«میدان آرش» در «میدان جنگ»

گلناز پرتوی مهر |

این روزها یکی از میادین نفتی و گازی در ایران به نام «آرش» شاه بیت خبرها شده است به‌طوری که سخنگوی وزارت امور خارجه به مباحث مطرح شده در خصوص میدان نفتی و گازی آرش واکنش نشان داد واز طرف دیگر عربستان و کویت که از مدعیان این میدان هستند روزگذشته اعلام کردندمنابع گازی میدان آرش، منابعی مشترک میان عربستان و کویت است ولاغیر. به گزارش خبرنگار «تعادل» میدان گازی آرش از میدان‌های گازی ایران است که در شمال خلیج فارس و در استان بوشهر قرار دارد.

این میدان گازی از میادین مشترک ایران با کشورهای کویت و عربستان سعودی است. میدان گازی آرش از سوی دو کشور عربی میدان الدوره نامیده می‌شود که نزدیک به ۴۰ درصد محدوده میدان گازی آرش در آب‌های ایران قرار دارد. بر اساس این گزارش، در سال‌های گذشته شرکت ملی نفت ایران برای تعیین میزان ذخایر درجای میدان گازی آرش یک حلقه چاه اکتشافی به نام «چاه شماره یک آرش» حفاری کرد. در سال ۲۰۰۱ پس از آنکه ایران عملیات اکتشاف در میدان آرش را آغاز کرد کویت بلافاصله ایران را به شکایت در مجامع بین‌المللی تهدید کرد.

پس از سفر امیر کویت به تهران در چند سال گذشته، ایران فعالیت‌های اکتشافی را متوقف و از سکوی ساخته شده برای این میدان در میدان‌های دیگر استفاده کرد. در مارس ۲۰۲۲ کویت و عربستان سعودی قراردادی برای تقسیم منابع میدان گازی آرش امضا کردند که اعتراض ایران را برانگیخت. در پاسخ وزیر خارجه کویت، اعلام کرد که میدان گازی آرش، یک میدان سه‌جانبه بین کویت، عربستان و ایران است. در ژوئن ۲۰۲۲ وزیر نفت ایران اعلام کرد که ایران به زودی بهره‌برداری از این میدان گازی را آغاز خواهد کرد.

  واکنش ایران به مباحث مطرح شده  در خصوص میدان نفتی و گازی آرش

ناصر کنعانی سخنگوی وزارت امور خارجه در واکنش به مباحث مطرح شده در خصوص میدان نفتی و گازی آرش اظهار داشت: این موضوع به همراه تحدید حدود دریایی، از موضوعات مورد مذاکره ایران و کویت بوده است و آخرین دور مذاکرات حقوقی و فنی در این خصوص در ۲۲ اسفند ۱۴۰۱ در تهران بین هیات‌های ایرانی و کویتی در سطح مدیران ارشد وزارتخانه‌های خارجه دو طرف برگزار شد. سخنگوی وزارت امور خارجه افزود: موضوعات مربوط به تحدید حدود دریایی و بهره‌برداری از منابع هیدروکربنی مشترک، با مدنظر قرار دادن منافع مشترک و اصل حسن همجواری با کلیه همسایگان از جمله کویت همواره مورد توجه جمهوری اسلامی ایران بوده است. کنعانی تاکید کرد: سیاست دولت سیزدهم مبتنی بر گفت‌وگو، همکاری و مشارکت است و مسائل فیمابین در این چارچوب دنبال خواهد شد.

    واکنش چین به احتمال وساطت این کشور  در موضوع «میدان آرش»

سفیر چین در کویت به مباحث مطرح شده اخیر میان کویت، عربستان و ایران درخصوص میدان گازی مشترک آرش واکنش نشان داد. به گزارش الخلیج آنلاین، چانگ ژیان وی، سفیر چین در کویت در اظهاراتی بر لزوم حل اختلافات درمورد میدان گازی الدره (آرش) از طریق مذاکرات و مشورت‌های دوستانه تاکید کرد. وی گفت که سران عربستان و کویت حکمت و قدرت لازم برای حل این مشکل از طریق مشورت و مذاکره را دارند.

سفیر چین خاطرنشان کرد که کشورش به حاکمیت کویت و وحدت اراضی آن احترام می‌گذارد. وی درخصوص احتمال درخواست از پکن برای وساطت در راستای حل میدان گازی آرش تاکید کرد: چین در بهبود روابط ایران و عربستان نقش سازنده ایفا کرد اما درخصوص جزییات میدان گازی الدره (آرش) تاکنون موضع رسمی از طرف چین نداشتیم و ما به حاکمیت و وحدت اراضی تمام کشورهای منطقه احترام می‌گذاریم. سفیر چین در کویت خاطرنشان کرد که حل مشکلات از طریق مشورت‌های دوستانه حل می‌شود و مذاکرات بهترین راه است. چانگ ژیان وی گفت که کشورش به تلاش‌های خود برای حمایت از ثبات و صلح در منطقه و حرکت به سمت سیاست حسن همجواری ادامه می‌دهد.

   مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران در مورد«میدان آرش» چه می‌گوید!

از طرفی دیگر اخیرا محسن خجسته مهر، مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران گفت که هم‌اکنون میدان نفتی مشترک تعیین تکلیف نشده‌ای بین ایران و عربستان وجود ندارد، از سوی دیگر با توجه به احیای روابط بین دو کشور کارهای مقدماتی برای انجام همکاری دوجانبه آغاز شده است. وی گفت: برای همه میدان‌های مشترک بین ایران و عربستان برنامه و مصوبه‌های لازم برای افزایش تولید و نگهداشت توان تولید دریافت شده است. خجسته‌مهر تصریح کرد: آمادگی کامل برای آغاز حفاری در میدان مشترک نفتی آرش وجود دارد و منابع قابل‌توجهی را برای اجرای طرح توسعه این میدان در هیات‌مدیره شرکت ملی نفت ایران مصوب کرده‌ایم و با آماده‌ شدن شرایط، حفاری را در میدان آرش آغاز می‌کنیم.

   ادعای کویت و عربستان برای « میدان آرش»

یک منبع در وزارت خارجه عربستان نیز اخیرا در گفت‌وگو با خبرگزاری رسمی این کشور (واس) مدعی شد که میدان گازی الدره (آرش) حق مشترک عربستان و کویت است و تنها این دو کشور حق حاکمیت کامل بر آن را دارند. این منبع سعودی گفت که ریاض بار دیگر از ایران دعوت می‌کند که بر اساس قوانین بین‌المللی، مذاکرات در خصوص ترسیم مرزها در آن منطقه را آغاز کند.

سعد البراک، معاون نخست‌وزیر و وزیر نفت کویت در ادعایی عجیب گفت که کشورش به‌طور کامل مواضع و اقدامات ایران در این خصوص را نمی‌پذیرد. وی مدعی شد که میدان گازی آرش یک منبع و ثروت طبیعی برای عربستان و کویت است و تا زمان ترسیم مرزهای دریایی هیچ طرف دیگری در آن حق ندارد. وزیر نفت کویت مدعی شد که مواضع ایران درخصوص این میدان گازی ما را غافلگیر کرد و با ساده‌ترین قوانین روابط بین‌المللی در تضاد است. وی گفت که عربستان و کویت توافق نظر دارند که یک طرف مذاکره هستند و از ایران می‌خواهیم که ابتدا به ترسیم مرزهای دریایی بین‌المللی پایبند باشد.

    وزیر خارجه کویت: موضع‌مان درباره  «میدان آرش» را به امیرعبداللهیان اعلام کردم

وزیر امور خارجه کویت با طرح مجدد ادعاهای کشورش در مورد میدان گازی آرش گفت: موضع مان در مورد این مساله را به وضوح به وزیر امور خارجه ایران اعلام کردم. به گزارش اسپوتنیک، سالم عبدالله الجابر الصباح، وزیر امور خارجه کویتروز گذشته (سه‌شنبه) در جلسه پارلمان این کشور مدعی شد که منابع گازی میدان آرش، منابعی مشترک میان عربستان و کویت است ولاغیر. وی گفت که وزارت خارجه کویت بیانیه بسیار روشن و واضحی در مورد میدان گازی آرش صادر کرد.

سالم الصباح افزود: موضع واضح کویت در مورد این میدان گازی را به حسین امیرعبداللهیان، وزیر خارجه ایران اعلام کردم. وزیر امور خارجه کویت خاطرنشان کرد که اولویت دولت این کشور پایان دادن به مساله ترسیم مرزها با ایران و عراق است.وی تاکید کرد: طی ماه‌های گذشته سه نشست با طرف عراقی و یک نشست با طرف ایرانی داشتیم و دولت کویت در مساله دیدار با دو طرف و تداوم این دیدارها جدی است.

