کارتخوان‌های بلاتکلیف در چنگال کلاهبرداران اسکیمری

کلاهبرداری از شهروندان با روش اسکیمر خبر تازه‌ای نیست ولی افزایش تعداد آن در چند ماه اخیر به مثابه هشداری برای شرکت‌های پرداخت الکترونیکی و نهاد نظارتی بانک مرکزی است. چراکه به نظر می‌رسد برخی دستگاه‌های کارتخوان بدون کد یکتا که وضعیت بلاتکلیفی دارند به بستر مناسبی برای کلاهبرداری اسکیمری از شهروندان تبدیل شده‌اند. به گزارش پیوست، داوود معظمی گودرزی رییس پلیس فتای تهران هفته گذشته از دستگیری دو نفر به دلیل کلاهبرداری از شهروندان با استفاده روش اسکیمر خبر داده است. میزان این کلاهبرداری بیش از پنچ میلیارد تومان برآورد شده است و همچنین، بررسی اخبار نشان می‌دهد حداقل در ۴ ماه گذشته کلاهبرداری با روش اسکیمر به نسبت گذشته افزایش داشته است.

به نظر می‌رسد میان افزایش تعداد دستگاه‌های کارتخوان بلاتکلیف در شبکه پرداخت و افزایش کلاهبرداری به روش اسکیمری رابطه معناداری وجود داشته باشد. در تیرماه سال گذشته داوود منظور رییس سابق سازمان امور مالیاتی اعلام کرده بود بالغ بر ۷میلیون و ۲۰۰ هزار کارتخوان به پرونده مالیاتی متصل شده‌اند در آن زمان بر اساس گزارش شاپرک ۸ میلیون و ۵۰۰ هزار دستگاه کارتخوان در شبکه پرداخت فعال بوده است. همچنین منظور از غیرفعال‌سازی حدود ۳ میلیون کارتخوان و یک میلیون و ۴۰۰ هزار کارتخوان بلاتکلیف خبر داده بود. قرار بود این تعداد دستگاه کارتخوان بلاتکلیف از طرف بانک مرکزی غیرفعال شوند. وجود این تعداد دستگاه کارتخوان بلاتکلیف در شبکه پرداخت امکان کلاهبرداری با روش اسکیمر را افزایش داده است.

   اسکیمر چیست؟

اسکیمر روشی برای کپی غیرقانونی اطلاعات مغناطیسی کارت بانکی روی یک کارت دیگر است. کلاهبرداران از این طریق به اطلاعات حساب بانکی افراد دست پیدا کرده و اقدام به سرقت از حساب بانکی آنها می‌کنند. شهروندان با اعلام رمز کارت بانکی خود به کلاهبرداران می‌توانند طعمه روش اسکیمر شوند. اسکیمر تراشه‌ای کوچک است که در دستگاه‌های کارتخوان یا دستگاه عابر بانک نصب می‌شود و با سرقت اطلاعات کارت بانکی، کارت شبیه به کارت مبدا می‌سازد و اعلام رمز از سوی صاحب کارت مهم‌ترین عامل در کلاهبرداری اسکیمری است.

جزییاتی که رییس پلیس فتای تهران درباره کلاهبرداری اخیر اسکیمری به رسانه‌ها گفته با روش اسکیمر تطابق دارد. او در این باره گفته است: افسران پلیس فتا تهران بزرگ در مرحله تحقیقات پرونده متوجه شدند مجرمین با توجه به گرمای هوا تحت پوشش فروش آب معدنی خنک در اتوبان‌های پر ترافیک تهران مشغول کار شده و پس از کپی‌برداری کارت‌های بانکی مالباختگان به وسیله دستگاه اسکیمر اقدام به برداشت غیرمجاز از حساب بانکی آنان کرده‌اند.

