معضلی جدید برای بورس!
گروه بازار سرمایه|
از زمستان سال 98 تا نیمه تابستان سال 99 هر روز شاهد دعوت مردم توسط دولت دوازدهم به بورس بودیم، دعوتی که نتیجه‌ای جز زیان نداشت و باعث شد که بازار کمتر رنگ اعتماد و نقدینگی به خود ببیند و شرایط بازار سرمایه وخیم شود.
داستان از این قرار است که از زمستان سال 98 تا نیمه نخست مرداد 99 که بورس سقوط کرد، دولت دوازدهم مردم را به سرمایه‌گذاری در بورس دعوت می‌کرد که این دعوت مردم به سرمایه‌گذاری مستقیم بود که نتیجه سرمایه‌گذاری و سهامداری بدون دانش، زیان است.
البته نباید فراموش کرد که دخالت دولت دوازدهم و برداشت پول باعث زیان مردم شد اما این کمبود دانش نیز باعث شد که میزان نوع سهامداری مردم درست و دقیق نباشد و در نهایت پرتفوی سهامداران سرخ پوش شود. مشکل اینجاست که یک عده از مردم بدون دانش وارد بورس شدند و در نهایت با سیگنال‌های نادرست به سرمایه‌گذاری پرداختند که این سیگنال‌ها نادرست بود و درنهایت باعث زیان مردم شد.
همین زیان باعث شد که مدیران بازار سرمایه به فکر بیفتند تا نوع سهامداری در بازار تغییر کند ومردم را به سرمایه‌گذاری غیرمستقیم در بورس دعوت کنند در نتیجه شاهد بمباران صندوق‌های بورسی بودیم. در تعریف صندوق‌های سرمایه‌گذاری بورسی باید گفت که صندوق‌های سرمایه‌گذاری نهادهای مستقلی هستند که تحت نظارت سازمان بورس و اوراق بهادار فعالیت می‌کنند. سرمایه‌گذاران در این صندوق‌ها می‌توانند دارایی خود را قرار داده و با ریسک اندک بهینه‌ترین سود را از سرمایه‌گذاری خود دریافت کنند. در این صندوق‌ها می‌توانید یک سبد دارایی متنوع از اوراق بهادار و سهام داشته باشید.
مزیت صندوق‌های سرمایه‌گذاری در این است که متخصصان این حوزه به‌جای فرد سرمایه‌گذاری در بازار بورس را بر عهده می‌گیرند و به‌این‌ترتیب به‌صورت غیرمستقیم سرمایه‌گذاران بورس فعال باشند. مزیت صندوق‌های بورسی را می‌توان اینگونه بیان کرد که کاهش ریسک، صرفه جویی در زمان، مدیریت حرفه‌ای سرمایه، فعالیت قانونی و قابلیت نقدشوندگی بالا دانست. به‌طور کلی صندوق‌های سرمایه‌گذاری می‌توانند یک سود خوب و بدون دغدغه برای سهامداران در پی داشته باشد. صندوق‌ها بر اساس نوع فعالیت، ترکیب دارایی‌ها و در نتیجه میزان ریسک و بازده به انواع مختلفی تقسیم می‌شوند.
صندوق‌های سرمایه‌گذاری در وهله اول به دو دسته «قابل معامله (ETF) » و صدور و ابطالی تقسیم می‌شوند. هر کدام از این دسته‌ها نیز به انواع مختلفی همچون سهامی، مختلط، شاخصی، درآمد ثابت، اهرمی، صندوق تضمین اصل سرمایه و … تقسیم می‌شوند که سرمایه‌گذاران با در نظر گرفتن ریسک سرمایه‌گذاری خود می‌توانند در یک یا انواع آن سرمایه‌گذاری کنند.
