سلطه دلار بر تجارت جهانی چگونه آغاز شد و آیا می‌توان به آن پایان داد؟

آمریکا مدت های مدیدی است به لطف قدرت پول خود بر تجارت جهانی تسلط داشته است اما اخیرا کارشناسان و صاحب نظران اقتصادی نظرات متفاوتی درباره اینده دلار آمریکا ارائه کرده اند؛ برخی می گویند که به تدریج ضعیف خواهد شد و برخی نیز به شتاب ضعف آن اعتقاد دارند. در این بین اما برخی دیگر بر این باورند که همچنان قوی خواهد ماند تا اینکه به تنها ارز بین المللی باثبات تبدیل خواهد شد.

به گزارش شفقنا به نقل از الجزیره، روزنامه فرانسوی لوفیگارو با اشاره به این موضوع می‌نویسد: «سلطه پول آمریکا بر جهان با تبدیل آن به یک سلاح در جنگ روسیه و اوکراین رو به افول است زیرا تحریم های اقتصادی غرب علیه روسیه بر سیستم های اقتصادی، تجاری و مالی جهان تاثیر گذاشته و نگرانی هایی را در خصوص تعدیل نظام مالی جهانی ایجاد کرده است.»

در ادامه گزارش لوفیگارو با اشاره به اینکه یکی از مسائل اصلی مورد بحث، وضعیت دلار آمریکا است، آمده است: زمانی که آمریکا بین سال های ۱۹۶۴ و ۱۹۷۱ میلادی موافقت کرد که طلا را با قیمت ثابت ۳۵ دلار در هر اونس جایگزین کند، دلار به اولین ارز ذخیره و مبادله بلامنازع جهان تبدیل شد بنابراین بانک های مرکزی به سوی دلار هجوم آوردند تا ذخایر ارزی خود را افزایش دهند به ویژه اینکه سپرده گذاری آن علاوه بر سهولت مدیریت، مانند طلا پایدار بود ودر نتیجه چنین به نظر می رسید که آمریکایی ها با چاپ مقداری دلار، طلا تولید می کنند.

سپس بانک فرانسه از سال ۱۹۶۵ به طور سیستماتیک شروع به جایگزینی طلا با دلار کرد و آمریکا در ۱۵ آگوست ۱۹۷۱ بدون هماهنگی قبلی با هیچ یک از متحدان خود با پایان دادن به رابطه مستقیم بین‌المللی دلار و طلا، جهان را غافلگیر کرد.

از سال ۱۹۷۳ میلادی با افزایش شدید قیمت نفت (ماده خامی که صورت حساب آن فقط با دلار صادر می شود)  معضل «پترو دلار»(دلار نفتی) پدید آمد، در این هنگام مبالغ هنگفت ناشی از بازار انرژی به عنوان اولویت در بازارهای آمریکا سرمایه گذاری شد و برتری نسبی را برای اقصاد آمریکا به ارمغان آورد و منجر به سرخوردگی شدید در میان شرکای اروپایی آمریکا گشت.

ظهور یورو

در سال ۱۹۹۹ میلادی، یورو ایجاد شد و به عنوان یک ارز جهانی موفق عمل کرد اما نتوانست با عمق و نقدیندگی بازارهای نیویورک به دلیل نبود خزانه یکپارچه اروپایی رقابت کند و به همین دلیل یورو نتوانست دلار را از جایگاه خود به عنوان ارز ذخیره و ارز اصلی مبادله ای در جهان حذف کند.

علی رغم اینکه آمریکا مسئول اصلی بحران مالی جهانی در سال ۲۰۰۸ میلادی بود اما این بحران مالی از قضا ارزش دلار را تقویت کرد و باراک اوباما رئیس جمهور وقت آمریکا در یک کنفرانس مطبوعاتی با استناد به دلایل سیاسی و نه اقتصادی و با اشاره به اینکه « آمریکا باثبات ترین و شفاف ترین رژیم ها در جهان را دارد.»، پیش بینی کرد که دلار همچنان هژمونی خود را در تجارت جهانی حفظ خواهد کرد.

همه از نحوه کار بودجه آمریکا و فدرال رزرو و سیستم مالی این کشور آگاه هستند در حالی که همتایان چینی آنها همچنان مبهم هستند. بنابراین دلار به عنوان پناهگاه امن باقی می ماند و سرمایه گذاران در زمان بروز بحران مالی جهانی، به آن متوسل خواهند شد حتی اگر چنین بحرانی در آمریکا شروع شودواین همان چیزی بود که عملا در سال ۲۰۰۸ و ۲۰۰۹ و زمانی که دلار در باربر یورو و ین ارزش گذاری شد، اتفاق افتاد و امروز دلار هنوز ۵۹ درصد از ذخایر ارزی جهان را تشکیل می دهد.(در مقایسه با ۷۲ درصد سال ۱۹۹۹).

با این حال آمریکایی ها پول خود را به سلاحی برای فشار سیاسی تبدیل کردند  و –ناخواسته- ییک جنبش جهانی برای «براندازی پادشاه دلار» ایجاد کردند.

تبدیل دلار به سلاح

در سال ۲۰۱۴ میلادی، بانک بی ان پی پاریبا ( BVP) به دلیل حمایت مالی از صادرات کوبا، سودان و ایران، حمایت مالی کرد و چون این سه کشور تحت تحریم آمریکا بودند، مجبور به پرداخت ۹ میلیارد دلار به این کشور شد.

این همان روشی است که آمریکایی ها با آن قوانین خود را بر سایر کشورهای جهان تحمیل کردند در نتیجه شرکت های اروپایی مجبور بودند به قوانین این کشور تمکین کنند و ایران را پس از خروج یک طرفه دونالد ترامپ از برجام، در سال ۲۰۱۸ میلادی ترک کنند.

گام بعدی تبدیل دلار به سلاح، مسدود کردن ذخایر ارزی دلاری بانک مرکزی روسیه در سال ۲۰۲۲ میلادی پس از جنگ این کشور علیه اوکراین بود که باعث شد سران غیر غربی به خود بگویند: «اگر در حال جنگ با یک کشور همسایه باشم و این درگیری آمریکا را راضی نکند، بخش بزرگی از ذخایر ارزی خارجی ام را از دست می دهم پس تجارتم با دلار را تا حد زیادی کاهش خواهم داد.» و این همان کاری است که روسیه اکنون در حال انجام آن است.

علاوه براین، کشورهای بریکس(برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی) برای ایجاد ارز اختصاصی جهت تامین مالی مبادلات خود در حال برنامه ریزی هستند و چین نیز قبلا سیستم تسویه الکترونیکیی خود را توسعه داده است که جایگزینی برای سیستم سوئیفت تحت کنترل غرب ارائه می کند.

با همه این اوصاف، براساس نوشته لوفیگارو «دلار زدایی از جهان یک شبه کامل نمی شود زیرا روشن است جنبشی که آغاز شده برگشت ناپذیر است. »