تخم‌مرغ‌های ایرانی در عراق!
شاید تا چند روز دیگر تخم‌مرغ نداشته باشیم؛ این جمله بیشتر مغازه‌داران طی هفته اخیر است. رصد بازار نشان می‌دهد در چند روز اخیر، قیمت تخم‌مرغ رشد شدیدی را تجربه کرده است.
نرخ‌های فعلی رایج در بازار، رقم واحدی نبوده و در برخی مناطق دیده شده یک شانه ۳۰ عددی تخم‌مرغ تا مرز ۱۶۰ هزار تومان نیز فروخته شده است. این اتفاق در حالی است که براساس نرخ‌های مصوب، به نظر می‌رسید هر شانه ۳۰ عددی باید با رقمی حداکثر ۱۱۰ هزار تومان به عرضه می‌رسید.
عبور هر شانه تخم‌مرغ از مرز ۱۶۰ هزار تومان
طی دو هفته اخیر قیمت تخم‌مرغ سیر صعودی پیدا کرد و امروز، 20 شهریور 1402، در سطح خرده‌فروشی‌های مرکز شهر تهران به ۱۲۰ هزار تا ۱۳۰ هزار تومان رسید. البته برخی رسانه‌های داخلی از فروش این محصول تا 160 هزار تومان خبر داده‌اند. بیشتر مغازه‌داران دلیل این افزایش قیمت را سفرهای اربعین و صادرات تخم‌مرغ به عراق برای زائران عنوان می‌کنند.
گزارش‌ها حاکی از این است که هرچند هزینه‌های تولید بالاست، اما در حال حاضر مشکل جدیدی برای بخش تولید ایجاد نشده و تولید تخم‌مرغ هم بیش از نیاز کشور است. این در حالی است که در اردیبهشت امسال قیمت هر کیلو تخم‌مرغ درب مرغداری ۴۷ هزار و ۳۰۰ تومان و برای مصرف‌کننده ۵۶ هزار تومان تعیین شده بود. بر این اساس بسته به وزن، قیمت مصوب هر شانه تخم‌مرغ فله ۱۰۲ هزار تا ۱۱۲ هزار تومان در نظر گرفته شده است. اما اکنون در مغازه‌های سطح شهر شانه تخم‌مرغ کمتر از 120 هزار تومان نایاب شده است. نرخ مصوب اعلام شده از سوی ستاد تنظیم بازار، به ازای هر کیلو تخم‌مرغ ۴۷ هزار و ۳۰۰ تومان است.
با این حال براساس اظهارات رییس هیات‌مدیره اتحادیه مرغداران میهن، هر کیلو تخم‌مرغ درب واحد‌های تولیدی ۳۶ هزار تومان فروخته می‌شود که این تفاوت نشان از ضرردهی فعالان این صنعت دارد. مرغداران بر این باورند به دلیل استفاده کمتر مردم در نیمه نخست سال از محصولات پروتئینی مانند مرغ و تخم‌مرغ، قیمت این کالا‌ها به‌طور متوسط پایین‌تر از زمان‌های دیگر سال است. با وجود پایین اعلام شدن قیمت فروش تخم‌مرغ و گلایه فعالان از زیان‌دهی، بازار تخم‌مرغ در نیمه نخست سال جاری روی ثبات به خود ندید و همواره این کالا در بازار به قیمت‌هایی بسیار گران‌تر به مردم عرضه شد.
در این مدت هیچ نهاد ناظری به مساله گرانفروشی تخم‌مرغ ورود نکرده و مردم ناچار به تحمل و پرداخت این گرانی‌ها بودند. یکی از مغازه‌داران به تجارت‌نیوز گفته است: که در روزهای اخیر تعزیرات برای برخورد با گرانفروشی به این فروشگاه مراجعه کرده، اما پس از مشاهده فاکتور، از اعمال جریمه منصرف شده است. او همچنین تأکید دارد که قیمت کارتن‌های جدید تخم‌مرغ از قیمت‌های خرید قبلی هم بیشتر است. با این حال برخی از فروشندگان هم امیدوارند که با پایان سفرهای اربعین قیمت‌ها کاهش یابد.
حمیدرضا کوچک‌کاشانی، رییس هیات‌مدیره اتحادیه مرغداران میهن، در گفت‌وگو با تجارت‌نیوز به‌طور کلی افزایش قیمت در بازار تخم‌مرغ را رد کرد. بر اساس اعلام او در حال حاضر تخم‌مرغ فله در میادین و فروشگاه‌های زنجیره‌ای زیر قیمت مصوب عرضه می‌شود و افزایش قیمت نداشته است. اما قیمت تخم‌مرغ بسته‌بندی، متفاوت و بالاتر است.
وی با بیان اینکه ۶۰ درصد نیاز کشور به تخم‌مرغ در فروشگاه‌های زنجیره‌ای و میادین عرضه می‌شود، توضیح داد: روزانه حجم زیادی تخم‌مرغ در میادین و فروشگاه‌های زنجیره‌ای عرضه می‌شود و قیمت‌ها نیز ۱۰ تا ۱۵ درصد کمتر از نرخ مصوب است. کاشانی با بیان اینکه گزارش‌های اتحادیه نشان می‌دهد در خرده‌فروشی‌های سطح شهر نیز قیمت تخم‌مرغ بالاتر از نرخ مصوب نیست. طوری‌که در حال حاضر هر شانه تخم‌مرغ فله بسته به وزن آن بین ۱۰۲ هزار تا ۱۱۰ هزار تومان عرضه می‌شود. هر چند ممکن است در مواردی برخی مغازه‌ها در مناطق شمال شهر تخم‌مرغ را به قیمت بالاتر عرضه کنند.
