حمایت همزمان از تولید و مصرف
یکی از اصلیترین مسائلی که باید در سیاستهای کلان اقتصادی به آن توجه کرد، حمایت همزمان از مصرفکننده و تولیدکننده است. هرچند در نگاه نخست این طور به نظر میرسد که اگر ما از مصرفکننده حمایت کنیم، فشارها کم میشود اما اگر فشار بر تولید افزایش پیدا کند، در نهایت همهچیز به ضرر اقتصاد کشور و مصرفکننده تمام میشود. باید میان گرانی و گرانفروشی یک تفکیک مهم قائل شویم. گرانفروشی به سوءاستفاده فرد یا شرکتی از شرایط بازار باز میگردد که توانسته در یک مدت زمانی، کالای خود را بالاتر از قیمت واقعی به فروش برساند؛ این موضوع قطعا یک تخلف به شمار آمده و باید با آن برخورد شود.
گرانفروشی اما با گرانی کالاها یکی نیست. وقتی مواد اولیه گران میشود و قیمت تمام شده محصول برای تولیدکننده افزایش پیدا میکند، فعال اقتصادی دو راه بیشتر ندارد؛ یا باید کالای خود را گرانتر بفروشد یا واحد صنفی خود را تعطیل کرده و دیگر کار نکند. از این رو در بررسی این موضوع باید میان این دو مفهوم تفاوت قائل شویم و در برخورد با آنها نگاه یکسان نداشته باشیم.
این تغییر نگاه لزوما به ساختار مدیریتی و جابهجایی در یک وزارتخانه محدود نمیشود. یکی از اصلیترین موضوعاتی که ما باید به آن توجه ویژه کنیم، نحوه برنامهریزی درباره اقتصاد کشور در حوزههای مختلف و چگونگی ارزیابی از واقعیتهاست. به نظر میرسد این رویکرد که مثلا با تفکیک وزارت صمت و تاسیس دوباره وزارت بازرگانی، میتوان مشکلات را حل کرد، شناخت دقیقی از واقعیتها ندارد. با وجود تمام وعدهها و شعارها، هنوز بخش قابل توجهی از اقتصاد ایران مستقیما در اختیار دولت و شرکتهای دولتی است و از پتروشیمیها گرفته تا سطوح پایینتر مانند خودروسازیها را دولت اداره میکند.
بخش دیگری از اقتصاد در اختیار نهادها یا شرکتهای حاکمیتی یا خصولتی است و بخش دیگری را نیز مانند هلدینگ شستا، هرچند روی کاغذ خصوصیسازی کردهاند اما همچنان به شکل دولتی اداره میشوند. سهم بخش خصوصی واقعی در اقتصاد ایران تنها حدود ۱۰ درصد است. این در حالی است که از نظر اشتغال و گستردگی حضور بالاترین سهم در اختیار بخش خصوصی است. ما سه میلیون واحد صنفی فعال داریم و اگر خانواده این افراد و کارکنان و کارگران فعال در آنها را لحاظ کنیم جمعیتی نزدیک به ۱۸ میلیون نفر را شامل میشود و این در حالی است که سهم این بخش از اقتصاد بسیار محدود مانده است. به این ترتیب برای برونرفت از این شرایط باید توجه داشت که نگاه متوازن اهمیت فراوانی دارد و با درک دقیق مشکلات، باید برای هر یک از آنها برنامهای ویژه در نظر گرفت.