   دوران گاز طبیعی  اهمیتی که امروز دارد را نداشت

در همین زمینه محمودخاقانی، کارشناس حوزه انرژی در گفت‌وگو با خبرنگار «تعادل» تصریح کرد: میدان آرش از سال 1339 – 1960میلادی بین ایران و کویت مطرح است. درهمان دوران نیز برای تعیین سهم هردو کشور توافقاتی به عمل آمد که ایران همچنان آن را قبول دارد.درآن زمان ایران امتیاز حفاری دریایی را، به شرکت نفت انگلیس و ایران با مقاطعه‌کاری بریتیش پترولیوم وکویت به رویال داچ شل (انگلیسی – هلندی) اعطا کردند. این دو امتیاز در بخش شمالی میدان که ذخایر قابل بازیافت آن حدود ۲۲۰ میلیارد متر مکعب (هفت تریلیون فوت مکعب) تخمین زده می‌شد، همپوشانی داشتند. نکته قابل توجه اینکه در آن دوران گاز طبیعی اهمیتی که امروز دارد را نداشت. به همین دلیل شرکت‌های بی‌پی و شل برای توسعه میدان آرش عجله‌ای از خود نشان ندادند.

   شروع حضور ایران در«میدان آرش»

خاقانی تصریح کرد: شرکت ملی نفت ایران درسال 1379 (سال 2000 میلادی) همزمان با مذاکراتی که دولت هفتم وهشتم با اتحادیه اروپا داشت، سرمایه‌گذاری کرد و چاه اکتشافی آرش شماره یک را حفاری و ذخائر گاز طبیعی و وجود نفت خام در مخزن میدان آرش را اثبات کرد. در آن زمان به دلایل اقتصادی و این واقعیت که میدان آرش از نظر ساختاری یک میدان نیازمند به فناوری‌های نوین بود و باید با همکاری شرکت‌های بین‌المللی نفتی وگازی میدان آرش به مراحل سرمایه‌گذاری لازم به منظور ارزیابی اقتصادی، توسعه، تولید و...برسد و نیز اعتراض کویت و ملاحظات سیاسی عملیات شرکت ملی نفت ایران متوقف شد. 

وی افزود: درسال 1379 مقامات وقت کویت برای مذاکره و همکاری با شرکت ملی نفت ایران به تهران آمدند. اما متاسفانه به دلایلی تلاش‌های مسوولان وقت وزارت نفت و شرکت ملی نفت ایران برای دست یافتن به یک توافق برد- برد با کویت ناکام ماند، و موضوع تا این اواخر هم پیگیری نشده بود.

    تنش‌آفرینی در میدان آرش چرا؟

وی خاطرنشان کرد: پس از توافق ایران و عربستان برای تنش‌زدایی بین دو کشور با میانجیگری چین انتظار میرفت که با جذب همکاری شرکت‌های بین‌المللی و منابع مالی مورد نیاز و تکنولوژی پیشرفته میادین مشترک بین ایران و عربستان و نیز میدان آرش مورد بهره‌برداری مشترک قرار گیرند. اما، تنش ایجاد شده بین ایران، کویت و عربستان ابتدا با بیانیه وزارت امورخارجه کویت مرتبط با میدان آرش و سپس حمایت عربستان از کویت موجب تعجب بسیاری از صاحب نظران و کارشناسان اقتصاد انرژی شد.

   نکات قابل توجه درباره  شروع مناقشه اخیر مرتبط با میدان آرش

وی بیان داشت: در تاریخ ششم تیرماه 1402 خجسته مهر درسمت معاون وزیر نفت (سمتی که هرچه بگویدیعنی از طرف دولت و حکومت سخن می‌گوید) و مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران (سمتی دریک شرکت اصلی تابعه وزارت نفت که حرف مدیرعامل تعهدی از طرف دولت و حکومت ایجاد نمی‌کند) گفت: «آمادگی کامل برای آغاز حفاری در میدان مشترک آرش وجود دارد و منابع قابل‌توجهی را برای اجرای طرح توسعه این میدان در هیات‌مدیره شرکت ملی نفت ایران مصوب کرده‌ایم و با آماده‌ شدن شرایط، حفاری را در میدان مشترک آرش آغاز می‌کنیم.»وی افزود: درتاریخ 13 تیرماه 1402 به گزارش خبرگزاری رسمی کویت، سعد البراک، وزیر نفت کویت گفت: ما به‌طور قاطع فعالیت‌های ایران در اطراف میدان گازی فراساحلی الدوره را رد می‌کنیم.

« الدوره نام میدانی است که درایران آرش نام‌گذاری شده است. وی ادعا کرد که این میدان «ثروت طبیعی کویت و عربستان است و تا زمان ترسیم مرزهای دریایی، هیچ طرف ثالثی در آن حقی ندارد.»وی افزود: «از ادعاها و نیات ایران پیرامون میدان الدوره که با ساده‌ترین قواعد روابط بین‌الملل منافات دارد، غافلگیر شدیم.» خاقانی عنوان کرد: حکومت آل سعود هم بلافاصله بیانیه‌ای صادر کرد و از کویت حمایت کرد و مدعی شد که ایران در میدان آرش سهمی ندارد.

