ایران در رتبه چهارم قطعی اینترنت
قطعی اینترنت در سال ۲۰۲۲ رکورد زده و در کشورهای مختلف در سال میلادی گذشته اینترنت ۱۸۷ بار قطع شده است. بر این اساس اینترنت در سال ۲۰۲۲ نه تنها نسبت به سال ماقبل آن ۲۰۲۱ بیشتر قطع شده بلکه مدت‌زمان این قطعی‌ها نیز بیشتر بوده است.
پیش از این هم یک گزارش تحقیقاتی نشان داده بود که قطعی عمدی اینترنت از سوی دولت‌های شماری از کشورها، در سال ۲۰۲۲ میلادی، ۲۴ میلیارد دلار به اقتصاد جهانی ضرر زده است. ضرر این اقدام برای ایران نزدیک به ۸۰۰ میلیون دلار برآورد شده است.
آمار قطعی اینترنت در سال ۲۰۲۲ نشان می‌دهد حکومت‌ها و دولت‌ها حداقل ۱۸۷ بار اینترنت را در ۳۵ کشور مختل کردند که رکورد قطعی اینترنت را شکسته است. پس از کاهش محدودیت‌های کرونا، تعداد دفعات خاموشی اینترنت نه تنها کمتر نشده بلکه نسبت به گذشته طولانی‌تر هم شده است. ضمن اینکه قطعی اینترنت غالباً زمانی رخ می‌دهد که مردم بیشتر از همیشه به ارتباط نیاز دارند. به عنوان مثال در زمان بحران‌های بشردوستانه، اعتراضات گسترده، درگیری‌ها و جنگ‌های فعال قطعی اینترنت مانند یک سلاح برای سرکوب مورد استفاده قرار می‌گیرد.
رکورد قطعی اینترنت در سال ۲۰۲۲
هند رکورددار قطعی اینترنت در سال ۲۰۲۲ است. این کشور برای پنجمین سال متوالی در پی درگیری‌های منطقه جامو و کشمیر از قطعی اینترنت به عنوان ابزاری برای کنترل خشونت‌ها استفاده می‌کند. بعد از هند، جایگاه دوم قطعی اینترنت در سال ۲۰۲۲ به روسیه می‌رسد. همزمان با تهاجم گسترده روسیه به اوکراین، ارتش روسیه حداقل ۲۲ بار دسترسی به اینترنت را قطع کرد.
همچنین این کشور متهم به شرکت در حملات سایبری و تخریب عمدی زیرساخت‌های مخابراتی است. در لیست رکوردداران قطعی اینترنت در سال ۲۰۲۲ ارتش میانمار نیز همچنان در میان بدترین کشورها قرار دارد. ارتش این کشور بعد از کودتای سال‌های قبل کنترل امور را در دست دارد و اتهاماتی چون نسل‌کشی در پرونده ارتش این کشور دیده می‌شود. ایران با ۱۸ قطعی جایگاه چهارم لیست را به خود اختصاص داده است.
اینترنت چرا خاموش می‌شود؟
در سال میلادی گذشته ۳۵ کشور قطع دسترسی به اینترنت را تجربه کرده‌اند و برای هر کدام دلایل مختلفی در سال ۲۰۲۲ منتشر شده است که از میان آنها می‌توان به کنترل اعتراضات، جنگ و درگیری‌های منطقه‌ای، امتحانات مدارس، انتخابات، بی‌ثباتی سیاسی یا رویداد‌های پرمخاطب مانند تعطیلات مذهبی و حتی بازدید مقامات دولتی اشاره کرد. سازمان‌های حقوق بشری معتقدند این خاموشی‌ها می‌تواند پوششی برای مجرمان فراهم کند تا بدون شناسایی، نقض حقوق بشر را مرتکب شوند.
پنج کشور به دلیل انتخابات در سال ۲۰۲۲ قطعی اینترنت را به مردم تحمیل کردند. البته آمارهای امیدوارکننده‌ای نیز در مورد کشور‌هایی که سابقه قطعی اینترنت را داشتند وجود دارد؛ به عنوان مثال گامبیا، برخلاف گذشته برگزاری انتخابات را بدون اختلال اینترنت پشت سر گذاشت و کنیا مجدداً بر تعهد خود به حفظ ثبات اینترنت در طول رویداد‌های مهم ملی مانند انتخابات تاکید کرد.
برآورد می‌شود در سال جاری میلادی ۱۷ انتخابات برگزار شود. ۱۳۳مورد از مجموع ۱۸۷ قطعی اینترنت در کنار نوعی خشونت رخ داده است، در حالی که این آمار در سال ۲۰۲۱ معادل ۱۱۲ مورد قطعی بود. طبق عرف بین‌المللی قطعی اینترنت معادل نقض حقوق بشر محسوب می‌شود. در سال گذشته، ۱۳۳ مورد از مجموع ۱۸۷ قطعی اینترنت در کنار نوعی خشونت رخ داده است، در حالی که این آمار در سال ۲۰۲۱ معادل ۱۱۲ مورد قطعی بود.
