خوره به جان ناوگان حمل و نقل عمومی کشور

گروه راه و شهرسازی|

آنگونه که مدیرعامل اتحادیه تعاونی شرکت‌های مسافری اعلام کرده، فرسودگی ناوگان حمل و نقل مسافربری کشور طی دو سال گذشته نصف شده است. به گفته احمدرضا عامری، قیمت اتوبوس زیرخاکی تولید داخل به 25 میلیارد تومان رسیده‌ است و در عین حال، ناوگان حمل و نقل مسافربری دو سال گذشته از 15هزار و 500 دستگاه امروز به کمتر از 6 هزار و 500 دستگاه افت کرده است.

بر اساس آمارهای رسمی، یک دهه تحریم شدید و تورم فزاینده، حاصلی جز یک رشد اقتصادی نیم درصدی، یک تورم بالای 25 درصد، و نرخ منفی تشکیل سرمایه در دهه 1390 ارمغان دیگری نداشته است. در چنین شرایطی، همانطور که سفره و معیشت شهروندان ایرانی کوچک‌تر شده است، به همان میزان، سرمایه‌ها در بخش‌های مختلف اقتصاد اعم از ساختمان و ماشین آلات، دچار فرسودگی شدند و بعضا از مسیر خدمت رسانی کنار گذاشته شدند.

ناوگان حمل و نقل عمومی درون تهران و سایر کلانشهرها و البته شقوق مختلف حمل و نقل عمومی میان شهرهای کشور یکی از بخش‌هایی است که فرسودگی آن، همچون تهی شدن سفره معیشت مردم، به روشنی قابل لمس و درک است. فرسودگی ناوگان اتوبوسرانی شهر تهران پیش چشم شهروندان تهرانی قرار دارد، شهروندانی که به‌طور متوسط برای سوار شدن به اتوبوس 45 دقیقه باید در ایستگاه منتظر آمدن اتوبوس باشند، چرا که ناوگان اتوبوسرانی تهران از حدود 6 هزار دستگاه در میانه دهه 1390 به 1800 دستگاه در حال حاضر افت کرده است. ناوگان میان شهرها نیز به گفته مسوولان مربوطه حال و روز خوشی ندارد و طی دو سال به نصف کاهش یافته است. در این میان، فرسودگی ناوگان مترو و متناظر آن فرسودگی ناوگان قطار مسافری در میان شهرها نیز شرایط را برای سفر و جابه‌جایی شهروندان ایران سخت کرده است. وضعیت ناوگان هوایی کشور که در حضیض تاریخ خود قرار دارد و عرضه صندلی‌های پروازی بسیار کمتر، دستکم 50 درصد از تقاضای موجود در بازار را پوشش می‌دهد.

   علت لاغری ناوگان مسافری

عامری در گفت‌وگو با ایلنا درباره وضعیت ناوگان اتوبوسی کشور و دلیل کاهش عرضه بلیت اتوبوس اظهار داشت: ناوگان حمل و نقل مسافربری دو سال گذشته 15هزار و 500 دستگاه بود که امروز به کمتر از 6 هزار و 500 دستگاه رسیده است. وی ادامه داد: در این دو سال هزینه قطعه و لوازم یدکی و لاستیک اتوبوس به‌شدت افزایش پیدا کرد و مالکان اتوبوس و رانندگان از عهده این هزینه‌ها بر نیامدند. به همین دلیل ناوگان اتوبوسی کشور روز به روز لاغرتر شد. مدیرعامل اتحادیه تعاونی شرکت‌های مسافری کشور با بیان اینکه اگر این روند ادامه پیدا کند به‌طور قطع سال آینده ناوگان اتوبوسی کمتر هم می‌شود، تاکید کرد: دیگر اینگونه نیست که مردم دقیقه 90 بتوانند نسبت به تهیه بلیت اتوبوس اقدام کنند چراکه تنها در دو سال بیش از 50 درصد ناوگان اتوبوسی کشور آب رفت و در این شرایط به‌طور قطع مردم هم با مشکل برای تامین بلیت مواجه می‌شوند.

