رضا غنی‌پور
پس از رخدادهای اخیر در حوزه سیاست خارجی بسیاری از تحلیلگران به دنبال ردیابی این تحولات در بازارهای اصلی اقتصادی ایران هستند. اگر نظم و نظامات موجود در بازارهای ایران را به شکل یک پاره خط دورانی در نظر بگیریم، بازار ارز در ابتدای این پاره خط و بازار سهام در انتهای این زنجیره قرار می‌گیرد.
در واقع تحولات سایر بازارها متاثر از تحولاتی است که در این بازارها به وقوع می‌پیوندد. بنابراین در وهله نخست مهم است که تصویری از نرخ دلار به دست آورده و متعاقب آن نگاهی به بازار سهام کشور بیندازیم.
نرخ واقعی دلار: نرخ واقعی دلار در ایران همواره محل مناقشات بسیاری بوده است. در برخی برهه‌ها دولت‌ها با سرکوب نرخ ارز تلاش می‌کردند، دستاوردهای اقتصادی بیشتری برای خود ایجاد کرده و نوسانات اقتصادی را برای مدتی به تاخیر اندازند تا به دولت بعدی برسد. به هر حال، بسیاری از فعالان اقتصادی می‌خواهند بدانند نرخ واقعی دلار در اقتصاد ایران چه عددی است و این عدد را با چه مکانیسمی می‌توان استخراج کرد؟
چند راه برای تخمین نرخ دلار وجود دارد. نخستین راه مشاهده قیمت سایر ارزهایی است که معامله می‌شوند و سپس استفاده از نرخ تبدیل بین‌المللی این ارزها به دلار برای کشف ارزش دلار در برابر ریال (یا تومان) کاربردی است. راه دوم استخراج نرخ دلار، استفاده از نسبت قیمت سکه طلا به قیمت یک اونس طلاست. چگونه؟اول) عیار سکه بهار آزادی 90 درصد است، ولی عیار طلا در بازار جهانی 99.9درصد است. دوم) وزن سکه بهار ۸/۱۳ گرم است ولی یک اونس طلا ۳۱/۱۰۳ گرم.
این اعداد و ارقام و نسبت‌ها یعنی ضریب تبدیل عیار و وزن طلای جهانی به سکه طلا، ۴/۱۶۳ است. البته عوامل دیگری هم در اختلاف قیمت سکه و طلای جهانی موثر است. 30 سال داده ماهانه طلا و دلار تجمیع شدند، تا مشخص شود در عمل ضریب موجود در بازار چند است. میانگین این ضریب ۴/۰۷ بوده و میانگین آن ۴/۱. یعنی به‌طور میانیگین این فرمول برقرار بوده است: (سکه بهار آزادی) تقسیم بر (اونس طلا) ضربدر (۴/۱) مساوی با قیمت دلار. به نظرم نرخ دلار که برخی افراد اعداد و ارقام بالایی را در خصوص آن پیش‌بینی می‌کردند با تحولات اخیر دچار تعدیل خواهد شد. اگر دلار ۵۰ هزار تومانی به عنوان قیمت تعادلی فرض شود. با احتساب تورم 45درصدی و تورم 2درصدی امریکا می‌توان عددی را با مکانیسم‌های شرح داده شده استخراج کرد و به عدد مورد نظر رسید.
تحولات بازار سهام: بر اساس اصل همگرایی، بازارها طی مدت زمان مشخصی از هم تاثیر می‌گیرند. یعنی تحولات بازار ارز در ابتدای زنجیره طی مدت زمانی مشخص با عبور از بازار طلا، خودرو، مسکن به بازار سهام می‌رسد. در این میان، بورس کشور طی برهه‌های گوناگون با مشکلات فراوانی که اغلب برآمده از نظام تصمیم‌سازی‌های غلط اقتصادی است روبه‌رو بوده است. آخرین مورد از این نوع سوءمدیریت‌ها، در جریان نرخ‌گذاری خوراک پتروشیمی‌ها به عینه نمایان شد؛ زمانی که دولت از افشای اطلاعاتی به غایت مهم در خصوص نرخ‌گذاری مواد اولیه پتروشیمی‌ها خودداری کرده و این اطلاعات به صورت انحصاری در اختیار برخی افراد و جریانات خاص قرار گرفت.
روندی که بازار را دچار ریزش کرد و بسیاری از سهامداران را با ضرر مواجه ساخت. واقع آن است که بازار سهام ایران همواره در دوره‌های بدون روند، زیر قیمت اصلی دلار معامله شده و ریسک بسیار پایینی در آن وجود دارد. ریسک اصلی بازار سهام اما از نظر من اشتباه محاسباتی بازارسازها است. به عبارت روشن‌تر، بازارسازها تلاش می‌کنند حد زیان معامله‌گران را در میان‌مدت برداشت کنند. اما چرا این روند اشتباه است. چون آغاز این روند باعث می‌شود حتی خود بازارسازها هم نتوانند نوسانات بازار را سر و سامان داده و آن را به سمت ثبات هدایت کنند. بنابراین لازم است که اجازه داده شود بازار سهام سیر طبیعی خودش را طی کرده و سود و زیان آن در بستری عادی ظهور و بروز پیدا کند.
با این توضیحات به نظرم دلار در محدوده کف خود به استراحتی کوتاه‌مدت می‌رود، سپس دوباره با تکانه‌هایی به سمت رشد نسبی حرکت کرده و سایر بازارها از جمله بازار سهام را به سمت سقف قبلی پرتاب می‌کند. از سوی دیگر، باز هم بحث جمع شدن فنر قیمت دلار به میان می‌آید. اگر همه پیش‌فرض‌های شرح داده شده درست از کار دربیاید، بازار سهام توان عبور از شاخص ۳ میلیونی در 1402 را نخواهد داشت، ولی چون این بازار در میان‌مدت در کف رشد خود قرار دارد و انتظار رشد در این بازار وجود دارد احتمال ثبت عملکردهای‌های مناسب‌تر برای این بازار در میان مدت محتمل است.
