شناسایی ۶۰ مخاطره برای پایتخت
گروه راه و شهرسازی |
آن‌گونه که رییس سازمان پیشگیری از مدیریت بحران شهر تهران اعلام کرده است، 60 مخاطره برای پایتخت ایران شناسایی شده است. تعدد و شدت این مخاطرات احتمالی بیش از پیش، «قابلیت زیست» در تهران را تحلیل برده و تضعیف کرده‌اند. زلزله و فرونشست زمین که به زلزله خاموش معروف است، در راس 60 مخاطره پیش گفته قرار دارند. اگر چه فهرست 60 مخاطره شناسایی شده از سوی این مسوول شهری اعلام نشده اما بی‌گمان، افزون بر مخاطرات طبیعی تهران باید مخاطرات دست ساخت بشر و مصنوعی را نیز اضافه کرد. از این حیث، بی‌ثباتی اقتصادی و عدم توان مالی شهروندان برای تامین هزینه سرپناه در راس مخاطرات غیرطبیعی تهران قرار دارد به گونه‌ای که هنوز زلزله بزرگ احتمالی به پایتخت نیامده و نرسیده، زندگی بسیاری از شهروندان این شهر ویران شده و آنان راهی ناکجا آباد شده‌اند.
گروه‌های برخوردار خود را به آن سوی مرزها رسانده‌اند و گروه‌های کمتر برخوردار، کمی پایین‌تر از دروازه غار و شوش و ری، به آلونکی پناه برده‌اند تا از گزند روزگار در امان بمانند. در این شرایط، به راحتی نزول قابلیت زیست در تهران قابل مشاهده است و نیازی به آمدن مخاطره طبیعی و لرزیدن زمین نیست. با این حال، برخی از مردم همچنان از اخبار مربوط به زمین‌لرزه پریشان می‌شوند. همانطور که در نیمه اردیبهشت سال جاری، زلزله 3.9 ریشتری ملارد با پیش گویی ستاره شناس هلندی همزمان شد و عده‌ای به عمق افسردگی هجوم آوردند تا شاهد زلزله نباشند.
اما این پیش گویی تحقق نیافت و علی بیت‌اللهی، رییس مرکز زلزله وزارت راه و شهرسازی، درباره وقوع زلزله ٣.٩ ریشتری ملارد و احتمال وقوع زلزله بزرگ‌تر، گفت: به نظر من و با توجه به زلزله‌هایی که در دستگاه ثبت شده گسل‌های موجود در این منطقه توان لرزه‌زایی بزرگی ندارند و با طول گسل‌های موجود احتمال وقوع زلزله مخرب و سهمگین وجود ندارد. البته نمی‌توان در این باره با قطعیت اظهارنظر کرد اما می‌توان پیش بینی کرد که احتمال وقوع زلزله بزرگ‌تر پایین است. بیت‌اللهی اما اواخر فروردین ماه سال جاری با تاکید بر اینکه گسل آناتولی مسبب زلزله ترکیه سال‌ها در سکون لرزه‌ای قرار داشته و همین وضعیت نیز بر روی گسل‌های فعال کشور چون شمال تبریز و شمال تهران، نیاوران و مشا حاکم است، گفته بود: سکون لرزه‌ای روی گسل‌های کشور نباید ما را بفریبد و باید از زلزله‌های ترکیه درس بگیریم. علی نصیری، رییس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران نیز چنین نظری دارد. به گفته او، تهران با مخاطراتی بزرگ و جدی مواجه است. این شهر در یک پهنه گسلی بنا شده که توان ایجاد زلزله‌هایی با بزرگای بیش از ۷ ریشتر را دارند و در مناطق شمالی و جنوبی آن، دو تا از مهم‌ترین گسل‌های جهان واقع شده‌اند که زلزله‌های مهیب تاریخی، هر ۱۶۰ سال در این دشت رخ داده است.
