تولید و صادرات نفت ایران در آستانه رکوردشکنی

تولید نفت ایران از آغاز فعالیت دولت سیزدهم طی ۲۰ ماه به بیش از ۳ میلیون بشکه و تولید گاز خام به بیش از یک میلیارد مترمکعب رسیده و آن‌طور که اعلام شده میزان صادرات نفت نیز در این دولت دو برابر افزایش یافته است.

به گزارش ایسنا، در سال گذشته ۱۹۰ میلیون بشکه نفت بیشتر از سال ۱۳۹۹ و ۸۳ میلیون بشکه بیشتر از سال ۱۴۰۰ نفت صادر شد و پیش‌بینی می‌شود امسال رکوردی تازه در صادرات نفت ثبت شود. اکنون صادرات نفت به بالاترین رقم نسبت به دو سال اخیر رسیده است، ارز حاصل از این صادرات در سررسید مشخص دریافت و به سامانه‌ نیما و سامانه جدید معاملاتی واریز شده است.

آن‌طور که اعلام شده صادرات نفت خام ایران در نوامبر سال ۲۰۲۲ میلادی به حدود یک میلیون و ۳۰۰ هزار بشکه و در ماه دسامبر هم به بالاترین سطح در چهار سال گذشته رسیده، اکنون ظرفیت تولید نفت کشور ۳.۸ میلیون بشکه است که مدتی می‌تواند ادامه داشته باشد، بخشی از این افزایش تولید از محل احیای چاه‌های کم بازده و بخشی دیگر مربوط به توسعه میادین جدید و بخشی مربوط به استفاده از روش‌های ازدیاد برداشت است و آنطور که محسن خجسته مهر، مدیرعامل شرکت ملی نفت اعلام کرده هشت سال آینده قادریم به تولید ۵.۷ میلیون بشکه نفت برسیم.

وی با بیان اینکه در مسیر افزایش تولید مراحلی قرار دارد که حلقه اول اکتشاف، حلقه دوم حفاری، حلقه سوم تولید و بهره‌برداری و حلقه چهارم فرآورش است که چالش‌ها در هر حلقه شناسایی شده است، گفت: ۱۶ مخزن عمیق در مناطق نفتخیز جنوب با فشار بالا داریم که تاکنون توسعه پیدا نکرده است. طبق آخرین گفته‌های خجسته‌مهر، صادرات نفت‌خام و میعانات گازی در مقایسه با زمانی که دولت تحویل گرفته شد، دو برابر شده است. این به‌معنای آن است که امکانات، تأسیسات، لجستیک و خدمات دریایی خارک، به‌طور کامل در اختیار صادرات است و از طرفی شرکت میترینگ، خدمات پهلودهی و هدایت کشتی‌ها و ناوگان حمل‌ونقل صادراتی، توانمندی دارد و یک ناوگان کامل است. درآمدهای حاصل از فروش نفت، میعانات گازی، خالص گاز صادراتی و فروش فرآورده‌های نفتی در سال گذشته در مقایسه با مدت مشابه سال قبل از آن ۴۰ درصد افزایش داشته است.

در حوزه میعانات گازی بیش از ۷۰ میلیون بشکه فروش و وصول درآمد صورت گرفت. در زمینه افزایش تولید نفت، گاز، فرآورده‌های نفتی و محصولات پتروشیمی نیز برنامه‌هایی در وزارت نفت تنظیم شد که از پارسال نیز آغاز شده است؛ درحالی که تولید نفت که در سال ۱۳۹۹ به زیر ۲ میلیون بشکه در روز هم رسیده بود، اکنون به رقم ۳ میلیون بشکه در روز رسیده همچنین فروش نفت و گاز و وصول درآمدهای آنها هم بیشتر شده است. اگرچه صادرات نفت ایران هیچگاه به صفر نرسید اما کاهش چشمگیری را تجربه کرد. با روی کار آمدن دولت سیزدهم، استفاده از راهکارهای مختلف برای افزایش فروش و صادرات نفت با وجود تحریم‌ها مورد توجه قرار گرفت تا آنجا که طبق اعلام مسوولان اکنون شرایط صادرات نفت بهتر است. همچنین دسترسی به منابع مالی ایران در خارج از کشور نیز بهبود داشته است. 

