از مخالفت با فیلتر گوگل‌پلی تا رواج پلتفرم بومی
زارع‌پور در دو سال گذشته در وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات حضوری چالشی داشت؛ اگرچه در همان ابتدای کار، مخالفت خود را با حضور در شبکه‌های اجتماعی خارجی فیلترشده اعلام کرده بود؛ اما در یک‌سالگی حضورش در این جایگاه بود که اینترنت به دستور مقام‌های قضایی با محدودیت‌های سنگین مواجه شد و وزیر ارتباطات دولت رییسی که وعده آزادی‌های فضای مجازی را داده بود هم چندان با این محدودیت‌ها مخالفت نکرد و تنها آن را خارج از محدوده اختیاراتش دانست؛ هرچند دراین میان او اعلام کرد با فیلترینگ گوگل‌پلی مخالفت کرده که البته مخالفتش به جایی نرسیده است؛ اما در مقابل تنها شبکه‌های اجتماعی و پلتفرم‌های خارجی پرمخاطب باقی‌مانده یعنی اینستاگرام و واتس‌اپ تحت حمایت او فیلتر شدند و او هم به بهانه حمایت از پلتفرم‌های داخلی، حتی به‌ظاهر تلاشی برای رفع فیلتر آنها انجام نداد.
از همان زمان که عیسی زارع‌پور در ساختمان خیابان شریعتی حاضر ضد، فیبرنوری و توسعه اینترنت ثابت در صدر برنامه‌های زارع‌پور برای چهار سال وزارتش قرار دارد. او می‌گوید کار توسعه ارتباطات ثابت در دولت روحانی روی زمین مانده و در این بخش، عقب هستیم. زارع‌پور می‌خواهد تا پایان دولت سیزدهم برای ۲۰ میلیون کسب‌وکار و منزل، پوشش فیبر نوری ایجاد کند. اگر فیبر تا فاصله ۳۰۰ متری منزل و کسب‌وکار رفته باشد و مشترک در صورت درخواست بتواند یک ماه بعد به آن متصل شود، جزو پوشش به حساب می‌آید. همچنین پنج درصد از ۲۸ درصد حق‌السهم اپراتورهای همراه و تمامی سه درصد حق‌السهم اپراتورهای ثابت صرف توسعه اینترنت ثابت می‌شود.
به علاوه اپراتورها برای ارایه فیبر تنها ۰.۱ درصد حق‌السهم به دولت پرداخت می‌کنند و به عبارتی از آن معاف شده‌اند. هدف‌گذاری زارع‌پور و همکارانش در وزارت ارتباطات این است که تا پایان ۱۴۰۲ بین هشت تا ۱۰ میلیون خانوار تحت پوشش قرار بگیرند. تا لحظه نگارش این گزارش تعداد خانوارهای تحت پوشش به سه میلیون و ۲۶۳ هزار عدد رسیده اما استقبال از فیبر چندان چشمگیر نبوده است. تنها ۲۶۳ هزار مشترک در کشور به فیبر نوری متصل شده‌اند که هشت درصد تعداد پوشش را شامل می‌شود. پروژه فیبر نوری، پروژه بلندپروازانه‌ای است که زارع‌پور می‌کوشد آن را در ویترین افتخاراتش ثبت کند. موانع اجرای آن اما کم نیست. اگر تا پایان امسال تعداد پوشش به هشت میلیون برسد یعنی حدود ۶ میلیون پوشش در طول یک سال ایجاد شده است، در این صورت سال آینده باید ۱۲ میلیون پوشش اضافه شود. چنین هدف‌گذاری حداکثری‌ای نه فقط در ایران بلکه در توسعه‌یافته‌ترین اقتصادهای جهان نیز دیده نمی‌شود و همیشه فیبرکشی به عنوان پروژه‌ای بلندمدت تعریف شده است.