در این حال، به نظر می‌رسد، وضعیت فرونشست زمین در تهران کمی بهبود یافته است اما نگرانی‌ها همچنان پا برجاست و همچنان وجود دارند.بر اساس آخرین محاسبات و پردازش‌های انجام شده، و بر اساس پردازش‌های راداری در بازه زمانی ۱۳۹۵ تا ۱۳۹۷ و ۱۳۹۹ تا ۱۴۰۱ نرخ بیشینه فرونشست از ۲۰.۶ سانتی‌متر در سال در بازه زمانی ۱۳۹۵ تا ۱۳۹۷ به ۱۳.۲ سانتی‌متر در سال در بازه زمانی ۱۳۹۹ تا ۱۴۰۱ کاهش یافته است.
از این رو، به گفته مسوولان دولتی، نرخ فرونشست در کل محدوده کاهش چشمگیری طی ۲ سال اخیر داشته است که در برخی مناطق این کاهش نرخ بیش از ۶۰ درصد بوده است. همچنین طبق این نتایج مساحت محدوده فرونشست دشت تهران نیز کاهش وسعت یافته است. بررسی سری زمانی ۵ ساله فرونشست دشت تهران بیانگر آن است که گرچه در سال آبی ۹۷ با افزایش نرخ و گسترش پهنه فرونشست نسبت به سال آبی ۹۶ روبرو بوده‌ایم، اما از سال آبی ۹۸ شاهد کاهش کلی نرخ فرونشست هستیم که این روند کاهش نرخ در سال‌های آبی ۹۹ و ۱۴۰۰ در کل دشت مشهود بوده و سرعت بیشتری گرفته است. این کاهش نرخ در حالت خوش‌بینانه می‌تواند در اثر مدیریت استخراج بی‌رویه آب زیر زمینی یا تغذیه آبخوان و در حالت بدبینانه نشان‌دهنده اتمام پتانسیل آبخوان تهران و شروع فرآیند مرگ آبخوان باشد. مسلما بررسی وضعیت سطح آب زیرزمینی چاه‌های پیزومتری دشت شهریار، می‌تواند در علت یابی تغییرات ایجاد شده در وضعیت فرونشست این دشت راهگشا باشد.
دفتر اختصاصی کاهش خطر بلایا در تهران
در چنین شرایطی است که رییس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران در نشست بررسی زمینه‌های همکاری مشترک دفتر کاهش خطر بلایای سازمان ملل و سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران که با هدف بررسی زمینه‌های همکاری مشترک برگزار شد، بر ضرورت راه‌اندازی دفتر اختصاصی کاهش خطر بلایای سازمان ملل در تهران تاکید کرد.وی با انتقاد از تحریم‌های غیر انسانی و تاثیر آن بر اقدامات مدیریت بحران، از دانش بومی متخصصان ایرانی برای ارتقای توانایی‌های تخصصی در این زمینه تقدیرکرد و افزود: ما در چارچوب سند کاهش خطر بلایا یا چارچوب اقدام برای کاهش خطر بلایا معروف به سند سندای خودمان را مکلف به اتخاذ رویکرد مدیریت ریسک به جای مدیریت حادثه می‌دانیم. نصیری ادامه داد: ما منطبق بر سند سندای شناخت خطر بلایا، ارتقا و توسعه حکمرانی خطر بلایا، سرمایه‌گذاری در حوزه‌های مدیریت خطر و همین طور آمادگی به منظور پاسخ موثر و بازسازی و بازتوانی را سرلوحه فعالیت‌های خود قرار دادیم و در همه اقدامات خود برای بهره‌گیری از ظرفیت‌های عظیم مردمی و سازمان‌های مردم‌نهاد با هماهنگ‌کردن همه ظرفیت‌های سازمانی، دولتی، خصوصی و عمومی در چارچوب سند سندای عمل می‌کنیم.رییس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران با اشاره به اینکه نگاه ما به مدیریت بحران، نگاه کاریکاتوری نیست، بر اهمیت توجه به موضوعات مربوط به پیشگیری و جلوگیری از وقوع حادثه تاکید کرد و یادآور شد: سیاست‌هایی دوره جدید مدیریت شهری در دو سال اخیر منطبق بر سیاست‌های مدیریت ریسک بوده است.
