سهم ناچیز ایران در تجارت با آفریقا

تعادل|

حجم تبادلات تجاری آفریقا در سال گذشته حدود ۱۲۰۰ میلیارد دلار بوده، اما سهم ایران از این تبادلات ناچیز بوده است. براساس آمارهای منتشر شده، در سال قبل بیش از ۱۲۸.۵ هزار تن کالا به ارزش ۷۳ میلیون و ۷۸۱ هزار دلار، تجارت ایران با کنیا، اوگاندا و زیمبابوه بود که ۱۲۴ هزار و ۲۱۴ تن کالای ایرانی به ارزش ۵۴ میلیون و ۶۶۷ هزار دلار، سهم صادرات ایران و ۴۳۵۱ تن کالا به ارزش ۱۹ میلیون و ۱۱۴ هزار دلار، سهم واردات ما از این سه کشور بوده است.

صادرات ایران به کنیا ۵۳.۲ میلیون دلار، به اوگاندا ۱.۲ میلیون دلار و به زیمبابوه ۲۳۶ هزار دلار بوده و قیر با ۴۱ میلیون دلار، ۷۵ درصد ارزش صادرات ایران به این سه کشور را به خود اختصاص داده و بعد از آن روغن صنعتی با ۳.۷ میلیون دلار، سایر فرآورده‌های نفتی با ۲.۳ میلیون دلار و رشته‌های خوراکی با ۱.۹ میلیون دلار و پلی اتیلن با ۹۵۵ هزار دلار قرار دارند. 

   جزییات تجارت با آفریقا 

در پی سفر رییس‌جمهوری به قاره آفریقا، رییسی همچنین سفرهای خود به کشورهای مختلف، روز سه‌شنبه ۲۰ تیرماه به آفریقا رفت. او در این سفر قرار است پس از ۱۱ سال به کشورهای کنیا، اوگاندا و زیمبابوه برود و با توجه به ظرفیت‌های مختلف موجود در آفریقا، برنامه‌ دولت توسعه روابط اقتصادی و سیاسی با آنهاست. به همین بهانه نگاهی به سطح مبادلات ایران با قاره آفریقا می‌پردازیم. درهمین حال، سخنگوی دولت، هدف اصلی سفر رییس‌جمهوری به قاره آفریقا را ارتقای روابط با کشورهای دوست و همسو، توسعه بازار محصولات دانش‌بنیان و صادرات خدمات فنی، مهندسی، کشاورزی و پزشکی عنوان کرد.

اما تجارت ایران و آفریقا درچه سطحی است؟ طبق اظهارات قائم مقام باشگاه تجار ایران و آفریقا، در سال قبل بیش از ۱۲۸.۵ هزار تن کالا به ارزش ۷۳ میلیون و ۷۸۱ هزار دلار، تجارت ایران با کنیا، اوگاندا و زیمبابوه بود که ۱۲۴ هزار و ۲۱۴ تن کالای ایرانی به ارزش ۵۴ میلیون و ۶۶۷ هزار دلار، سهم صادرات ایران و ۴۳۵۱ تن کالا به ارزش ۱۹ میلیون و ۱۱۴ هزار دلار، سهم واردات ما از این سه کشور بوده است .

صادرات ایران به کنیا ۵۳.۲ میلیون دلار، به اوگاندا ۱.۲ میلیون دلار و به زیمبابوه ۲۳۶ هزار دلار بوده و قیر با ۴۱ میلیون دلار، ۷۵ درصد ارزش صادرات ایران به این سه کشور را به خود اختصاص داده و بعد از آن روغن صنعتی با ۳.۷ میلیون دلار، سایر فرآورده‌های نفتی با ۲.۳ میلیون دلار و رشته‌های خوراکی با ۱.۹ میلیون دلار و پلی اتیلن با ۹۵۵ هزار دلار قرار دارند.

«عسل، پسته، کشمش، میوه خشک، زعفران، کنسرو ماهی، شیرینی و شکلات، بیسکوئیت، رب گوجه، مکمل غذایی، گچ و سیمان، دارو، واکسن و تجهیزات پزشکی، اوره، محصولات آرایشی، کائوچو، چمدان، فرش و گلیم، کفش و کلاه، ظروف شیشه‌ای، 

ماشین آلات صنعتی، سیم و کابل، تراکتور، مبل، سایبان و شیرآلات» از دیگر کالاهای صادراتی ایران به سه کشور کنیا، اوگاندا و زیمبابوه بودند که ۹۷ درصد صادرات انجام شده به مقصد کنیا بوده است.

به‌طور کلی حجم تبادلات تجاری آفریقا در سال گذشته حدود ۱۲۰۰ میلیارد دلار بوده، اما سهم ایران از این تبادلات ناچیز بوده است. ظرفیت‌های همکاری ایران و آفریقا بیشتر از این ارقام است. آفریقا از ۵۴ کشور تشکیل شده و بر اساس پیش‌بینی‌های موسسات معتبر بین‌المللی، جمعیت آفریقا، تا سال ۲۰۵۰ به ۲.۵ میلیارد نفر می‌رسد و در آن زمان، حدود ۴۰ درصد از کل جمعیت زیر ۱۸ سال جهان، آفریقایی خواهند بود. بنابراین آفریقا در حال تبدیل شدن به بزرگ‌ترین بازار کالاها و خدمات مصرفی دنیاست.