علاوه بر این با شرایط فعلی اینترنت و محدودیت‌های ریز و درشت که نارضایتی شدید کاربران را در پی داشته، طبیعی است مشترکان تمایلی به مهاجرت به سوی فیبر نداشته باشند، فیبری که از تعرفه‌گذاری معاف است و با احتساب هزینه راه‌اندازی، در مجموع بیشتر برای مشترک خرج برمی‌دارد. با وجود همه اینها نمی‌توان نقاط مثبت پروژه فیبر نوری را نادیده گرفت. تحقق ۲۰ میلیون پوشش تا پایان دولت با شیب رشد فعلی ممکن نیست اما اگر فیبرکشی حتی با سرعتی که از ابتدای دولت جلو رفته است دنبال شود، پیش‌بینی می‌شود تا پایان دولت حدود ۱۱ میلیون پوشش ایجاد شود که عدد درخور توجهی است.
رشد 60 درصدی شبکه ملی اطلاعات
محمدحسن انتظاری، عضو حقیقی شورای عالی فضای مجازی، در جلسه‌ای گفته بود، گزارش‌هایی که آذری‌جهرمی از پیشرفت شبکه ملی اطلاعات به دفتر مقام معظم رهبری ارسال می‌کرد منطبق بر واقعیت نبود. به باور او، دولت قبل شبکه ملی اطلاعات را قبول نداشت. اوضاع در دولت فعلی اما اصلاً این‌طور نیست. زارع‌پور در ماه‌های اول وزارتش وقتی برای اولین‌بار برای پاسخ به سوال یکی از نمایندگان به مجلس رفت، وزارتخانه‌اش را وزارت توسعه شبکه ملی اطلاعات خواند تا به نمایندگان این اطمینان را بدهد که دیگر خبری از تفکر دولت قبل در این وزارتخانه نیست. او از تشکیل شورای توسعه راهبری این شبکه خبر داده و گفته بود ۱۲۰ پروژه در این خصوص تعریف شده که پیشرفت آنها رصد می‌شود. البته آذری جهرمی نیز همواره خود را پیگیر پیشرفت این شبکه نشان می‌داد اما پیگیر بودن زارع‌پور دیگر از آن جنس نیست. اکنون وزارت ارتباطات و مرکز ملی فضای مجازی بیشترین همگرایی را دارند و در یک همکاری مشترک، شاخص‌های پیشرفت این شبکه را به صورت کمی درآورده‌اند. اکنون طبق آخرین آمار، شبکه ملی اطلاعات ۶۰ درصد پیشرفت کرده است، عددی که مرکز ملی فضای مجازی نیز آن را تایید کرده و گفته در آغاز دولت رییسی، تنها ۲۳ درصد بوده، یعنی رشد بیش از دو برابری در مدتی کمتر از دو سال.
فعال شدن حالت امن برای همه کاربران
تیرماه ۱۴۰۱ نیز حالت جست‌وجوی امن (Safe Search) اجباری، کاربران را غافلگیر کرد. ۲۱ تیرماه بود که حالت safe search روی موتورهای جست‌وجوی گوگل و بینگ برای بسیاری از کاربران ایرانی به صورت پیش‌فرض فعال شد و امکان غیرفعال کردن آن نیز وجود نداشت. هشت روز طول کشید تا زارع‌پور به این اتفاق واکنش نشان دهد.
زارع‌پور این اجبار را با این استدلال که «می‌خواهیم دسترسی به محتواهای مستهجن و بسیار خشن محدود شود تا نگرانی خانواده‌ها برطرف شود» توجیه کرده بود اما چنین حرف‌هایی کاربران اینترنت را راضی نمی‌کرد. نارضایتی از وضعیت اینترنت کار را به جایی رساند که شخص نخست دولت نیز در این باره مجبور به موضع‌گیری شد. ابراهیم رییسی در نشستی خبری گفته بود: «اگر زیرساخت‌ها [در دولت قبل] کامل شده بود امروز مشکل نداشتیم، این را خودشان هم قبول دارند. حالا ما باید عقب‌ماندگی‌ها را در حوزه ارتباطات جبران کنیم.» تابستان ۱۴۰۱ اما با شروع یک توفان برای کشور و زارع‌پور تمام شد.
