شدت مصرف ناکارآمد گاز
امروزه انرژی تبدیل به یکی از کالاهای استراتژیک در سراسر جهان شده است، به گونه‌ای که مدیریت مصرف آن از اهمیت زیادی برخوردار است و هدررفت آن در هیچ جای جهان پذیرفتنی نیست. کشورهایی که گاز ندارند، این ماده ارزشمند را با هزینه گزاف از دیگر کشورها وارد می‌کنند و در مصرف آن نهایت دقت را به عمل می‌آورند.
به‌طوری که در بسیاری از کشورها استفاده از شوفاژ گازی منسوخ شده است و از برق، ذغال سنگ یا چوب برای گرمایش استفاده می‌کنند. اما از آنجایی‌که این ماده ارزشمند در کشور ما به وفور در دسترس است و با قیمت بسیار پایینی در اختیار مردم قرار می‌گیرد، به راحتی هدر داده می‌شود. هر متر مکعب گاز در جهان الان با قیمت بسیار بالایی به مردم فروخته می‌شود، در حالی که در ایران بسیار ارزان در اختیار مردم قرار دارد و این تفاوت فاحش مشکل ساز شده است.
به گزارش خبرنگار«تعادل» در حال حاضر، هزینه تولید گاز مصرفی نیز از مصرف‌کنندگان دریافت نمی‌شود. شاید به همین دلیل است که مشترکان پرمصرف که جزو طبقات مرفه جامعه هستند، دلیلی برای مدیریت مصرف خود نمی‌بینند و مصرفی 5 برابر مشترکان کم مصرف را به ثبت می‌رسانند. آمارها نشان می‌دهد که مشترکان پرمصرف اغلب جزو طبقات مرفه جامعه هستند. این مشترکان با سوءمصرف گاز طبیعی به کسری تراز آن در ماه‌های سرد سال دامن می‌زنند و قطع گاز صنایع را موجب می‌شوند. ضرری که قطع انرژی مورد نیاز صنایع به اقتصاد کشور می‌زند، غیر قابل جبران است. ناترازی گاز یک مساله حیاتی در بخش انرژی است. گاز یک منبع انرژی ضروری برای چندین صنعت و مصارف خانگی است و هر گونه اختلال در عرضه آن می‌تواند عواقب شدیدی بر اقتصاد داشته باشد.
یکی از دلایل اصلی ناترازی گاز، بهینه‌سازی ضعیف مصرف از طریق قیمت‌گذاری دستوری انرژی است که منجر به مصرف بیش از حد گاز در برخی بخش‌ها و کم مصرف در برخی دیگر می‌شود. این مقاله به. بهینه‌سازی گاز یک استراتژی ضروری است که می‌تواند به حل مساله ناترازی گاز کمک کند. این شامل بهبود بهره وری مصرف گاز در بخش‌های مختلف صنعتی و خانگی است. یکی از دلایل اصلی مصرف ناکارآمد گاز، عدم آگاهی از بهترین شیوه‌ها و فناوری‌هایی است که می‌تواند به کاهش مصرف کمک کند. در بخش خانگی، مصرف گاز اغلب به‌طور نابرابر بین خانوارها توزیع می‌شود.
برخی از خانوارها مقدار قابل توجهی گاز بیشتری نسبت به سایرین مصرف می‌کنند که منجر به ناترازی گاز می‌شود. برای کاهش مصرف مشترکان پرمصرف خانگی، باید یک مدل تعرفه‌گذاری پلکانی پرمصرف‌ها که به (IBT) نیز معروف است، معرفی شود. مدل تعرفه‌گذاری پلکانی پرمصرف‌ها IBT شامل تقسیم مصرف‌کنندگان گاز به گروه‌های مختلف بر اساس میزان مصرف آنها و دریافت نرخ‌های متفاوت بر این اساس است. این مدل بر اساس این اصل کار می‌کند که هر چه بیشتر مصرف کنید، بیشتر پرداخت می‌کنید. بلوک یا ردیف اول کاربران با حداقل مصرف گاز کمترین تعرفه را پرداخت می‌کند. با افزایش مصرف، تعرفه‌ها برای مصرف‌کنندگان بلوک/طبقه دوم و سوم افزایش می‌یابد. پلکان نهایی نیز به خانوارهای بسیار پرمصرف که بالاترین تعرفه را پرداخت می‌کنند؛ اختصاص می‌یابد. معرفی مدل تعرفه‌گذاری پلکانی پرمصرف‌ها IBT مزایای متعددی دارد.
اولاً، خانوارها را تشویق می‌کند تا مصرف گاز خود را کاهش دهند. از آنجایی که خانوارهای مصرف‌کننده بالاتر تعرفه‌های بالاتری دریافت می‌کنند، انگیزه مالی برای آنها وجود دارد که سطح مصرف خود را کاهش دهند. این به کاهش تقاضای کلی برای گاز کمک می‌کند و منجر به کاهش ناترازی گاز می‌شود. ثانیاً، مدل تعرفه‌گذاری پلکانی پرمصرف‌ها IBT به عادلانه‌تر کردن مصرف گاز در بخش داخلی کمک می‌کند. در صورت عدم وجود مکانیزم قیمت‌گذاری، همه خانوارها بدون توجه به سطح مصرف خود، تعرفه یکسانی را پرداخت می‌کنند. این اغلب منجر به وضعیتی می‌شود که در نهایت خانوارهای کم مصرف به خانوارهای پرمصرف یارانه پرداخت می‌کنند. مدل IBT یک تمایز قیمت را بر اساس سطوح مصرف تحمیل می‌کند، بنابراین اثر یارانه متقابل را کاهش می‌دهد.