روند قطعی اینترنت همزمان با خشونت، کاملاً افزایشی و رو به رشد است. در سال ۲۰۲۰ نیز ۹۹ مورد و سال پیش از آن ۷۵ مورد قطعی اینترنت همزمان با به‌کارگیری نوعی خشونت دیده می‌شود. در برخی زمینه‌ها، حکومت‌ها با سرکوب سنگین و قطع اینترنت به اعتراضات پاسخ دادند. در سایر زمینه‌ها، مانند درگیری و جنگ، دولت‌ها، طرف‌های متخاصم یا رژیم‌های نظامی به منظور پنهان کردن نقض حقوق بشر و قوانین بشردوستانه مانند جنایات جنگی، قطعی اینترنت را به کار گرفتند.
تکرار قطعی‌های طولانی‌مدت
همه‌گیری کووید باعث کاهش قطعی‌های اینترنت شده بود اما در سال ۲۰۲۲ همزمان با بهبود اوضاع و کنترل پاندمی، قطعی‌های اینترنت از سطح قبل از همه‌گیری فراتر رفت و به نقاط عطف جدیدی رسید. تعداد قطعی‌ها در کشور‌هایی غیر از هند برای اولین‌بار به ۱۰۰ رسید و ۹ کشور شامل بنگلادش، هند، ایران، اردن، لیبی، میانمار، سودان، ترکمنستان و اوکراین (توسط روسیه) حداقل چهار قطعی در کشور داشتند. این آمار در حالی تهیه شده که در سال ۲۰۱۹ هفت کشور بودند که حداقل چهار بار قطعی اینترنت را به شهروندان تحمیل کرده‌اند.
قطعی‌های هدفمند و آسیب‌های آن
قطعی اینترنت در سال ۲۰۲۲ در مقایسه با سال‌های قبل پیچیده‌تر و هدفمندتر شده است تا جایی که می‌توان گفت گاهی گروه‌های مشخصی را هدف قرار می‌دهد و حتی شاهد برنامه‌ریزی برای به حداقل رساندن پیامد‌های اقتصادی آن از سوی حکومت‌ها هستیم. در سال گذشته میلادی ۲۳ کشور مجموعاً ۲۸ بار پلتفرم‌های ارتباطی را قطع کردند که تقریباً با سال قبل از آن برابر است.
پلتفرم‌های ارتباطی به مجموعه‌ای از ابزارهای پیام‌رسانی و شبکه‌های اجتماعی گفته می‌شود که معمولا از اولین اهداف قطع اینترنت هستند. در سال ۲۰۲۲ توئیتر و فیسبوک هر کدام با ۱۳ قطعی، اینستاگرام و واتسپ هرکدام با ۱۰ قطعی و سرویس‌های گوگل با ۸ دفعه قطعی در صدر برنامه‌های حکومت‌ها برای عدم دسترسی به پلتفرم‌های ارتباطی بوده‌اند. قطع ابزارهای ارتباطی نیز یکی دیگر از تاکتیک‌های سرکوب اعتراضات است که در سال گذشته ۲۶ بار همزمان با اعتراضات بوده است. البته در همین قطعی‌ها دسترسی برخی نخبگان، ثروتمندان، مقامات دولتی و برخی مشاغل خاص اجازه دسترسی به شبکه‌های ارتباطی و اینترنت را داشته‌اند.
ضرر ۲۴ میلیاردی به اقتصاد جهانی
یک گزارش تازه تحقیقاتی نشان می‌دهد که قطعی عمدی اینترنت از سوی دولت‌های شماری از کشورها، در سال ۲۰۲۲ میلادی، ۲۴ میلیارد دلار به اقتصاد جهانی ضرر زده است. ضرر این اقدام برای ایران نزدیک به ۸۰۰ میلیون دلار برآورد شده است.
تاپ۱۰وی‌پی‌ان می‌نویسد که تعداد شهروندان ضربه‌دیده از این قطعی‌ها در سال ۲۰۲۲ میلادی نسبت به سال قبل از آن ۴۱ درصد افزایش داشته و میزان خساراتی که این اقدامات بر اقتصاد جهانی وارد کرده نیز در سال ۲۰۲۲ نسبت به سال قبل از آن، ۳۲۳ درصد بیشتر شده است. بر اساس این گزارش، روسیه با ۲۱.۵۹ میلیارد دلار خسارت، آسیب‌دیده‌ترین کشور از قطعی عمدی اینترنت در سال ۲۰۲۲ میلادی بود و پس از آن ایران با ۷۷۳ میلیون دلار و قزاقستان با ۴۱۰.۷ میلیون دلار خسارت قرار دارد.