   تولید داخل در حد صفر است

عامری درباره قیمت خرید اتوبوس گفت: قیمت یک اتوبوس تولید داخل به 25 میلیارد تومان رسیده و رانندگان امکان نوسازی ناوگان را ندارند. البته ما آدرسی از کارخانه‌ای که در داخل کشور اتوبوس تولید کند و تحویل بدهد، نداریم. اما قیمت اتوبوس زیرخاکی تولید داخل هم به 25 میلیارد تومان رسیده‌ است. وی درباره حجم تولید داخل افزود: تحویل سفارش‌های تولید داخل قابل توجه نبودند و تحویل‌ها چیزی در حد صفر بوده‌ است و چیزی از تولید داخل ندیدیم.

   علت افت تردد در مسیرهای طولانی

مدیرعامل اتحادیه تعاونی شرکت‌های مسافری کشور با اشاره به کاهش تردد اتوبوس‌ها در مسافت طولانی اظهار کرد: برای مسافت دور قیمت لاستیک میشلن به بیش از 60 میلیون تومان رسیده‌ است و وقتی که هزینه قطعات و لاستیک گران می‌شود، به تدریج تردد اتوبوس‌ها در مسافت‌های طولانی کمتر می‌شود و دولت هم در این باره برنامه‌ریزی نکرده و اگر هم ترددی برای مسافت‌های طولانی انجام می‌شود، به عشق رانندگان همان منطقه بوده تا تردد همشهریان خود را برقرار کنند. چون مالکان و رانندگان این مسیرها اکثرا از بومیان هستند. عامری تاکید کرد: قیمت تنها یک سر سیلندر استوک اتوبوس به 350 میلیون تومان رسیده است، چطور می‌توان با این قیمت‌ها ترددهای مسافت‌های دور را برقرار کرد. وی همچنین درباره تامین ناوگان برای سفرهای اربعین گفت: آنچه در توان ناوگان جاده‌ای و شبکه حمل و نقل مسافربری باشد در اختیار زائران حسینی قرار می‌دهیم.

   از اجاره تا واردات اتوبوس دست دوم

در چنین شرایطی است که طی روزهای گذشته مسوولان راهداری کشور اعلام کردند برای برگزاری مراسم اربعین از کشور ترکیه اتوبوس اجاره خواهند کرد. اتوبوس‌های پاکستانی نیز اتباع این کشور را از داخل ایران به عراق منتقل خواهند کرد و در عین حال، به همین مناسبت، برنامه خرید 2 هزار دستگاه اتوبوس از خارج تدوین شده و در دست پیگیری است.  به همین منظور، در فاصله حدود ۴۰ روز مانده به اربعین ۱۴۰۲، نشست هم‌اندیشی برای تسریع در تامین ۲۰۰۰ دستگاه اتوبوس از طریق واردات برگزار شد. به گزارش تسنیم، حمیدرضا شهرکی ثانوی معاون حمل‌و‌نقل سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای هدف از برگزاری این نشست را تسریع در فرآیند اجرای مصوبه هیئت وزیران در خصوص واردات 2000 دستگاه اتوبوس بین شهری ویژه جابه‌جایی زائران اربعین 1402 و تدوین فرآیندهای دستگاه‌های مربوطه با نگاه هم‌افزایی و تسهیل‌گری اعلام کرد. وی افزود: با توجه به اینکه واردات بر طبق قوانین جاری، مستلزم داشتن کارت بازرگانی است، در این مرحله سازمان راهداری و حمل و نقل جاده‌ای در اسرع وقت متقاضیان دارای کارت بازرگانی را به وزارت صنعت، معدن و تجارت معرفی می‌کند و این وزارتخانه تسریع لازم را در فرآیند ثبت سفارش انجام می‌دهد.

وی با بیان اینکه اکثر متقاضیان واردات خودرو، شرکت‌ها و رانندگان مسافربری، فاقد کارت بازرگانی هستند و اخذ کارت بازرگانی منوط به طی تشریفات اداری زمان‌بر است، ادامه داد: بر اساس پیشنهاد دفتر مقررات صادرات و واردات خودرو وزارت صمت و برای تسریع در اتخاذ تصمیم در این زمینه مقرر شد علاوه بر پیگیری وزارت صمت، مراتب توسط وزارت راه و شهرسازی برای اخذ صدور کارت بازرگانی با روش جایگزین سریع الاقدام مانند صدور کارت بازرگانی موقت و با ثبت سفارش به‌نام متقاضیان از معاون اول ریاست‌جمهوری نیز پیگیری خواهد شد. معاون حمل و نقل سازمان راهداری و حمل و نقل جاده‌ای تصریح کرد: در این نشست پیشنهاد شد سامانه«آر .پی .اف» در مورد فرآیند واردات 2000 دستگاه اتوبوس با عمر کمتر از پنج سال با هدف سریع، تسهیل، شفاف سازی و مستندسازی تمام فعالیت‌ها مورد استفاده قرار گیرد.