14 میلیون تهرانی در معرض آسیب
نصیری در ادامه به تشریح وضعیت خطرپذیری شهر تهران پرداخت و اظهار کرد: شهر تهران در جایگاه پایتخت جمهوری اسلامی ایران با جمعیتی که روزانه به ۱۴ میلیون نفر و شبانه به ۱۰ میلیون نفر می‌رسد، با مخاطراتی بزرگ و جدی مواجه است. این شهر در یک پهنه گسلی بنا شده که توان ایجاد زلزله‌هایی با بزرگای بیش از ۷ ریشتر را دارند و در مناطق شمالی و جنوبی دو تا از مهم‌ترین گسل‌های جهان را داریم که زلزله‌های مهیب تاریخی هر ۱۶۰ سال در این دشت رخ داده است.
وی از زلزله، توفان، سیل، فرونشست زمین، فروریزش زمین، تهدیدات و حوادث شیمیایی، آتش‌سوزی، تغییرات آب و هوایی، توفان گرد و غبار، کرونا و تجمعات انبوه به عنوان مخاطرات دارای اولویت در پایتخت نام برد و گفت: در لیست مفصل مخاطرات این شهر حدود ۶۰ مخاطره قید شده که مخاطرات مورد اشاره دارای اولویت هستند.
نصیری با ذکر تاریخچه‌ای از فعالیت‌های سازمان به معرفی اقدامات انجام گرفته و پروژه‌های این سازمان پرداخت و با اشاره به اینکه برای مقابله با بحران باید با برنامه‌ریزی‌های لازم حول مراحل چرخه مدیریت بحران شامل پیشگیری و کاهش خطر، آمادگی، پاسخ و بازتوانی اقدام شود، به بررسی وضعیت گسل‌های تهران، سامانه‌های مورد استفاده در مرکز فرماندهی و اقدامات انجام گرفته برای افزایش هماهنگی بین سازمان‌های امدادی پرداخت.
رییس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران در ادامه ضمن معرفی بخش‌های مختلف سازمان، توضیحاتی در خصوص قوانین موجود، کارگروه‌های تخصصی ۱۵ گانه، نقش و جایگاه این کارگروه‌ها در ستاد مدیریت بحران شهر تهران، شرح وظایف آنها و دستورالعمل‌های تصویب شده ارایه کرد و به تشریح اقدامات انجام گرفته در قالب پویش جهادی واکسیناسیون در تهران، تشکیل قرارگاه ایمنی کالبدی شهر تهران و فعالیت‌های حوزه ایمنی، ارتقای سامانه هشدار سریع زلزله، تهیه برنامه پیش‌نشانگری، پهنه‌بندی خطر سیلاب و پیش‌بینی‌کمیت‌های جوی پرداخت.
مروری بر وضعیت پایگاه‌های مدیریت بحران، تمرین مشترک امداد هوایی کلان‌شهر تهران، تامین تجهیزات پایگاه‌ها، فرهنگ‌سازی مدیریت بحران و پدافند غیر عامل و اقدامات انجام گرفته در بخش پدافند غیرعامل، بازنگری و به‌روزرسانی طرح تخلیه اضطراری موضوعات دیگری بود که نصیری در این نشست درباره آنها توضیحاتی را ارایه کرد.
رییس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران همچنین به بررسی نقش و اهمیت گروه‌های مردمی و داوطلبان عضو گروه‌های دوام در مقابله با بحران پرداخت و اقدامات سازمان برای احیای این گروه‌ها در سطح تهران، راه‌اندازی گروه دوام مسجدمحور و اقدامات انجام گرفته در خصوص مدارس ایمن و آماده را تشریح کرد.