دولت سیزدهم و وزارت نفت از شهریور ۱۴۰۰ که آغاز به‌کار کرد، یکی از بحث‌های اولویت‌دار افزایش تولید گاز و نفت و احداث مجتمع‌های پتروپالایشی به‌منظور تأمین امنیت انرژی کشور، جلوگیری از خام فروشی، بی‌اثر کردن تحریم‌ها و ایجاد ارزش افزوده بود. آن‌طور که جواد اوجی وزیر نفت اعلام کرده از آغاز به‌کار دولت سیزدهم تولید نفت طی ۲۰ ماه به بیش از ۳ میلیون بشکه رسیده و تولید گاز خام بیش از یک میلیارد مترمکعب است. ظرفیت کنونی تولید نفت و گاز ایران به‌هیچ‌وجه با مقدار ذخایر قابل برداشت سنخیت ندارد، تصریح کرد: کشوری مانند روسیه که ذخایر قابل برداشت کمتری نسبت به ما دارد هم‌اکنون ۷ میلیون و ۵۰۰ هزار بشکه در روز نفت تولید می‌کند، بنده اعتقاد دارم به‌راحتی می‌توان ظرفیت تولید نفت و گاز کشور را با در نظر گرفتن تولید صیانتی به مقدار قابل‌توجهی افزایش داد.

اوجی با اشاره به مشارکت هلدینگ‌ها و بانک‌های بزرگ کشور در طرح توسعه میدان‌ها به‌ویژه میدان‌های مشترک گفت: از روز نخست فعالیت خود در دولت سیزدهم نگاه خام‌فروشی نداشته‌ایم و مدام به‌دنبال توسعه زنجیره ارزش افزوده در این صنعت بوده‌ایم، وزارت نفت هم‌زمان با توسعه بخش‌های بالادستی به‌دنبال ایجاد امنیت انرژی و تأمین پایدار خوراک گازی و مایع با احداث پتروپالایشگاه‌ها بوده است.

مهدی حسینی، کارشناس ارشد حوزه انرژی با اشاره به پتانسیل‌های ایران در حوزه تولید نفت، به ایسنا گفت: از نظر میزان ذخایر و مسائل فنی هیچ دلیلی وجود ندارد که ما نتوانیم ظرفیت تولید را از آنچه که هست تا بیش از دو برابر افزایش دهیم، به‌عبارتی اگر امروز می‌گوییم که ظرفیت تولید حدود ۳.۵ میلیون بشکه است تا حدود ۶ تا ۷ میلیون بشکه می‌توانیم افزایش ظرفیت داشته باشیم. وی با بیان اینکه میزان نیاز صنعت نفت به سرمایه‌گذاری بستگی به این دارد که اولویت‌های توسعه روی چه پارامترهایی استوار باشد، اظهار کرد: مهم برنامه‌ای است که در این راستا تدوین می‌شود، سرمایه‌گذاری که در صنعت نفت صورت می‌گیرد می‌بایست بر اساس ضرورت‌هایی که بازار تعیین می‌کند باشد.

رییس سابق کمیته بازنگری قراردادهای نفتی ایران با تاکید بر اینکه نگاه به نیازهای بازار نفت باید در چشم‌اندازهای کوتاه‌مدت، میان‌مدت، درازمدت و تهدیدها و فرصت‌هایی که بازار ممکن است وجود داشته باشد تبیین شود، تصریح کرد: علاوه‌بر این موارد باید سیاست‌ها و برنامه‌های کشورهای همسایه را زیر ذره‌بین قرار داد و باتوجه به مجموعه این موارد برنامه‌ای تدوین شود. حسینی افزود: صنعت نفت به چند بخش بالادستی، پایین دستی که خود شامل پالایش و پخش و پتروشیمی می‌شود تقسیم شده که هرکدام از بخش‌ها برنامه‌ها و سیاست‌گذاری‌ خاص خود را می‌طلبد که از ضرورت‌های توسعه اقتصادی کشور بوده، این موارد چارچوب‌ها و المان‌های اصلی است که باید تمام این شرایط را در نظر بگیریم و به جلو پیش برویم. وی با اشاره به لزوم توسعه در صنایع بالادستی صنعت نفت، گفت: در شرایط کنونی متوسط ضریب بازیافت ذخایر نفت در کشور ما حدود ۲۳ تا ۲۴ درصد و ذخایر قابل استحصال بالای ۱۵۰ میلیارد بشکه نفت است.

