برجام در وضعیت پیچیده
علی بیگدلی
پس از واکنش‌های پراکنده‌ای که طی روزهای اخیر نمایان شده، موضوع مناسبات ارتباطی ایران با کشورهای ۴+۱و امریکا دستخوش تحولات تازه‌ای شده است. دو طرف حاضر به تایید یا رد توافق و تداوم مذاکرات نیستند.
این در حالی است که دو طرف قبلا اعلام کرده‌اند که به دنبال پیگیری پرونده از طریق دیپلماسی هستند. بایدن در آستانه انتخابات امریکا بیش از هر زمان دیگری نیازمند یک وزنه قابل توجه در حوزه سیاست خارجی است و ایران هم به دلیل نوسانات اقتصادی به لغو تحریم‌ها و پایان یافتن تحریم‌ها نیازمند است. انتظارات تورمی در اقتصاد ایران به رشد بالایی رسیده و هر خبر منفی در خصوص بن‌بست مذاکرات می‌تواند بازارهای ایران را دستخوش نوسان سازد.
در این میان اسلامی، رییس سازمان انرژی ایران انعطاف مناسبی را در خصوص نظارت‌های آژانس در فعالیت‌های هسته‌ای ایران نشان داد و اعلام کرد ایران به اغلب پرسش‌های آژانس در خصوص فعالیت‌های مرتبط با برنامه دهسته‌ای ایران پاسخ داده و اگر ابهامی هم باقی مانده باشد؛ ایران آماده است تا این ابهامات را پاسخ دهد. امریکا اما تحرکاتی متناسب با انعطاف ایران نشان نداده است. حضور دامنه‌دار نظامیان این کشور در خلیج فارس و حول و حوش منطقه، بدون تردید پالس‌های مثبتی در حاشیه مذاکرات ایجاد نمی‌کند.
ایران اما بدون توجه به این تحرکات تلاش می‌کند مناسبات ارتباطی خود با آژانس را به سمت بهبود هدایت کند. ایران به درستی می‌داند که کلید عبور از چالش‌های فعلی، پاسخ دادن به ابهمات آژانس برای رسیدن به گزارشی مثبت است. پیش از این ایران تلاش کرد، پرونده مشکلاتش را کشورهای منطقه‌ای را حل و فصل کند و دور تازه‌ای از روابط را با کشورهای منطقه آغاز کند. از سر‌گیری روابط با عربستان، یکی از قطعات مهم برنامه‌ریزی ایران بوده است. این روند باعث شد تا دیگر اهرم فشار کشورهای منطقه در مذاکرات وجود نداشته باشد و ایران بتواند مطالبات خود را دنبال کند.
مهم‌ترین ابهام در شرایط فعلی برداشت متفاوتی است که دو طرف از مطالبات و خواسته‌های هم دارند، امریکا خواستار افزایش دامنه گفت‌وگوها به موضوعات منطقه‌ای و... است. اما ایران اعلام می‌کند چهارچوب گفت‌وگوها باید مطابق برجام دنبال شود. در برجام رفع تحریم‌های هسته‌ای در قبال نظارت بر فعالیت‌های هسته‌ای وجود داشت. امریکا اما با بی‌اثر ساختن پروسه رفع تحریم‌ها تلاش می‌کند ایران را مجاب به گفت‌وگو بر سر مسائل فراهسته‌ای کند. هنوز مشخص نیست آیا مذاکرات دوجانبه ایران با امریکا ادامه دارد یا نه؟
و اینکه آیا این مذاکرات مانند گذشته با مشارکت کشورهای دیگر از جمله عمان دنبال می‌شود یا نه. اما به هر حال ایران خواستار گفت‌وگو بر سر احیای برجام است. ایران مراقب است تا مکانیسم ماشه توسط طرف‌های مقابل به کار نیفتد برای این منظور لازم است که مناسبات ارتباطی با آژانس به درستی برنامه‌ریزی شود تا گزارش‌های منفی در خصوص برنامه هسته‌ای ایران شکل نگیرد. در این صورت است که می‌توان نسبت به دستیابی به یک نقطه مشترک امید داشت. نقطه‌ای که هنوز نشانه‌ای از ظهور آن نمایان نشده است. باید منتظر روزهای آینده و تحولات بعدی بمانیم تا مشخص شود آیا دو طرف در مسیر درک مشترک قرار دارند یا اینکه هنوز برای پایان دادن به این چالش زود است؟