رشد قارچ‌گونه صندوق‌ها
طی یک‌سال اخیر شاهد افزایش قارچ‌گونه صندوق‌های بورسی بودیم که این صندوق تنوع زیادی داشتند؛ اما تنوع زیاد شرط سرمایه‌گذاری نیست. بلکه رشد بی‌محابا صندوق‌ها زیان سنگینی در پی دارد و می‌تواند شرایط بازار سرمایه را وخیم کند. چند هفته پیش که موافقت اصولی با تاسیس بازنشستگی تکمیلی به یکی از شرکت‌ها اعطا شد.
این صندوق که قرار است به زودی فعالیت را آغاز کند، فرصت جدیدی پیش روی سازمان‌ها، شرکت‌ها و تمام مجموعه‌هایی است که می‌خواهند برای آینده کارکنان سرمایه‌گذاری کنند. این صندوق‌ها فرصت را به کارکنان و حقوق‌بگیران می‌دهد تا با سرمایه‌گذاری اندک ماهانه، از سود مناسبی در زمان بازنشستگی بهره‌مند شوند. احسان خاندوزی وزیر اقتصاد گفت: سرمایه‌گذاری غیرمستقیم صندوق‌های بازنشستگی تکمیلی به‌نفع بازار، شرکت‌ها و در نهایت سرمایه‌گذاران آنها است. این صندوق‌ها می‌توانند در اغلب حوزه‌ها رواج پیدا کنند.
صولت مرتضوی وزیر کار اظهار کرد: کارکنان نیاز به آتیه دارند و برای این منظور صندوق‌های بازنشستگی تکمیلی راه‌اندازی شده است. افراد می‌توانند در این صندوق‌ها سرمایه‌گذاری کنند و از مزایای آن بهره‌مند شوند.
مجید عشقی رییس سازمان بورس هم گفت: امروز از یکی از محصولات آینده‌دار و اساسی بازار سرمایه رونمایی می‌شود. صندوق بازنشستگی تکمیلی ابزاری است که برای تمامی ذینفعان در میان و بلندمدت برکات بسیاری خواهد داشت.
این صندوق مزایای بسیاری زیادی دارد که در ادامه به آن رسیدگی می‌کنیم اما مساله کنونی مزیت این صندوق نیست بلکه رشد روز افزون صندوق‌های بورسی است.
تقریبا هر روز شاهد توسعه صندوق‌های بورسی هستیم، درست است این صندوق‌ها توسعه و رشد بازار سرمایه را در پی دارند؛ اما این توسعه به چه قیمت است؟ هابیل خاوری، کارشناس بازار سرمایه برای نبض بورس نوشت: طی سال‌های اخیر شاهد این موضوع بوده‌ایم که صندوق پشت صندوق به بازار وارد می‌شود، آن هم بدون هیچ سیستم نظارتی، سیاستی که درست یا اشتباه بودن آن نیازمند بررسی کارشناسی و آسیب‌شناسی اساسی است، رویه‌ای که در دوران ریاست آقای عشقی بر مسند قدرت سازمان بورس همچنان ادامه دارد.
عملکرد این صندوق‌ها به این صورت است که اعضا به عنوان سرمایه‌گذاران، پس از پرداخت حق عضویت و واریز وجوه لازمه، یونیت‌های صندوق را دریافت می‌کنند. سپس سرمایه‌گذاری‌های انجام‌شده توسط صندوق در انواع منابع سرمایه‌گذاری مانند سهام، اوراق بهادار، املاک و... صورت می‌گیرد.
از جمله اهداف تشکیل این صندوق‌ها، می‌توان به مواردی همچون ایجاد مزایای بازنشستگی تکمیلی برای کارکنان مجموعه‌های مختلف اشاره نمود و همچنین سود و زیان حاصل از این سرمایه‌گذاری میان اعضای دارنده یونیت‌ها توزیع می‌شود. در زمان بازنشستگی نیز اعضا می‌توانند از سرمایه‌های کسب شده از صندوق استفاده کنند و به تأمین هزینه‌های خود بپردازند. صندوق سرمایه‌گذاری بازنشستگی تکمیلی قطعا مزایا و معایبی دارد و می‌توان به برخی از آنها اشاره کرد که یکی از مهم‌ترین مزایای این صندوق‌ها این است که به دارندگان یونیت‌ها امکان می‌دهد تا پس از بازنشستگی، درآمد ثابت و پایدار داشته باشند و نیاز‌های مالی خود را تأمین کنند.