در همین حال دیگر کشورها مثل عربستان دارای ضریب بازیافت ۵۰ درصد و به بالا هستند، عمان ۴۰ درصد و نروژ ۶۰ درصد را هدف گرفته است. قطعا ما هم می‌توانیم با استفاده از فناوری‌های نوین راه آنها را رفته و حتی اگر محافظه‌کارانه بگویند نیز بازهم دلیلی ندارد و می‌توانیم به ۳۵ درصد ضریب بازیافت برسیم که در این صورت ذخایر قابل استحصال ما به بیش از ۲۰۰ میلیارد بشکه می‌رسد.

به گفته این کارشناس، این در حالی است که روسیه که تنها حدود ۱۰۰ میلیارد بشکه ذخیره دارد به تولید ۱۱ میلیون بشکه هم دست یافته است بنابر این برای ما که هم‌اکنون ۵۰ درصد بیشتر از آنها ذخیره قابل استحصال داریم که می‌تواند به دو برابر هم برسد دلیلی ندارد که به ظرفیت تولید ۶ یا ۷ میلیون بشکه نرسیم. حسینی با بیان اینکه با توجه به پتانسیل‌های موجود دلیلی ندارد که از نظر فنی نتوانیم به افزایش تولید دست‌یابیم، گفت: گروهی در کشور وجود دارند که به دلایلی مخالف توسعه صنعت نفت هستند و زمانی که باین بحث‌ها مطرح شود اعلام می‌کنند که معنای این مساله جلوگیری از صیانت از مخزن است، اما باید توجه داشت که صیانت از مخزن به هیچ‌عنوان به معنای کاهش تولید نیست.

نرسی قربان کارشناس حوزه انرژی در خصوص ظرفیت‌های موجود در صنعت نفت نیز به ایسنا گفت: ایران در حدود ۱۵۰ میلیارد بشکه ذخیره نفت دارد که این ذخایر در حوزه‌های مختلف قرار گرفته‌اند، توسعه میادین به دو دلیل قابل اهمیت است، اول اینکه میزان تولید افزایش یابد و دلیل دوم نیز جبران کاهش منابع دیگر است.

وی با بیان اینکه امکان افزایش منابع قطعا وجود دارد و این ظرفیت و پتانسیل را نیز داریم که بتوانیم میزان تولید را توسعه دهیم، اظهار کرد: ظرفیت افزایش تولید در نفت سبک و سنگین بستگی به میزان اکتشافات دارد، هرچه میزان اکتشافات بیشتر باشد می‌توانیم به منابع جدیدی دست یابیم.

این کارشناس حوزه انرژی در خصوص جذب مشتری در حوزه نفت، گفت: بزرگ‌ترین مشکل در این حوزه تحریم‌ها است، همیشه در حوزه نفت و گاز مشتریانی از اروپا، ژاپن، چین، هند و کشورهای آفریقایی و غیره وجود داشت اما اینکه چطورمی‌توانیم مشتریان جدید پیدا کنیم بستگی به این دارد که روابط ما با کشورها و مساله تحریم چگونه حل شود اگر این مشکلات حل شود نفت ایران قطعا مشتریان زیادی خواهد داشت. قربان با اشاره به پتانسیل‌های افزایش ظرفیت تولید، گفت: افزایش ظرفیت تولید بستگی زیادی به میزان سرمایه‌گذاری انجام شده که در صنعت نفت دارد، باتوجه به اینکه در حال حاضر به دلیل مسائل مختلف نمی‌توانیم سرمایه‌گذاری زیادی در حوزه‌های نفتی داشته باشیم، افزایش تولید نیز محدود خواهد بود اما اگر شرکت‌های بین‌المللی انرژی با ایران قرارداد ببندند و وارد تولید نفت شوند امکان افزایش تولید نفت ایران تا پنج میلیون بشکه در روز به راحتی وجود دارد.