تغییر زبان ایران؛ از توافق به تهدید

در سال‌های گذشته یکی از اصلی‌ترین وعده‌های ارزی که چه در دولت قبل و چه در دولت فعلی بارها تکرار شده، وعده آزادسازی ارزهای بلوکه شده ایران در کره جنوبی بوده است، ارزی که مربوط به فروش نفت ایران به این کشور در دوره اجرای برجام است اما با توجه به تحریم‌های امریکا از سال 97 در این کشور بلوکه شده و عملا امکان دسترسی به آن فراهم نشده است.

این اتفاق در حالی رخ داده که ماجرای پول‌های ایران در کره جنوبی به یک ابزار مدیریت بازار ارز نیز تبدیل شده و در سال‌های گذشته هر بار که التهابی جدید در بازار ارز به وجود آمده، مسوولان دولتی از آزادشدن ارزها و وارد شدن آن به ایران گفته‌اند تا قیمت ارز کاهش پیدا کند و تکرار مداوم این وعده خود به دستمایه‌ای برای طنر بدل شده و در اعلام‌های آخر، عملا حتی تاثیری بر بازار نیز نداشته است.

پس از آخرین اعلام دولت مبنی بر اینکه پول‌های ایران، امکان آزادسازی پیدا کردند، در ابتدای هفته اعلام شد که ایران از کره جنوبی شکایت خواهد کرد. دولت در روز شنبه اعلام کرد: با ارسال لایحه «ارجاع اختلاف بین بانک مرکزی ایران و دولت جمهوری کره به داوری» از سوی رییس‌جمهور به مجلس، شکایت ایران از کره جنوبی درباره پیگیری حقوقی و استرداد مطالبات از بانک‌های این کشور رسماً کلید خورد.طی سال‌های اخیر، اقدامات متعددی برای آزادسازی منابع بلوکه شده حداقل ۷ میلیارد دلاری ایران در کره انجام شده ولی تاکنون به دلیل برخی کارشکنی‌ها، منابع ارزی ایران در کره به حساب بانک‌های ایرانی واریز نشده است. به این ترتیب در شرایطی که بارها تاکید شده بود که دولت آماده تحویل پول‌ها از کره است، حالا زبان از توافق به تهدید گرایش پیدا کرده و از شکایت از این کشور صحبت به میان می‌آید. نگاهی به تمام ماجرا در سال‌های گذشته اما نشان می‌دهد که لااقل هنوز راهی برای آنکه این پول‌ها به دست ایران برسد پیدا نشده است و گزارش رسمی که دولت از این موضوع منتشر کرده نیز به شکل تلویحی به این مساله اشاره می‌کند.

اختلافات میان تهران و سئول بر سر موضوع دارایی‌های بلوکه شده ایران در کره جنوبی در سال ۲۰۱۸، پس از خروج یک جانبه امریکا از توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ و بازگرداندن تحریم‌های واشنگتن علیه تهران آغاز شد. کره جنوبی طی این چند سال همواره مدعی شده که تحریم‌های امریکا مانع بازگرداندن این پول شده و علی رغم درخواست جمهوری اسلامی ایران برای آزادسازی دارایی‌ها هر بار مقامات سئول به بهانه‌ای از این موضوع سر باز زده و امتناع کرده‌اند. پس از روی کار آمدن جو بایدن، رییس‌جمهور امریکا این انتظار می‌رفت تا کره جنوبی در رفتار و سیاست‌های خود تغییر داده و اموال ایران را آزاد کند. در همین راستا دولت بایدن به سئول اجازه داد تا در قالب واحد پول خود بدهی ایران به سازمان ملل را پرداخت کند. مقامات سئول پیش از این گفته بودند، سرنوشت پول‌های بلوکه‌شده به نتیجه مذاکرات هسته‌ای ایران با قدرت‌های جهانی بستگی دارد. این در حالی است که طی سال‌های اخیر به کرات مقامات کره جنوبی با واشنگتن رایزنی و گفت‌وهایی را درباره موضوعات مرتبط با ایران داشته‌اند. نمونه آن گفت‌وگوهای چوی جونگ کان، معاون وزیر امور خارجه کره جنوبی و وندی شرمن، قائم مقام وزیر خارجه امریکا بود. پس از این دیدار و گفت‌وگو، وزارت امور خارجه کره تایید کرد که مقامات دو کشور درباره مسائل ایران گفت‌وگو کرده‌اند که ظاهرا منظور از آن دارایی‌های بلوکه شده ایران در بانک‌های کره‌ای تحت تحریم‌های امریکا بوده است.