این موضوع در صورتی است که مدیر صندوق صرفا بر کسب سود به واسطه تورم یا شانس و اقبال همانند صندوق‌های بازنشستگی فعلی با مدیرانی که فیش‌های حقوقی نجومی دارند متکی نباشد و از تیم حرفه‌ای برای مدیریت دارایی‌ها برخوردار باشد. همچنین در برخی کشور‌ها تعدادی از صندوق‌های بازنشستگی تکمیلی از مزایای مالیاتی برخوردارند. به این صورت که سود‌های حاصل از سرمایه‌گذاری در صندوق بازنشستگی تکمیلی، تحت هر شرایطی از مالیات معاف می‌شوند که این خود عامل مهمی است که افراد را برای سرمایه‌گذاری در این صندوق‌ها ترغیب می‌کند.
طبیعتا افراد شاغلی که در حوزه سرمایه‌گذاری شناخت یا وقت کافی ندارد می‌توانند با عضویت در صندوق سرمایه‌گذاری بازنشستگی تکمیلی، برنامه‌ریزی خود را در طول دوران کاری و پس از بازنشستگی به نحوی تنظیم کنند که یک سرمایه و رفاه نسبی را کسب نمایند.در صورتی صندوق‌های بازنشستگی تکمیلی جذاب هستند که توسط تیم‌های حرفه‌ای متخصص و متعهد اداره شوند که دارای تخصص و تجربه کافی در زمینه مدیریت سرمایه‌گذاری باشند. سطح ریسکی که برای سرمایه‌گذاری در صندوق بازنشستگی تکمیلی وجود دارد، نقش مهمی در عملکرد سرمایه‌گذاری اعضا خواهد داشت.
سرمایه‌گذاری در این صندوق‌ها می‌تواند شامل ریسک‌های مختلفی از جمله ریسک سرمایه‌گذاری در بازار‌های مالی و تغییرات قیمت دارایی‌ها باشد؛ اما باید اشاره کرد که درست است که یکی از سیاست‌ها برای کاهش هیجانات و نوسانات بازار ایجاد صندوق‌های متنوع و سرمایه‌گذاری غیر مستقیم است، اما آیا سازمان بورس راهکاری برای مقابله با رانت‌های قدرت سرمایه در برخی صندوق‌ها دارد؟ این صندوق‌ها می‌توانند باعث ورود یک سرمایه به صورت مستمر و پایدار به بازار سرمایه شوند که از این بعد اگر نگاه کنیم باعث سرازیر شدن برخی منابع مالی جدید به بازار سرمایه خواهد شد که می‌تواند تا حدودی به سر زنده بودن بازار کمک کند، ولی به شرطی که این صندوق‌ها با توجه به دید بلندمدتی که دارند در برهه‌های زمانی مختلف مجبور به خرید و فروش‌هایی نشوند.
بازار از دریچه معاملات
شاخص کل بورس تهران دومین روز کاری خود را مثبت آغاز کرده و شاخص سبزپوش بود اما در پایان معاملات شاخص کل بورس تهران تغییر مسیر داد و شاهد سرخ‌پوشی معاملات بودیم. در معاملات روز دوشنبه بیست و هفتم شهریور، شاخص کل بورس تهران 2 هزار و 300 واحد نسبت به روز کاری گذشته پایین‌تر ایستاد و به سطح 2 میلیون و 133 هزار و 479 واحد رسید. شاخص کل هم وزن بورس نیز با افزایش 803 واحد در رقم 723 هزار و 983 واحدی ایستاد.