در نتیجه، حل ناترازی گاز نیازمند رویکردی چند جانبه است که بر بهینه‌سازی مصرف گاز و کاهش مصرف مشترکان داخلی پرمصرف تمرکز دارد. اجرای مدل IBT می‌تواند نقش مهمی در کاهش مصرف گاز در میان خانوارهای پرمصرف داشته باشد. این مدل، خانوارها را تشویق می‌کند تا مصرف گاز خود را کاهش دهند و در عین حال از عادلانه بودن قیمت‌گذاری اطمینان حاصل کنند. با این حال، اجرای مدل IBT می‌تواند با چالش‌هایی از جمله تعیین تعرفه و آموزش مصرف‌کننده مواجه شود. بنابراین، برنامه‌ریزی گسترده، تحقیقات و کمپین‌های آگاهی برای اطمینان از موفقیت مدل IBT ضروری است.
در ادامه با محمدعلی خطیبی، کارشناس حوزه انرژی پیرامون حل ناترازی گاز با تمرکز بر بهینه‌سازی مصرف در بخش خانگی با تمرکز بر سازوکار تعرفه‌گذاری پلکانی پرمصرف‌ها به گفت‌وگو پرداختیم.
تعرفه‌گذاری پلکانی پرمصرف‌ها راهکار مهم در جهت کنترل مصرف مشترکان پرمصرف خانگی
محمدعلی خطیبی، کارشناس حوزه انرژی با اشاره به این موضوع که بهینه‌سازی مصرف گاز در کشورمان یک ضرورت است و کسی در این مورد شکی ندارد، درگفت‌وگو با خبرنگار جهان اقتصاد تصریح کرد: الان در مورد نحوه بهینه‌سازی مصرف باید فکر کنیم و اینکه با استفاده از چه سیاست‌های به سمت این امر حرکت کنیم. خطیبی گفت: برای بهینه‌سازی مصرف گاز در کشور باید سیاست‌های خاصی را به اجرا بگذاریم. اولین اقدام می‌تواند این باشد که وسایل گازسوز را بهینه کنیم تا مصرف معقولی داشته باشند.
این مساله زیاد به مصرف‌کنندگان ربط ندارد و باید در بخش واحدهای تولیدکننده ورود کنیم. با بهینه‌سازی وسایل گازسوز تا حد زیادی می‌توانیم به مدیریت مصرف گاز در کشورمان بپردازیم. وی ادامه داد: در کنار بهینه‌سازی وسایل گازسوز باید به فرهنگ‌سازی در میان مردم در مورد نحوه صحیح مصرف گاز اقدام کنیم.
با توجه به اینکه گاز با قیمت پایینی در کشورمان عرضه می‌شود، مشترکان حساسیت زیادی در مورد مصرف درست گاز ندارند. در حالی که این ماده ارزشمند با هزینه زیادی استحصال می‌شود و برای مصرف راهی خانه‌ها می‌شود و نیاز است در مورد نحوه صحیح مصرفش اقدامات لازم را به اجرا بگذاریم. این کارشناس انرژی گفت: من فکر نمی‌کنم کسی با تعرفه‌گذاری پلکانی مخالف باشد. به‌طوری که به موازات بالا رفتن میزان مصرف، هزینه گاز مصرفی مشترکان نیز افزایش یابد. واقعیت این است که عامه مردم مصرف متعارفی دارند و در این نوع تعرفه‌گذاری متحمل فشار زیادی نمی‌شوند. اقلیتی که مصرف بالایی دارد، باید هزینه گاز مصرفی‌اش را با قیمت‌های واقعی‌تری بپردازد.
وی ادامه داد: دولت مصمم است تعرفه‌گذاری پلکانی را اجرا کند و تا حدودی هم این سیاست عملیاتی شده است. این طرح، گامی در راستای هدفمندی یارانه‌ها است. زیرا کسانی که مصرف متعارفی دارند، گاز را با قیمت یارانه‌ای دریافت می‌کنند و پرمصرف‌ها که معمولاً از طبقات بالای جامعه هستند، هزینه گاز را با احتساب یارانه کمتری می‌پردازند. خطیبی خاطرنشان کرد: هدف از اعمال تعرفه‌گذاری پلکانی این است که رفتار مصرف‌کنندگان تغییر کند و به سمت بهینه‌سازی مصرف گازشان حرکت کنند. بنابراین، باید قیمت‌ها طوری به صورت پلکانی افزایش یابد که برای پرمصرف‌ها قدرت بازدارندگی داشته باشد. آنقدر تعرفه‌ها را باید اصلاح کنیم که در نهایت اثرگذاری لازم را به دست آوریم.
