رقابت ۳ داروی موثر برای درمان آلزایمر/ محاسن و معایب داروهای جدید آلزایمر چیست؟

برای چندین دهه جست‌وجوی دارویی به منظور درمان بیماری آلزایمر یک تعقیب و گریز پرهزینه به نظر می‌رسید.

به گزارش فرارو، در سال ۲۰۲۱ میلادی دارویی به نام «آدوکانوماب» در آمریکا تاییدیه نظارتی دریافت کرد. دومین دارو «لکانماب» بود که در ژانویه (دی) امسال موفق به دریافت تاییدیه شد. اکنون نتیجه پژوهشی که در قالب مقاله‌ای در تاریخ ۱۷ ژوئیه در مجله انجمن پزشکی امریکا منتشر شده نشان می‌دهد که ممکن است داروی سوم نیز به زودی به بازار عرضه خواهد شد.

در کارآزمایی‌ای که با حضور ۱۷۳۶ نفر مبتلا به علائم اولیه آلزایمر انجام شد مشخص شده که مصرف «دونانماب» داروی جدید آلزایمر که توسط شرکت آمریکایی Eli Lilly ساخته شده پیشرفت بیماری را به میزان قابل توجهی (۳۵ درصد پس از ۷۶ هفته مصرف) کاهش داده بود. این نتیجه که سرفصل کنفرانس بین‌المللی سالانه انجمن آلزایمر بود کنفرانسی که امسال در آمستردام برگزار شد به عنوان یک پیشرفت و نقطه عطف مورد استقبال قرار گرفت.

تیتر‌های پیروزمندانه قابل درک هستند. آلزایمر شایع‌ترین علت زوال عقل، هفتمین علت مرگ و میر در سرتاسر جهان و عامل تاثیرگذار بر زندگی ده‌ها میلیون نفری است که با این بیماری زندگی می‌کنند یا از افرادی مبتلا به این بیماری مراقبت می‌کنند. مدت‌ها بود که آلزایمر نه تنها غیر قابل درمان بلکه غیر قابل کنترل قلمداد می‌شد. آلزایمر بیماری‌ای دژنراتیو است بدان معنا که باعث می‌شود بافت یا اندام در طول زمان فرسایش یابند و از اختلال شناختی خفیف که به از دست دادن شدید حافظه می‌انجامد آغاز شده و در نهایت با درماندگی مطلق پیشرفت خواهد کرد. خطر ابتلا به آلزایمر با افزایش سن بیش‌تر می‌شود. سازمان جهانی بهداشت پیش بینی می‌کند تا سال ۲۰۵۰ بیش از ۱۵۰ میلیون نفر در سراسر جهان با زوال عقل زندگی خواهند کرد.

دونانماب مانند دو نسل پیشین داروی‌های آلزایمر یک آنتی بادی است که هدف آن پروتئین بتا آمیلوئید می‌باشد که توده‌ها یا پلاک‌ها را در مغز افراد مبتلا به آلزایمر تشکیل می‌دهد. به همراه درهم تنیدگی پروتئین دیگری به نام تائو این موارد ویژگی‌های پاتولوژیک مشخص آلزایمر هستند. آدوکانوماب توسط "بایوژن" یک شرکت امریکایی تولید شده و هنوز تحت ازمایشات بالینی قرار دارد. هزینه هنگفت آن (در ابتدا ۵۶۰۰۰ دلار در سال) توسط بیمه گذاران امریکایی پوشش داده نمی‌شد و از سوی تنظیم کننده‌های بسیاری از کشور‌ها رد شده است.

لکانماب (که با نام لکمبی توسط بایوژن و ایسائی یک شرکت ژاپنی به بازار عرضه می‌شود) حدود ۲۶۵۰۰ دلار در سال هزینه دارد و تقریبا نتایج مثبتی مانند نتایج دونانماب داشت. این دارو تحت پوشش مدیکر طرح بیمه سلامت سالمندان تحت حمایت دولت آمریکا قرار خواهد گرفت، اما احتمالا در نقاط دیگر پوشش بیمه مشابهی برای آن وجود نخواهد داشت.

هر سه داروی جدید علاوه بر قیمت و هزینه بالا دارای معایب بزرگ دیگری نیز هستند. عوارض جانبی خطرناک یکی از معایب این قبیل دارو‌ها هستند. هر سه دارو می‌توانند باعث تورم مغز و خونریزی شوند. سه بیمار در کارآزمایی شرکت Eli Lilly جان خود را از دست دادند که دو مورد از مرگ‌ها ناشی از این دارو بود. هم چنین، این نوع از دارو‌ها صرفا برای افرادی که در مراحل ابتدایی آلزایمر قرار دارند کارآمد خواهند بود. با این وجود، تشخیص به موقع بیماری پیش از آن که علائم در افراد آشکار شوند کار دشواری خواهد بود.

بتا آمیلوئید سال‌ها یا حتی چند دهه پیش از آغاز علائم شروع به تشکیل پلاک در مغز می‌کند. آزمایش خون می‌تواند سطح پروتئین را اندازه گیری کند، اما آزمایشی گران قیمت خواهد بود و به سختی می‌توان به آن دست یافت. در حال حاضر، تشخیص بیش‌تر با توموگرافی گسیل پوزیترون نوعی پِت اسکن^* که برای انجام آن نیاز به یک قطعه گران قیمت از کیت بیمارستان وجود دارد و یا از طریق بررسی مایع مغزی نخاعی استخراج شده توسط یک تکنیک پرزحمت به نام پونکسیون کمری امکان پذیر است.

با این وجود، خوش بینی در مورد دونانماب بی اساس نیست. این دارو آلزایمر را به طور کامل درمان نمی‌کند و یا روند آن را معکوس نمی‌سازد. با این وجود، حتی اندکی کاستن از پیشرفت آن بیماری برای میلیون‌ها نفری که با آلزایمر زندگی می‌کردند و برای میلیون‌ها نفر دیگر که باید از آنان مراقبت کنند یک موهبت بزرگ خواهد بود. هم چنین، این موضوع برای دولت‌های و سیستم‌های بهداشتی که به منظور مقابله با هزینه‌های مراقبت از جمعیت سالخورده تلاش می‌کنند نیز خبر خوبی خواهد بود.

موفقیت کارآزمایی صورت گرفته با استفاده از این نوع از دارو‌ها نشانه دیگری به نفع فرضیه آمیلوئید است فرضیه‌ای مبتنی بر آن که پلاک‌ها صرفا یک علامت آلزایمر نیستند بلکه دلیل آن هستند. این موضوع می‌تواند به هدایت تحقیقات دیگر در مورد بیماری آلزایمر کمک کنند. هم چنین، با وجود سه دارویی که اکنون در حال رقابت با یکدیگر هستند قیمت آن دارو‌ها باید کاهش یابد و وضعیت در دسترس بودن این دارو‌ها در خارج از کشور‌های ثروتمند بهبود یابد. پس یک دلیل برای خوشحالی وجود دارد: اگر چه ساخت این دارو‌ها یک نقطه عطف نیست، ولی مرحله بسیار برجسته و مهمی در تلاش برای مقابله با آلزایمر می‌باشد.

*یک روش آزمایش تصویری است که به پزشک این امکان را می‌دهد تا از وجود بیماری‌های مختلف در بدن اطلاع یابد. در این روش ردیاب‌هایی به داخل بدن بیمار فرستاده می‌شوند. این ردیاب‌ها ممکن است به صورت‌های مختلفی وارد بدن شما شوند.