کره جنوبی سیاست خود برای آزاد‌سازی پول‌های بلوکه شده ایران را تغییر نداد تا ایران مجبور شد اقدام و عزم جدی کرده و موضوع را با شکایت رسمی پیگیری کند. بنابراین طی مدتی که دولت جدید امریکا روی کار آمده نه تنها تغییری در سیاست‌های کره دیده نشده بلکه برخی اقدامات آنها به نوعی توهین و گستاخی به مردم ایران تلقی می‌شود، این ضرورت احساس می‌شد تا جمهوری اسلامی ایران اقدام جدی‌تری را در این زمینه در دستور کار قرار دهد. پیشتر از این در دیداری که حدودا دو سال قبل، علی باقری، معاون سیاسی وزیر امور خارجه کشورمان با معاون وزیر خارجه این کشور در وین و به در خواست طرف کره‌ای داشت، این مقام کره‌ای با اشاره به اهمیت روابط سئول-تهران، توضیحاتی در خصوص پول‌های بلوکه شده ایران نزد کره جنوبی ارایه و عنوان کرد که این کشور برای بازپرداخت بدهی خود به ایران تلاش می‌کند. همچنین معاون سیاسی وزیر خارجه کشورمان نیز در این دیدار تاکید کرد که فارغ از نتایج گفت‌وگوهای رفع تحریم‌ها در وین، دولت کره جنوبی موظف به آزادسازی پول‌های بلوکه شده ایران است و تحریم‌های یک‌جانبه امریکا نمی‌تواند توجیهی برای عدم پرداخت بدهی‌ها به ایران باشد.

همچنین در این جلسه تاکید شد که خودداری غیرقانونی و غیر قابل توجیه کره جنوبی از بازپرداخت بدهی‌های خود به ایران، نقطه‌ای تیره در تاریخ روابط دو کشور خواهد بود و سئول باید هر چه سریع‌تر نسبت به آزاد‌سازی منابع ایران اقدام کند. کارشناسان معتقدند اهمیت آزادسازی پول‌های بلوکه شده ایران از این جهت است که می‌تواند به تسهیل واردات کالاهای واسطه‌ای و سرمایه‌ای کمک کند و در پی آن رونق به تولید بازمی‌گردد و اقلام مورد نیاز مصرفی مردم راحت‌تر تامین می‌شود.

ضمن اینکه این موضوع می‌تواند به تنظیم و کنترل بازار ارز نیز کمک کند. در بهمن ماه سال ۱۴۰۰ یک رسانه کره‌ای در گزارشی منتشر کرد که بانک مرکزی ایران در نامه‌ای خطاب به مرکز بین‌المللی حل و فصل اختلافات سرمایه‌گذاری (ISDS)، خواستار بازگردانده شدن دارایی‌های بلوکه شده ایران در بانک‌های کره جنوبی شده و در همین ارتباط یک مقام وزارت امور خارجه کره جنوبی گفت که سئول در ماه سپتامبر این نامه را دریافت کرده و مدعی شد قصد دارد موضوع دارایی‌های مسدود شده ایران تحت تحریم‌های امریکا را حل و فصل کند. شبکه کی. بی. اس ورلد همچنین در گزارش خود منتشر کرده بود در صورتی که دو کشور طی ۶ ماه پس از قبول این نامه هیچ راه‌حلی برای رفع این مناقشه از طریق مذاکرات پیدا نکنند، ایران احتمالا به مرکز بین‌المللی حل و فصل اختلافات سرمایه‌گذاری شکایت خواهد کرد. بر اساس این گزارش، خبرگزاری یونهاپ نیز خبر داده بود که طبق گزارش وزارت خارجه کره جنوبی، دیپلمات‌های ارشد ایران و کره یعنی معاونان وزرای خارجه دو کشور تماسی تلفنی داشته و درباره راه‌های بهبود روابط دو جانبه که تحت تاثیر موضوع پول‌های بلوکه شده این کشور در بانک‌های کره قرار گرفته، گفت‌وگو کرده‌اند. همچنین روزنامه کره‌ای اکونومیک دیلی در گزارشی اعلام کرده بود که مقامات کره جنوبی و امریکا در حال رایزنی در چارچوب یک کارگروه برای آزادسازی هفت میلیارد دلار پول بلوکه شده ایران در بانک‌های کره هستند. افرادی که در جریان این رایزنی‌ها بوده‌اند، گفتند که آزادسازی این پول‌ها ذیل شرایطی سخت‌گیرانه و تنها به منظور استفاده ایران از این مبالغ برای اموری مانند هزینه‌های عضویت سازمان ملل و... انجام خواهد شد.