   کارتخوان‌های بلاتکلیف و کلاهبرداری  از طریق دستگاه اسکیمر

بر اساس ماده ۱۱ قانون پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مودیان در مدت یک‌سال از ابلاغ این قانون، بانک مرکزی موظف بود نسبت به ساماندهی دستگاه‌های کارتخوان و درگاه‌های پرداخت اقدام کند و بر هر پایانه فروش، شناسه یکتا اختصاص دهد. معاون فناوری‌های نوین بانک مرکزی در مردادماه سال گذشته از اتصال تمامی کارت‌خوان‌ها و درگاه‌های پرداخت اینترنتی فعال در شبکه پرداخت کشور به پرونده مالیاتی خبر داده بود. مهران محرمیان در آن زمان گفته بود: در حال حاضر هشت میلیون ابزار پرداخت در کشور فعال است که همگی به پرونده مالیاتی متصل هستند و سازمان امور مالیاتی اقدامات لازم را برای رسیدگی به این پرونده‌ها انجام خواهد داد. در حالی که مدیرعامل سابق شاپرک در تیرماه سال گذشته از بلاتکلیفی حدود یک میلیون و ۵۰۰ هزار کارتخوان بدون پرونده مالیاتی خبر داده بود. کاظم دهقان در این باره گفته بود: طی امروز و فردا، حدود ۳۵۰ هزار دستگاه کارتخوان غیرفعال می‌شوند و در سه گام دیگر، نهایتا تا یک ماه آینده کل ترمینال‌های الصاق نشده به پرونده‌های مالیاتی، غیرفعال خواهند شد. 

   قانون پایانه‌های فروشگاهی فرصتی برای شناسایی کارتخوان‌ها

اجرای قانون پایانه‌های فروشگاهی فرصت مناسبی برای ساماندهی دستگاه‌های کارتخوان فعال در کشور بود و با گذشت بیش از یکسال از وظیفه قانونی بانک مرکزی به نظر می‌رسد این قانون هنوز به‌طور کامل انجام نشده است. در تیرماه سال گذشته که دهقان از بلاتکلیفی یک میلیون و ۵۰۰ هزار دستگاه کارتخوان خبر داده بود، در حال حاضر طبق آخرین گزارش شاپرک بیش از ۹ میلیون و ۸۹۰ هزار دستگاه کارتخوان در کشور فعال است و در این مدت، نرخ رشد دستگاه‌های کارتخوان در شبکه پرداخت همواره مثبت بوده است. به شکلی که بیش از ۹۲ درصد تراکنش‌های شبکه پرداخت از طریق دستگاه‌های کارتخوان انجام می‌شود. به عبارتی، نسبت انحصاری کارتخوان‌ها به دیگر ابزارهای پذیرش، وضعیت نامتعادلی در شبکه پرداخت به وجود آورده است. در واقع، سرعت اختصاص کد یکتا به کارتخوان‌های فعال شبکه پرداخت از طرف بانک مرکزی با رشد فزاینده دستگاه‌های کارتخوان یکسان نبوده است.

همین امر سبب شده تا عدد قابل توجهی از کارتخوان‌های فعال در شبکه پرداخت وضعیت نامشخص و بلاتکلیفی داشته باشند و بستر مناسبی برای انجام تراکنش‌های غیرشفاف و انواع کلاهبرداری‌ها به ویژه روش اسکیمر باشد؛ چراکه امکان کمی برای شناسایی و ردیابی تراکنش‌ها با توجه به وضعیت غیرشفاف این دستگاه‌های کارتخوان به نسبت کارتخوان‌های دارای کد یکتا از سمت نهاد رگولاتوری وجود خواهد داشت. از طرفی نهاد رگولاتوری از تابستان سال گذشته درباره طرح ساماندهی کارتخوان‌ها اظهارنظری نکرده است و همچنان تکلیف درصد قابل توجهی از دستگاه‌های کارتخوان مشخص نیست. در واقع، شبکه پرداخت از یک طرف با افزایش تعداد کلاهبرداری‌های اسکیمری و از طرف دیگر با رشد شتابنده دستگاه‌های کارتخوان روبرو است. اگر طرح ساماندهی کارتخوان‌های فروشگاه به زودی به پایان نرسد می‌توان انتظار کلاهبرداری به روش اسکیمری و انواع دیگر کلاهبرداری از شهروندان را از طریق دستگاه‌های کارتخوان بلاتکلیف داشت.