احتمال احیای برجام پس از گزارش مثبت آژانس
روز گذشته همزمان با برگزاری نشست شورای حکام، گفت‌وگویی از رافائل گروسی درباره موضوع هسته‌ای ایران منتشر شد که بازخوردهای قابل توجهی در فضای داخلی و بین‌المللی پیدا کرد. گروسی در این مصاحبه اشاره کرده بود که بسیاری از ابهامات آژانس در خصوص پرونده هسته‌ای ایران برطرف شده و دامنه نظارت‌های مورد نظر افزایش یافته است. واقع آن است که ایران طی ماه‌های اخیر نوع خاصی از سیاست انعطاف را در پیش گرفته و تبعات این انعطاف در فضای کلی پرونده هسته‌ای نمایان شده است.
با توجه به اینکه هنوز در روز نخست تشکیل شورای حکام قرار داریم، مقامات ایران نگران هستند که نکند قطعنامه‌ای علیه کشور صادر شود. بنابراین گام‌هایی برای افزایش اطمینان آژانس برداشته شد تا فضا به نفع ایران تغییر یابد. یکی از ابهامات باقی مانده در این میان آن است که ایران اعلام کرده، فیلم‌ها را پس از نصب دوربین‌های آژانس در نطنز و فردو تا زمانی که صلاح بداند به آژانس ارسال نمی‌کند. این موضوع ممکن است کمی نگرانی در مسیر حل معادلات فیمابین ایران و آژانس ایجاد کند، چرا که این سایت‌ها بخشی از نگرانی‌های آژانس در خصوص غنی‌سازی‌های بالای 60 درصد در ایران بوده است.
به هر حال می‌توان پیش‌بینی کرد با رضایت نسبی آژانس از ایران، قطعنامه‌ای علیه ایران صادر نشود و مهم‌تر از آن، پرونده ایران به شورای امنیت نرود. همه امیدواریم که گزارش آژانس در مورد ایران در آینده نزدیک باعث شود مکانیسم ماشه اساسا مطرح نشود، ضمن اینکه زمینه برای دستیابی به یک نقطه مشترک فراهم شود. در این برهه موضوعی دیگری هم مطرح شده و آن اینکه آیا ایران موافقتنامه موقت با غرب را امضا کند یا نه؟ من همواره اعلام کردم که امضای این موافقتنامه موقت به نفع ایران است. این موافقتنامه به ایجاد یک فضای مثبت میان ایران و غرب کمک می‌کند. باید بدانیم که دستیابی به همه محتویات قرارداد 2015 در شرایط فعلی ممکن نیست و باید زمان بیشتری برای دستیابی به این مطالبه تخصیص داده شود.
دلیل این موضع هم فشار زیاد کنگره بر روی بایدن و مشکلات اقتصادی امریکا است، امریکا با تورم 9 درصدی مواجه است. اگر همین امروز دولت امریکا تعهد کند که هزینه‌ای در داخل و خارج ایجاد نکند، دو سال و نیم زمان می‌برد تا مجموعه درآمد ناخالص داخلی‌اش، صرف بدهی‌های امریکا شود. با توجه به اینکه حل مشکلات مالی یکی از وظایف اصلی مجلس امریکاست، کنگره راضی نیست که بایدن موافقت کاملی با احیای برجام داشته باشد. از سوی دیگر، ایرانیان مقیم غرب هم فشار زایدالوصفی روی مقامات اروپایی و امریکایی وارد می‌سازند تا با ایران توافق نکنند. ایران باید به گونه‌ای رفتار کند که هم تحرکات گروه‌های مخالف در خارج بی‌اثر شود و هم زمینه برای احیای برجام فراهم شود.
اما این به این معنا نیست که احیای برجام تا زمان انتخاب رییس‌جمهور بعدی امریکا ممکن نیست. مساله اصلی انعطاف در مطالبات است، امریکا بارها اعلام کرده که آماده است تحریم‌های ذیل برجام را لغو کند، اما ایران در برخی برهه‌ها خواستار حل همه دامنه‌های تحریمی بود. این مطالبه در شرایط فعلی امکان تحقق ندارد. یک سال بیشتر به عمر دولت بایدن باقی نمانده و ایران باید به گونه‌ای برنامه‌ریزی کند که بتواند منافع خود را از این برهه‌های زمانی تامین کند. دوران حساسی در حال گذار است و ایران باید مراقب باشد گرفتار شخصیتی مانند ترامپ نشود. عبور از این تنگه زمانی حساس، تدبیر زیادی نیاز دارد؛ ایران با امضای توافق موقت از یک طرف دارایی‌های مسدودی خود از کره‌جنوبی، عراق و... را زنده می‌کند و هم فضای مناسب‌تری را با غرب برای احیای کامل برجام ایجاد می‌کند.
موضوع مذاکره دوجانبه ایران و امریکا هم این روزها بازتاب‌های زیادی پیدا کرده است. کارشناسان همواره تاکید می‌کنند، بدون مذاکره مستقیم با امریکا استیفای حداکثر منافع دو طرف وجود ندارد. این نوع پیغام دادن‌های غیرمستقیم، فایده‌ای برای ایران نخواهد داشت. از طریق مذاکره مستقیم می‌توان معادلات با امریکا را حل کرد و زمینه را برای احیای برجم فراهم کرد. ایران برای بهبود شاخص‌های اقتصادی به برجام و پایان یافتن تحریم‌ها نیاز دارد و تحریم‌ها هم در گروی حل معادلات با امریکاست.