براساس گزارش‌های موجود، بدهی کره جنوبی به ایران در ازای خرید میعانات گازی در دو بانک این کشور، مجموعاً به ارزش هفت میلیارد دلار است. البته پیشتر خبرهایی منتشر شد مبنی بر اینکه کره‌ای‌ها می‌خواهند حدود یک میلیارد دلار از پول‌های بلوکه شده ایران را در قالب خرید کالاهای اساسی به ایران منتقل کنند. کره یکی از مشتریان نفت ایران بود که طبق درخواست امریکایی‌ها خرید نفت خود را کاهش داده و حتی به صفر رسانده و از طرفی مانع دستیابی ایران به دارایی‌های خود در بانک‌های این کشور شده است. بنابراین به موجب تحریم‌های امریکا، پول‌های ایران در دو بانک تجاری کره به نام‌های «بانک ووری» و «بانک صنعتی کره»  بلوکه شده است و در این مدت نیز روابط دو جانبه تهران-سئول خدشه‌دار و تحت تاثیر این اتفاق قرار گرفت. 

ظاهرا مقامات کره‌ای قصد ندارند تا تلاشی برای بهبود روابط دو کشور انجام دهند. روز شنبه با ارسال لایحه « ارجاع اختلاف بین بانک مرکزی ایران و دولت جمهوری کره» از سوی رییس‌جمهور به مجلس شورای اسلامی، رسما شکایت ایران از کره جنوبی درباره استرداد مطالبات از بانک‌های این کشور کلید خورد. سال گذشته اخباری منتشر شد مبنی بر اینکه وزارت خارجه کره جنوبی مجوزهای لازم را اخذ کرده پول به یک بانک امریکایی منتقل شود البته ایران ریسک این کار را قبول نخواهد کرد زیرا این احتمال وجود دارد که امریکایی‌ها در این فرآیند پول ما را بلوکه کنند لذا باید تلاش شود تا از طریق دیگری این پول منتقل شود. کره‌ای‌ها باید بدانند جمهوری اسلامی ایران بر سر قضیه پول‌های بلوکه شده بسیار جدی است و تمام تلاش خود را برای احقاق حقش به کار می‌برد. آنها باید متوجه باشند با دست پس زدن و با پا پیش کشیدن و اما و اگر در آزادسازی دارایی‌های ایران تنها صورت مساله را پاک می‌کنند، باید متوجه باشند اقدامات آنها نمی‌تواند ایران را از خواسته حقیقی و اصلی خود دور کند.