بخش تکنولوژی دیجیتال آفریقا شامل نرم‌افزار، تکنولوژی ابری و خدمات اینترنت، از سال ۲۰۱۰ رشد قابل توجهی را تجربه کرده و نفوذ اینترنت در ۱۲ سال گذشته، ۱۰ برابر شده و اقتصاد اینترنتی در آفریقا تا سال ۲۰۵۰ به ۷۱۲ میلیارد دلار خواهد رسید. بیش از۶۰۰ قطب دیجیتال در این قاره وجود دارد که همگی پیشرفت‌های قابل توجهی در پرورش نوآوری داشته‌اند. همکاری در ارایه خدمات درمانی، فنی، آموزشی، رفاهی و توانمندسازی نسل جدید آفریقا، همکاری دانشگاه‌های ایرانی و آفریقایی و تبادل فناوری، به ویژه با استفاده از شرکت‌های 

دانش بنیان از جمله راهکارهای توسعه همکاری با کشورهای آفریقایی است.

   جزییات با اوگاندا

بر اساس آمارهای منتشر شده از سوی گمرک، مجموع تجارت بین ایران و اوگاندا در سال گذشته کاهش جزئی در قیاس با سال ۱۴۰۰ پیدا کرده و با افت دو درصدی از نظر دلاری و کاهش ۶۰ درصدی از حیث وزنی مواجه شده است. اما رشد ۳۲ درصدی را از نظر ارزش ریالی تجربه کرده است. اما آمار تجارت دو کشور در طول سالیان گذشته نشان‌دهنده پتانسیل بالا برای ارتقای روابط تجاری ایران و اوگانداست.

این کاهش در مبادلات تجاری ایران و اوگاندا ناشی از کاهش صادرات به این کشور آفریقایی بوده است چرا که واردات از اوگاندا به ایران رشد ۶۶ درصدی از نظر ارزش دلاری نسبت به ۱۲ ماهه سال ۱۴۰۰ را تجربه کرده و از نظر ریالی و وزنی نیز روند رو به رشدی را داشته است. بنابراین به نظر می‌رسد که رشد تجارت (صادرات و واردات) بین دو کشور با توجه به پتانسیل‌های کالایی موجود در ایران و اوگاندا می‌تواند در سال جاری اتفاق بیفتد.

نگاهی به تجارت دو کشور نشان می‌دهد ایران در سال گذشته با صادرات حدود ۱.۲ میلیون دلار محصولات مختلف به اوگاندا، این شریک تجاری را در رتبه نود و دوم قرار داده است. البته واردات ایران از همین کشور در سال گذشته نسبت به سال ۱۴۰۰ با افزایش ۶۶ درصدی از نظر ارزش دلاری مواجه شده است.

ایران در سال ۱۴۰۰ بیش از ۶۰۷ هزار دلار کالای مختلف از اوگاندا وارد کرده بود و این کشور آفریقایی نود و هفتمین کشور فروشنده به ایران لقب گرفته بود اما در سال جاری با واردات بیش از یک میلیون دلار رشد را از این منظر تجربه کرده اما در رتبه نود و نهم بین شرکای تجاری ایران قرار گرفته است.

نگاهی به آمارهای واردات اوگاندا به ایران در سال گذشته، نشان از رشد ۴۴درصدی از نظر وزنی و افزایش ۶۶ درصدی از نظر ارزش دلاری و رشد ۷۸۸ درصدی از حیث ارزش ریالی نسبت به سال ۱۴۰۰ دارد.

   چه کالاهایی به اوگاندا صادر شدند؟

بررسی جزییات صادرات ایران به اوگاندا نشان می‌دهد که این کشور آفریقایی عمدتا مشتری محصولات و فرآورده‌های نفتی، واکسن، ماشین‌آلات کشاورزی، محصوات معدنی مانند مس و غیره بوده است. «سایر وازلین‌ها به جز گرید دارویی و ژله کابل» در رتبه نخست کالاهای صادر شده به اوگاندا قرار گرفته و سهم ۲۴.۲۵ درصدی را در این فهرست بلند بالا دارد.

پس از آن «سایر واکسن‌ها برای دامپزشکی» دومین محصول صادراتی به اوگاندا است که تاجران این کشور برای خرید آن بیش از ۱۷۵ هزار دلار هزینه کرده‌اند. «سایر هادی‌های برق برای ولتاژ بیش از ۱۰۰۰ ولت» نیز در رتبه سوم در این جدول جزو عمده کالاهای صادراتی به اوگاندا است. 

واردات ایران از اوگاندا گرچه محدود به سه محصول با ردیف تعرفه‌های مختلف می‌شود اما با افزایش قابل توجهی نسبت به سال ۱۴۰۰ مواجه شده که تقریبا همه این رشد مدیون واردات قهوه و البته میمون آزمایشگاهی بوده است. «قهوه، بونداده کافئین نگرفته غیر مذکور» نخستین کالای وارداتی است که برای ایران بیش از ۷۶۶ هزار دلار خرج برداشته و ۷۵.۸۵ درصد واردات اوگاندا به کشورمان را شامل می‌شود. بعد از آن «میمون برای تحقیقات (پزشکی آزمایشگاهی و سرم‌سازی)» در این فهرست قرار دارد که ارزشی حدود ۱۷۸ هزار دلار داشته و سهم ۱۷.۶۶ درصدی را به خود اختصاص داده است. «سایر نباتات و اجزای آنها مورد مصرف در عطر‌سازی و داروسازی غیر مذکور در جای دیگر» آخرین کالای خریداری شده تجار ایرانی از همتایان اوگاندایی در سال گذشته است.