موج سراسری محدودیت‌های اینترنتی
اواخر شهریورماه ۱۴۰۱، زمانی که اعتراضات مردمی گسترده در کشور آغاز شد، شرایط امنیتی طوری بود که کشور هر لحظه منتظر قطعی اینترنت بود. زارع‌پور سی‌ام شهریورماه در حاشیه جلسه هیات دولت به خبرنگاران اعلام کرد ممکن است در روزهای پیش رو به دلیل مسائل امنیتی محدودیت‌هایی در اینترنت اعمال شود. سخن زارع‌پور مهر تاییدی بود بر هراس قطع شدن احتمالی اینترنت. پایگاه اطلاع‌رسانی دولت اما اندکی بعد در بیانیه‌ای ادعای قطع اینترنت را تکذیب کرد و گفت خبرگزاری‌ها نقل قولی اشتباه از وزیر ارتباطات منتشر کرده‌اند و قرار نیست اینترنت در روزهای آینده محدود شود. این ادعا اما درست از آب درنیامد و اینستاگرام و واتس‌اپ به تدریج برای کاربران اپراتورهای مختلف از دسترس خارج شدند. پس از آن گوگل‌پلی و اپ‌استور نیز فیلتر شدند و سپس نوبت لینکدین فرا رسید. حتی موج فیلترینگ به برخی بازی‌ها مانند Clash Of Clans رسید که کاربران می‌توانند در آن چت کنند.
در این دوره اکثر پلتفرم‌های ایرانی بدون مشکل در دسترس بودند اما باز کردن برخی سایت‌های ایرانی دشوار بود. احمد وحیدی، وزیر کشور، همان زمان گفته بود محدودیت‌ها موقت است و تا زمانی که دستگاه‌های امنیتی تشخیص دهند برقرار خواهد بود. در حالی که نت‌بلاکس در آن زمان ضرر هر ساعت قطعی اینترنت در ایران را ۱.۵ میلیون دلار برآورد کرده بود، زارع‌پور گفته بود: «هزینه این خسارت‌ها بر عهده کسانی است که این اغتشاشات و آشوب‌ها را به وجود آوردند.»
ضد و نقیض از فیلترینگ
خبرنگاران بارها از زارع‌پور در مورد زمان پایان محدودیت‌ها پرسیدند و او هر بار مسوولیت را متوجه نهادهای امنیتی دانست که دستور فیلترینگ را صادر کرده‌اند. او البته اشتباه نمی‌گفت و این شورای امنیت کشور بود که تصمیم بر محدودیت‌های اینترنتی گرفته بود اما زارع‌پور دست‌کم می‌توانست در ظاهر نشان دهد برای رفع محدودیت‌ها تلاش‌اش را می‌کند.
او در حالی که کسب‌وکار حدود ۴۰۰ هزار کسب‌وکار اینستاگرامی در معرض نابودی بود، طی گفته‌ای سرزنش‌آمیز به آنها توصیه کرد: «پیشنهاد می‌کنم کاسبان در کسب‌وکار خود روی پلتفرم‌هایی که پایبند به قوانین جمهوری اسلامی نیستند سرمایه‌گذاری نکنند، هرچند حتی مجدداً این پلتفرم‌ها باز شود.» زارع‌پور وزیر ارتباطی بود که تنها چند روز پس از شروع وزارتش در تلویزیون اعلام کرد: «دولت سیزدهم نه تنها قصد قطع اینترنت را ندارد بلکه تصمیمی مبنی بر جلوگیری از دسترسی مردم به اینترنت نیز نگرفته و می‌خواهد فضایی ایجاد کند تا مردم از این فضا به بهترین نحو استفاده کنند.» او می‌خواست تفاوت نگرش خود با وزیر گذشته را نشان دهد اما این تفاوت پس از محدودیت‌های ایجادشده در اینترنت چندان مشخص نبود. هرچند او بارها در مصاحبه‌های مختلف تاکید کرد در دوره وزارتش هیچگاه اینترنت به صورت کامل قطع نشده است.