واکنش دولت، تنها واکنش به این موضوع نیست و به نظر می‌رسد که ادبیات نماینده‌های مجلس نیز نسبت به کره جنوبی تغییر کرده است. نایب رییس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی با تاکید بر اینکه کره جنوبی باید پاسخ اقدام خلاف موازین بین‌المللی علیه ایران را بدهد، اظهار کرد: اگر کره جنوبی منابع ایران را آزاد نکند بیشتر از بقیه ضرر خواهد کرد. ابراهیم عزیزی با اشاره به لایحه «ارجاع اختلاف بین بانک مرکزی ایران و دولت جمهوری کره به داوری» گفت: باید به این موضوع با نگاه تقویت حوزه دیپلماسی حقوقی و بهره‌گیری از ظرفیت دیپلماسی نگاه کرد. اینکه مجدانه و قاطعانه آن را پیگیری نمود و حق مسلم ایران در پیگیری مطالبات را با شکایت از کره جنوبی دنبال کرد. وی توضیح داد: در این لایحه می‌توان از ظرفیت دیپلماسی حقوقی بهره گرفت و از محاکم بین‌المللی مطالبات ایران را قاطعانه پیگیری کرد. البته که به دلیل نجابت، صبر و بردباری و آستانه بالای تحمل ایران برگرفته از روحیه دینی و انقلابی ما از راه‌ها و ظرفیت‌های دیگر استفاده نکرده‌ایم ولی کره جنوبی باید در نهایت پاسخگوی اقدامات خلاف موازین بین‌المللی‌اش باشد.

نایب رییس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی اظهار کرد: اگر کره جنوبی تن به اجرای قانون و آزادسازی منابع را ندهد بیشتر از بقیه ضرر خواهد کرد؛ قطعا مجلس شورای اسلامی هم این لایحه را تصویب خواهد کرد. همچنین نایب‌رییس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی گفت: بلوکه کردن پول ایران توسط کره جنوبی از نظر بین‌المللی محکوم است و باید دولت به عنوان یک مطالبه مردمی این موضوع را پیگیری کند، مجلس شورای اسلامی هم آمادگی کمک به دولت در این رابطه را دارد. شهریار حیدری با اشاره به لایحه «ارجاع اختلاف بین بانک مرکزی ایران و دولت جمهوری کره به داوری» اظهار کرد: هرگونه ایجاد روابط دیپلماسی با کشورها یا تقلیل روابط در اختیار مجلس شورای اسلامی است. از این منظر دولت می‌خواهد از ظرفیت مجلس استفاده کرده تا بازنگری در روابط کره صورت گیرد؛ رقم و طلب ایران از کره بسیار بالا بوده و کره بدهکار ماست، چون پول ما را با توصیه امریکا بلوکه کرده است.

 اقدامی که از نظر بین‌المللی و عرف دیپلماتیک قابل قبول نیست چون این منابع ملی و متعلق به ملت ایران بوده که به بهانه تحریم بلوکه شده است. این نماینده مجلس شورای اسلامی یادآور شد: سال‌هاست که مذاکراتی بین ایران و کره جنوبی به انحای مختلف صورت گرفته که به نتیجه نرسیده است، پس ما راهی جز بررسی سطح روابط با کره نداریم که آیا به همین شکل استمرار پیدا کند یا تقلیل یابد. مجلس شورای اسلامی باید این اجازه را به دولت و وزارت خارجه بدهد. حیدری با طرح این سوال که ما می‌خواهیم با کره جنوبی چه کنیم؟ اضافه کرد: باید تجدید رفتار و تجدید نظری در بحث دیپماتیک با کره داشته باشیم چون اقدام کره در بلوکه کردن پول کشور و ملت ایران از نظر بین‌المللی محکوم است؛ مطالبه‌ای که باید دولت به نمایندگی از ملت آن را پیگیری کرده و حق مردم را بگیرد.

نایب‌رییس کمیسیون امنیت ملی اضافه کرد: وقتی کره جنوبی به بهانه‌های مختلف از پرداخت پول ایران امتناع می‌کند ما باید تصمیم بگیریم که آیا رابطه به همین شکل ادامه پیدا کند یا اینکه تجدید نظری در روابط با کره جنوبی صورت گیرد، دولت اگر به سازوکاری برای بازبینی روابط نیاز داشته باشد مجلس شورای اسلامی همراه بوده و کمک می‌کند. با کنار هم قرار دادن این موضوعات به نظر می‌رسد که ایران پس از چند سال انتظار سرانجام به این جمع‌بندی رسیده که با زبان خوش نمی‌توان با کره جنوبی برخورد کرد و حالا به دنبال احیای حقوق خود از طریق شکاست است. موضوعی که باید دید که سرانجام آیا به زنده شدن پول ایران کمک می‌کند یا چالش چند ساله ادامه خواهد یافت.