   وضعیت ناوگان ریلی و هوایی چگونه است؟

اگر چه، برای کشور پهناوری همچون ایران بهترین وسیله حمل و نقل، به ترتیب هواپیما، قطار، بعد اتوبوس یا خودروی شخصی است، اما از آنجا که سه اولویت اول، به راحتی برای عموم مردم در دسترس نیستند، شهروندان ترجیح می‌دهند با خودروهای شخصی خود مسافت‌های طولانی میان شهرها را طی کنند. این مساله نیز با توجه به مسافت‌های طولانی و بی کیفیتی خودروهای داخلی منجر به افزایش تلفات جاده‌ای طی سال‌های اخیر شده است.در این حال، دانستن اینکه هم اینک صرفا 185 فروند هواپیمای مسافری فعال در کشور وجود دارد و در زمان‌هایی همچون موسم برگزاری حج، اربعین حسینی، تعطیلات نوروز و تابستانی فشار مضاعفی به این ناوگان نحیف وارد می‌شود و همزمان ایرلاین‌ها به علت سرکوب قیمت نرخ بلیت‌ها، ترجیح می‌دهند به جای انجام پروازهای داخلی، پروازهای خارجی را با قیمت‌های واقعی انجام دهند.

این مساله نیز منجر به افت عرضه صندلی در پروازهای داخلی و در نتیجه افزایش تاخیرها و انجام پروازهای کم کیفیت می‌شود. در همین رابطه، دیروز محمد محمدی‌بخش، رییس سازمان هواپیمایی کشوری در گفت‌وگو با ایسنا با بیان اینکه در حال حاضر ۱۸۵ هواپیمای فعال داریم، درباره واردات هواپیما گفت: هرچقدر این عدد ۱۸۵ بیشتر شود، به‌معنای توسعه ناوگان است.

محمدی‌بخش در پاسخ به اینکه تا پایان سال، ظرفیت ناوگان هوایی به چه عددی خواهد رسید، گفت: هدف‌گذاری کرده‌ایم که تا پایان سال به ۲۵۰ فروند هواپیمای فعال برسیم. این اظهارات در شرایطی عنوان شده‌اند که مسوولان وزارت راه و شهرسازی در دولت قبلی و در دولت فعلی حداقل ناوگان مسافری مورد نیاز کشور را 550 فروند هواپیما اعلام کرده‌اند. به این ترتیب، حتی با افزایش ناوگان هوایی به 250 فروند، باز به اندازه 300 فروند هواپیما در کشور کمبود وجود دارد.

وضعیت ناوگان ریلی نیز آن طور که باید رو به راه نیست، به گونه‌ای که طی یکی دو ماه اخیر، قطارهای حومه‌ای پایتخت از برنامه حرکت‌های روزانه حذف شدند و هم اینک مسافران شهرهای اطراف که روزانه با قطار به تهران رفت و آمد داشتند، با مشکلات زیادی مواجه شده‌اند. افزون بر این، در تابستان سال 1398،  دفترمطالعات انرژی، صنعت و معدن مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی در خصوص ناوگان ریلی اعلام کرد: نیاز واقعی ناوگان حمل‌ونقل ریلی در دو بخش نوسازی ناوگان فرسوده و افزایش تعداد ناوگان به منظور توسعه حمل‌ونقل ریلی قابل طرح است. بررسی‌ها نشان می‌دهد میانگین عمر بیش از ۲۲ هزار ناوگان باری ایران تقریباً ۲۷ سال است.

بر اساس آنچه مرکز پژوهش‌های اعلام کرد، کم‌ترین و بیشترین سن ناوگان مسافری به ترتیب برابر نوساز و ۶۲ سال است. در این گزارش آمده است: همچنین حدود ۴۵ درصد از لکوموتیوهای موجود، بیش از ۴۰ سال عمر دارند که با توجه به طراحی ناوگان برای عمر ۳۰ سال که با تعمیرات مناسب قابل افزایش تا ۴۰ سال نیز هست، بخشی از ناوگان موجود فرسوده محسوب می‌شوند و نیاز به جایگزینی دارند.