درهرحال کویت و عربستان ایران را برای تعیین حدود و ثغور مرزی به مذاکره دعوت کردند. وی گفت: مجددا درتاریخ 18تیرماه 1402 سعد البراک، وزیر نفت کویت گفته بود کشورش به همراه عربستان سعودی حقوق «انحصاری» در این میدان گازی دارند و از ایران خواسته بود با تعیین مرزهای آبی مستندات خود را در این زمینه اعتبارسنجی کند.

وی با بیان اینکه اتفاقات اخیر در حالی است که روابط ایران و عربستان به تازگی پس از سال‌ها تیرگی، بهبود یافته است. آیا این موضوع به مورد تازه‌ای از اختلاف میان دو کشور مبدل شده است؟گفت: دعوت عربستان از ایران برای گفت‌وگو درباره میدان گازی آرش در حالی است که محسن خجسته مهر، معاون وزیر نفت و مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران درروز ششم تیرماه 1402 گفته بود که میدان نفتی مشترک تعیین تکلیف نشده‌ای بین ایران و عربستان وجود ندارد و «با توجه به احیای روابط بین دو کشور کارهای مقدماتی برای انجام همکاری دوجانبه آغاز شده است.» وی با بیان اینکه، تعیین مرزهای دریایی و مشخص کردن سهم کشورها در میدان گازی آرش با توجه به تجربیات گذشته نیازمند زمان و مذاکرات طولانی است، بیان کرد: سوال این است که چرا دراین مقطع معاون محترم وزیر نفت ومدیرعامل شرکت ملی نفت ایران ضروری دانست که روز ششم تیرماه 1402 مطالبی را بیان کند که شاید میدانست موجب مناقشه بین ایران، کویت و عربستان می‌شود؟چرا کویت و عربستان تصمیم گرفتند که بفوریت و با لحنی که شروع یک مناقشه را نوید می‌دهد به معاون وزیر نفت و مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران پاسخ بدهند؟ خاقانی گفت: برخی از گزارش‌ها که به‌طور رسمی توسط کویت تایید نشده حاکی از آن است که شرکت شل برای کویت لرزه نگاری‌های تازه‌ای در میدان الدوره که درایران آرش نام‌گذاری شده است انجام داده و تخمین ذخائر گازی میدان آرش بیشتر از میزان حجمی است که درگذشته تخمین زده شده بود. درهمین حال این ادعا مطرح است که در چارچوب تعیین مرزهای دریایی جدید میزان چهل درصدی که قبلا   در سال 1338 (1960 میلادی) به ایران تعلق می‌گرفت شاید میزان کمتری سهم ایران از میدان آرش باشد.

وی مطرح کرد: اگرچه کویت از سال 1353 (1975 میلادی) دربخشی از میدان الدوره در بخش کویت بهره‌برداری می‌کند و درسال 1401 با عربستان قراردادی را برای توسعه سهم کویت و عربستان از میدان مذکور به امضا  رساندند، هر دو کشور کویت و عربستان نگرانی خاصی در این رابطه که ایران درمیدان آرش سهیم باشد ندارند. بلکه به توصیه شرکت‌های بین‌المللی نفت و گاز فعال درکویت و عربستان پس از اینکه معاون وزیر نفت و مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران گفت که آماده حفاری در میدان آرش هستند موضوع تعیین مرزها را مطرح کردند که یک مذاکره طولانی است و از حفاریطرف ایرانی درمیدان آرش جلوگیری می‌کند.

چرا؟ خاقانی ادامه داد: پاسخی که می‌توان به این سئوال داد مروری بر این واقعیت می‌باشد که حفاری‌های انجام شده درمیادین نفت خام و گاز طبیعی در داخل مناطق خشکی ایران و آبهای خلیج فارس و دریای کاسپین – خزر بیشتر جنبه سیاسی دارند و تعداد چاه‌هایی که به دلیل اشتباهات متعدد آسیب دیده‌اند نگران‌کننده است. وی در پایان اظهار داشت: بنابراین، کویت و شرکت‌های طرف قرارداد کویت نگران هستند که با یک حفاری

 غیر حرفه‌ای ساختار میدان آرش که یکی از میادین بسیار سخت و پیچیده نیازمند فناوری‌های جدید و دانش بروز می‌باشد با حفاری توسط طرف ایران آسیب ببیند.