسترسی 730 میلیون نفر  در جهان به آب با کیفیت 

در ادامه راجا گوندو، مدیر سازمان اطلاعات سازمان ملل در ایران در ابتدا به اقدام مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب اتاق ایران در حزه آب اشاره کرد که افزایش آگاهی عمومی درباره مصرف آب و جایگاه آن در توسعه پایدار مهم است. آب نیاز ضروری بشر است ک تمامی تمدن‌ها در کنار آب تشکیل شده است. به‌طوری‌که حتی هنوز هم خیلی از مهاجرت‌ها به مساله آب بستگی دارد.

او ادامه داد: در حوزه آب و منابع آبی تغییراتی ایجاد شده و ما آماده هستیم خود را با این چالش‌ها وقف دهیم. روز جهانی آب ایجاد تغییر از طریق مشارکت همگانی است. ممانعت از مصرف پیش از حد آب و پیشگیری از آلودکی آب که در این مسیر باید گام‌های مهم برداشته شود.

گوندو درباره مساله آب به تعادل‌بخشی و اهمیت آن اشاره کرد: باید از منابع طبیعی و آب به نفع بهینه استفاده شود. در حال حاضر حدود ۸۵ درصد تالاب‌ها رد جهان با چالش جدی مواجه شده و 730 میلیون نفر در جهان به آب با کیفیت دسترسی ندارند. خیلی از دریاچه‌ها با کاهش سطح آب دست و پا می‌زنند. رشد جمعیت و شهرسازی و افزایش نیاز آبی در بخش صنایع و کشاورزی مشکلات زیادی ایجاد کرده است.

او تاکید کرد: برای مدیریت منابع آبی به الگوی مناسب استفاده از آب و چرخه مناسب آبی نیاز داریم و در این مسیر باید همه جوامع و روشنفکران همکاری جدی داشته باشند.

گوندو ادامه داد: 2018 تا 2028 ده‌های است که آب در این دهه نقش بسزایی دارد. اهداف اصلی جهان مصرف پایدار آب است. در این مسیر مدیریت صحیح آب با مشارکت همگانی و همکاری فرامرزی حائز اهمیت است. باید به این نکته توجه شود که با توجه به تغییرات اقلیمی، حفاظت از آب لازم است.

مدیر سازمان اطلاعات سازمان ملل در ایران به موقعیت جغرافیایی ایران اشاره کرد: ایران کشوری است در چهار شرق و غرب که نقش مهمی از نظر تعادل‌بخشی ذخایر آبی ایفا می‌کند. مزایای ایران ناشی از موقعیت جغرافیایی به گونه‌ای است که باید از این میراث گرانبها محافظت شود. در این مسیر باید مصرف آب مدیریت بهینه شود. دفتر سازمان ملل در این مسیر برنامه‌هایی دارد که می‌تواند به مصرف بهینه آب مصرف شود. باید با همکاری دولت ایران به اهداف تعیین شده در حوزه مصرف بهینه آب برسیم و در این مسیر از همه ظرفیت‌ها استفاده کنیم.