این فعال صنفی همچنین با بیان اینکه صادرات تخم‌مرغ در یک سال گذشته انجام شده و تاثیر منفی بر بازار نداشته، خاطرنشان کرد: در شرایطی که توزیع‌کنندگان تخم‌مرغ را از یک جا تهیه می‌کنند، چگونه فروشگاه‌های زنجیره‌ای و میادین تخم‌مرغ را زیر نرخ مصوب عرضه می‌کنند، اما در خرده‌فروشی قیمت‌ها بالاتر است؟ ممکن است هزینه‌های مغازه‌داران بیشتر باشد، اما در مجموع فروش تخم‌مرغ فله به قیمت ۱۲۰ هزار تا ۱۳۰ هزار تومان در مغازه‌ها گرانفروشی است.
تغییر یک‌شبه قیمت‌ها در بازار مرغ و تخم‌مرغ
از اواخر مرداد ماه سال جاری، شیب صعودی قیمت تخم‌مرغ، سرعتی بیشتر به خود گرفت. در این مدت هیچ یک از فعالان، افزایش نرخ تخم‌مرغ را گرانفروشی عنوان نکردند. آنها بر این باور بودند که مصرف رو به افزایش تخم‌مرغ از سوی مصرف‌کنندگان، مجال را برای تولیدکنندگان باز کرده تا نرخ‌های فروش خود را به قیمت مصوب نزدیک‌تر کنند. با این تفسیر، گرانفروشی رخ نداده که از دولت خواهان پیگیری آن و متهم کردن تولیدکننده باشیم. با این وجود تفاوت میان نرخ مصوب تا قیمت بازار آزاد، بیش از ۳۰ هزار تومان به ازای هر کیلو است.
مرغداران این تفاوت و گرانی در بازار را ناشی از ایرادات عرضه در بازار می‌دانند. به بیانی دیگر چاله تنظیم‌گری بازار، در این باره بسیار عمیق بوده و معلوم نیست که از درب کارخانه تا بازار مصرف، تخم‌مرغ دست به دست میان چه افرادی می‌شود. حال هر شانه ۳۰ عددی تخم‌مرغ، حدود دو کیلو گرم وزن دارد و تا ۱۶۰ هزار تومان در مغازه‌ها به فروش می‌رسد.
بدیهی است که در روند تولید تا توزیع، حلقه‌های وابسته حضور داشته و باید هزینه‌هایی همچون حمل‌ونقل و سود مغازه‌داران را در نظر گرفت. اما فاصله ۳۰ هزار تومانی در هر کیلو تخم‌مرغ، رقمی قابل توجه است. اگر حساب و کتاب فعلی را با قیمت‌های واقعی که درب کارخانه‌ها به فروش می‌رسد در نظر بگیریم، این اختلاف قیمت به بیش از ۴۰ هزار تومان در هر کیلو خواهد رسید.
ایراد تنظیم نظام عرضه
یکی از هزینه‌های اصلی مرغداران و پرورش‌دهندگان مرغ‌های گوشتی و تخم‌گذار، تامین نهاده‌های آنهاست. بخش عمده‌ای از نهاده‌ها همواره وارداتی بوده و مسائلی همچون تخصیص ارز به واردات، نرخ جهانی نهاده، سرعت ترخیص بار و مواردی از این قبیل، نه‌تن‌ها بر تولید بلکه بر توزیع و نرخ نهایی تولیدات این حوزه اثرگذار است. مرغداران مسائل مربوط به کمبود نقدینگی در گردش را به عنوان یکی دیگر از چالش‌های خود دانسته و بر این باورند هزینه تولید هر کیلو تخم‌مرغ، حدود ۵۳ هزار تومان است؛ یعنی قیمتی بالاتر از نرخ مصوب دولتی.
با این تفاسیر، به نظر می‌رسد رشد قیمت تخم‌مرغ همچنان ادامه‌دار باشد و به بهانه رسیدن نرخ کالا به قیمت واقعی خود، هیچ نهادی جلوی آن را نگیرد. تولیدکننده باید با نرخی مناسب کالای خود را به فروش برساند و در این مساله شکی نیست.
اما نکته اساسی اینجاست بار گرانی‌های مستمر بر دوش مصرف‌کننده است و هیچ نهادی طرفدار او نیست. در این میان سود واسطان، دلالان و افرادی که از آب گل‌آلود کمبود اقلام در بازار ماهی می‌گیرند، به عنوان حلقه‌های حاضر و حذف نشدنی چرخه توزیع پابرجاست. در شرایطی که تولیدکننده و مصرف‌کننده در حال پرداخت زیان هستند، واسطان درآمد‌های ثابت و کلان خود را دارند. زمانی که از ایراد در نظام توزیع کالا صحبت می‌کنیم، به‌طور دقیق منظور مسائل و نمونه‌های اینچنینی است.
نه‌تن‌ها در بازار مرغ و تخم‌مرغ، بلکه در بسیاری از بازار‌های کالایی، مسیر توزیع و حلقه‌های وابسته به آن مشخص نیست. تنها اثر حاضر این بخش، گرانی و استمرار تورم جدی در بازار‌های کالایی به‌ویژه اقلام اساسی است. اگر دولت بخواهد همچنان به سکوت خود درباره وضعیت مرغ و تخم‌مرغ ادامه داده و به بهانه رسیدن نرخ‌های بازار به قیمت‌های واقعی، جلوی تورم و رشد قیمت را نگیرد، بدون شک این کالا‌ها به‌طور کامل از سفره مردم حذف خواهد شد.