اما فیلترینگ گسترده اپلیکیشن‌های پرکاربرد و اختلال در اینترنت موجب شد این حرف وزیر چندان شنیده نشود. همه منتظر بودند وزیر پس از برقراری آرامش، درصدد رفع فیلتر شبکه‌های اجتماعی پرکاربرد برآید؛ اما او از این کار سر باز زد. بیشترین زحمت او این بود که با فراموش کردن قطعه بزرگ‌تر پازل فیلترینگ، با فیلتر شدن گوگل‌پلی مخالفت کرد که در نهایت نیز خودش به بی‌نتیجه ماندن تلاش‌هایش برای رفع فیلتر آن اذعان کرد. با وجود این، او وقتی برخوردهای ضربتی با پلتفرم‌هایی مانند دیجی‌کالا، ازکی و طاقچه صورت گرفت به‌طور رسمی مخالفت وزارت ارتباطات و دولت با این برخوردها را اعلام کرد و در نهایت رفع تعلیق این پلتفرم‌ها با پادرمیانی این وزارتخانه انجام شد.
تلاش زارع‌پور اما برای رفع فیلتر پلتفرم‌های مهم‌تری مانند اینستاگرام، واتس‌اپ و گوگل‌پلی سرانجامی نداشت. وضعیت اینترنت پس از پایان روزهای اوج محدودیت‌ها نیز به حالتی عادی بازنگشت. فیلتر شدن اینستاگرام کسب‌وکار چند صد هزار فروشگاه اینترنتی را تحت تاثیر قرار داده بود و تلاش‌های این فروشگاه‌ها برای بازگشت به شرایط پیش از شهریور ۱۴۰۱ همچنان ادامه دارد. از سویی کارشناسان می‌گویند اختلال‌های ریز و درشت اینترنت را در محاصره خود درآورده است. طبق گزارش انجمن تجارت الکترونیک از وضعیت اینترنت که اواخر تیرماه ۱۴۰۲ منتشر شد، ایران در میان ۱۰۰ کشور با بیشترین میزان تولید ناخالص ملی، پس از میانمار دومین اینترنت پراختلال و پس از چین دومین اینترنت محدود را دارد، همچنین در میان پنج اینترنت کند نیز دیده می‌شود.
هدف‌گذاری برای سهم 10 درصدی اقتصاد دیجیتالی
زارع‌پور به عنوان راهبر اقتصاد دیجیتالی در بخش حاکمیتی بارها گفته است باید به سهم ۱۰ درصدی اقتصاد دیجیتالی از تولید ناخالص داخلی برسیم. آذری جهرمی در آخرین روزهای وزارتش اعلام کرده بود این سهم در انتهای سال ۹۹ به ۶.۴ درصد رسیده و تا انتهای آن سال یعنی ۱۴۰۰ نیز به ۷.۲ درصد می‌رسد. زارع‌پور اما دی‌ماه همان سال با رد این رقم، عدد درست را بین چهار تا پنج درصد برآورد کرد. وزارت ارتباطات در گزارش فعالیت ۲۰ماهه‌اش در اردیبهشت ماه ۱۴۰۲ اعلام کرد این رقم به ۷.۵ درصد رسیده است. کسب‌وکارهای اقتصاد دیجیتالی باور دارند اینترنت باکیفیت و پرسرعت برای همه، خونی در رگ‌های اقتصاد دیجیتالی کشور است که با شرایط فعلی اینترنت، رشد آن در معرض تهدید قرار گرفته است.
