سناریوی برد-برد برای ایران و کشورهای امریکای جنوبی

اطلاعات شرکت‌های مشاوره انرژی و آمار کشتیرانی نشان می‌دهد صادرات و تولید نفت ایران با وجود تحریم‌های امریکا به رکورد جدیدی در سال ۲۰۲۳ رسیده است.

به گزارش خبرنگار «تعادل» صادرات نفت ایران از زمان خروج دونالد ترامپ، رییس‌جمهور وقت امریکا از توافق هسته‌ای در سال ۲۰۱۸، هدف تحریم‌های امریکا قرار گرفت. با این حال، صادرات نفت ایران همچنان ادامه پیدا کرده است. طبق آمار شرکت کپلر، صادرات نفت ایران در ماه مه، از ۱.۵ میلیون بشکه در روز فراتر رفت که بالاترین نرخ ماهانه از سال ۲۰۱۸ به این طرف است. 

ایران در ماه مه اعلام کرد تولید نفت خود را به بالای ۳ میلیون بشکه در روز افزایش داده که طبق آمار اوپک، معادل حدود سه درصد از عرضه جهانی و بالاترین میزان تولید ایران از سال ۲۰۱۸ است.

یک منبع آگاه اوایل ماه میلادی جاری به رویترز گفته بود که تولید نفت ایران همچنان در همین سطح است.

آژانس بین‌المللی انرژی در جدیدترین گزارش ماهانه خود، تولید نفت ایران در ماه مه را ۲.۸۷ میلیون بشکه در روز تخمین زد که نزدیک به آمار رسمی ایران است.

تحلیلگران دیگر هم می‌گویند تولید و صادرات نفت ایران رشد کرده است. شرکت مشاوره اس‌وی‌بی‌اینترنشنال برآورد می‌کند تولید نفت ایران در ماه مه، به ۳.۰۴ میلیون بشکه در روز در مقایسه با ۲.۶۶ میلیون بشکه در روز در ژانویه رشد کرده است. صادرات نفت و میعانات ایران در ماه مه ۱.۹۳ میلیون بشکه در روز بود. یک سخنگوی وزارت خارجه امریکا به رویترز اعلام کرد: تمامی تحریم‌های ایران به قوت خود باقی مانده است و ما برای اقدام علیه نقض‌کنندگان تحریم‌ها، با استفاده از همه اختیارات موجودمان تردید نمی‌کنیم.

ایران یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان نفت خام در جهان است، اما تحریم‌ها توانایی این کشور را برای صادرات این کالای ارزشمند محدود کرده است. در سال‌های اخیر، شرکت‌های دانش‌بنیان ایرانی فناوری‌ها و فرآیندهای نوآورانه‌ای را توسعه داده‌اند که علاوه بر تامین نیاز داخلی صنعت پالایشگاهی ایران، به صادرات این تجهیزات نیز اقدام کنند. 

ایران سال‌ها است که تحت تحریم‌های اقتصادی بوده است که توانایی این کشور را برای صادرات نفت خام و سایر محصولات به‌شدت محدود کرده است. این تحریم‌ها توسط ایالات متحده و دیگر کشورها در واکنش به برنامه هسته‌ای ایران و ادعای حمایت از تروریسم اعمال شده است. در نتیجه، ایران مجبور است برای خرید نفت خود به تعداد محدودی از مشتریان خود تکیه کند که این امر بر اقتصاد این کشور فشار وارد کرده است.

در عین حال، ایران از نظر داخلی‌سازی تجهیزات صنعت پالایشگاهی اقدامات خوبی را انجام داده است و همین بومی‌سازی تجهیزات نیز کمک کرده است که در فرآیند پالایش نفت خام به سطح خوبی از فناوری برسد. ایران در رویکرد مقابله فعالانه با تحریم‌های تجارت امریکا، توانست با استفاده از این ظرفیت و توانمندی مهم در صنعت پالایشگاهی، حداکثر استفاده را ببرد و در جهت توسعه بازارهای صادراتی خود از این سیاست استفاده کند. 

یکی از مهم‌ترین مناطق برای بازارسازی جدید نفت خام ایران با رویکرد صادرات تجهیزات و خدمات فنی و مهندسی صنعت نفت، منطقه امریکای لاتین است. بسیاری از پالایشگاه‌ها در امریکای جنوبی قدیمی هستند و عدم نوسازی آنها سبب شده است که با ظرفیت بسیار پایین‌تر از ظرفیت واقعی پالایشی طراحی شده، نفت را پالایش کنند و نیاز به بازسازی جدی دارند.  این پالایشگاه‌ها که ده‌ها سال پیش ساخته شده‌اند و با پیشرفت‌های تکنولوژی همگام نشده‌اند، یکی از مهم‌ترین بازارهای در دسترس ایران برای توسعه صادرات نفت خام خود بوده است و برای کشورهای این منطقه نیز بسیار سودمند است زیرا در نتیجه نیمه فعال شدن و همچنین قدیمی بودن فرآیندهای صنعت پالایشگاهی این کشورها، کارایی پالایشی کمتری نسبت به پالایشگاه‌های جدید دارند و سوخت‌های با کیفیت پایین‌تری تولید می‌کنند. این امر منجر به کمبود ظرفیت پالایشی و در نهایت افزایش واردات فرآورده‌های نفتی پالایش شده از سایر کشورها شده است که اقتصاد این کشورها را تحت فشار قرار داده است که با بازسازی این پالایشگاه‌ها، امکان پالایش بیشتر و همچنین با کیفیت‌تر نفت خام ایجاد خواهد شد.

یکی از راه‌حل‌های به کار گرفته شده توسط ایران برای حل مشکل کشورهای امریکای جنوبی در زمینه پالایشگاه‌های نیمه فعال، استفاده از قدرت شرکت‌های دانش بنیان ایرانی برای بازسازی پالایشگاه‌های نیمه‌فعال کشورهای امریکای جنوبی است. با انجام این کار، ایران می‌تواند بازار جدیدی برای فروش نفت خام خود ایجاد کند و در عین حال به مدرن‌سازی صنعت پالایش در امریکای لاتین کمک کند.

شرکت‌های دانش بنیان ایرانی فناوری‌ها و فرآیندهای نوآورانه‌ای را توسعه داده‌اند که در ایران به خودکفایی در صنعت پالایشگاهی منتج شد و می‌توانند از تجهیزات و فناوری‌های این بخش برای ارتقای ظرفیت پالایشی کشورهای امریکای جنوبی استفاده کنند. 

یکی از مزیت‌های این رویکرد این است که بسیاری از این پالایشگاه‌ها قبلاً نیمه فعال شده‌اند و ایران با استفاده از سرمایه‌گذاری مستهلک شده این کشورها می‌تواند به تکمیل این پالایشگاه‌ها و راه‌اندازی آنها کمک کند. این امر بازار جدیدی را برای فروش نفت خام ایران فراهم می‌کند و به کاهش اتکای کشورهای امریکای جنوبی به محصولات نفتی وارداتی کمک می‌کند. علاوه بر این، ایران می‌تواند تجهیزات و فرآیندهای بومی‌سازی پالایشگاه‌ها را به این کشورها صادر کند که به ایجاد تخصص داخلی و ایجاد اشتغال کمک می‌کند. این یک سناریوی برد-برد هم برای ایران و هم برای کشورهای امریکای جنوبی خواهد بود، زیرا به ارتقای توسعه اقتصادی و کاهش وابستگی به فرآورده‌های نفتی وارداتی کمک می‌کند.

یکی دیگر از مزایای بالقوه این رویکرد این است که ایران با صادرات این خدمات فنی و مهندسی و تجهیزات فرآیند صنعت پالایشگاهی در پالایشگاه‌های فراسرزمینی در امریکای لاتین نیز سهامدار شود که می‌تواند منبع درآمد بلندمدتی را فراهم کند و تضمینی برای استفاده از نفت خام ایران در این پالایشگاه‌ها باشد.  رویکرد جدید ایران در صادرات تجهیزات و خدمات فنی و مهندسی ایرانی برای بازسازی پالایشگاه‌های نیمه‌فعال ایران در ونزوئلا و دیگر کشورهای امریکای لاتین در یک سال اخیر باعث رشد بازار نفت خام ایران شده است به نحوی که در چند روز اخیر خبرگزاری رویترز اعلام کرده است که بعد از بازگشت تحریم‌های تجارت نفت خام ایران در سال 2018، این اولین‌بار است که صادرات ایران رکورد زده است و موسسه کپلر نیز آمار صادرات نفت خام ایران را 1.6 میلیون بشکه در روز اعلام کرده است که بسیار بالاتر از پیش‌بینی بودجه 1402 ایران است و این بدین معناست که ایران با این رویکرد جدید علاوه بر بازارسازی برای نفت خام خود، تحریم‌های غرب علیه تجارت انرژی ایران را نیز خنثی کرده است.

ایجاد بازاری جدید برای فروش نفت خام ایران با تکیه بر توان شرکت‌های دانش بنیان ایرانی برای بازسازی پالایشگاه‌های نیمه فعال کشورهای امریکای جنوبی ایده امیدوارکننده‌ای در یافتن بازارهای جدید برای صادرات نفت خام خود است. ایران با استفاده از فناوری‌ها و فرآیندهای نوآورانه می‌تواند به مدرن‌سازی صنعت پالایش در امریکای لاتین و ایجاد بازار جدیدی برای نفت خام خود کمک کند. این یک سناریوی برد-برد هم برای ایران و هم برای کشورهای امریکای جنوبی فراهم می‌کند، زیرا به ارتقای توسعه اقتصادی و کاهش وابستگی به فرآورده‌های نفتی وارداتی کمک می‌کند.