شاخص کل فرابورس با افت 67 واحدی به رقم 26 هزار و 478 واحد رسید. همچنین شاخص هم وزن فرابورس با کاهش 71 واحدی به سطح 130 هزار و 194 واحد رسید.
روز دوشنبه خالص تغییر مالکیت حقوقی به حقیقی بازار سهام برای هشتمین روز معاملاتی متوالی منفی شد و در حالی که روز یکشنبه این معیار به منفی 109 میلیارد تومان رسیده بود؛ 402 میلیارد تومان پول حقیقی از بازار سهام خارج شد. در روز اخیر نماد وتجارت بیشترین خروج پول حقیقی را داشت که ارزش آن 29 میلیارد تومان بود. پس از وتجارت، نمادهای شپنا، ثبهساز، فملی و بپاس بیشترین خروج پول حقیقی را داشتند.
در سوی دیگر، بیشترین ورود پول حقیقی به نمادهای حسیر و فاذر تعلق داشت و پس از این دو، نمادهای قچار، انرژی و قثابت بیشترین ورود را داشتند. طی روزهای اخیر نمادهای پارسان، شستا، بوعلی و شبندر نمادهای سبزپوش بورس بودند که بیشترین اثر را در رشد شاخص کل بورس داشتند. در معاملات این روز نمادهای سنگین بازار سهام رمقی به رشد نشان ندادند و در بین صنایع، صنعت قند و شکر در انتهای معاملات حمایت حقیقی شد.در مقابل وبملت، شتران، پارس و شپنا از نمادهای قرمز بودند که اثر منفی بر شاخص داشتند.
در فرابورس نیز نمادهای وسپهر، فرابورس و شگویا بیشترین اثر افزایشی را بر شاخص داشتند و نمادهای صبا، آریا و سرچشمه بیشترین اثر کاهنده را بر شاخص کل فرابورس داشتند. در بین نمادهای پرتراکنش بورس این روز نماد تکاردان بیشترین تراکنش را داشت و شسینا و ثبهساز در رتبه‌های بعدی قرار گرفتند. در فرابورس نیز بمولد، دی و حسیر بیشترین تراکنش را داشتند.
روز دوشنبه ارزش معاملات کل بازار سهام به 191 هزار و 112 میلیارد تومان رسید. ارزش معاملات اوراق بدهی در بازار ثانویه 181 هزار و 374 میلیارد تومان بود که 95 درصد از ارزش کل معاملات بازار را در این روز شامل می‌شود. ارزش معاملات خرد نیز با کاهش 6 درصدی به نسبت روز معاملاتی قبل به رقم 4 هزار و 520 میلیارد تومان رسید.
در معاملات روز اخیر نماد میدکو بیشترین ارزش معاملات بازار سهام را به خود اختصاص داد که ارزش معاملات آن 122 میلیارد تومان بود. پس از میدکو، افران بیشترین ارزش معاملات را داشت و پارند رتبه سوم بیشترین ارزش معاملات را به خود اختصاص داد و پس از آن، دو نماد خبهمن و وپاسار در رتبه‌های بعدی بیشترین ارزش معاملات قرار گرفتند.
در حجم معاملات نیز سهام میدکو با تعداد یک میلیارد و 430 میلیون و 656 هزار و 922 سهم در صدر قرار گرفته است. خبهمن در رتبه دوم بیشترین حجم معاملات بازار قرار گرفت و رتبه سوم به وپاسار تعلق داشت. دو نماد شستا و وتجارت نیز در رتبه‌های بعدی بیشترین حجم معاملات بازار قرار داشتند. در معاملات دوشنبه، 67 نماد صف خرید داشتند و 37 نماد با صف فروش مواجه بودند. مجموع ارزش صف‌های خرید با افت 43 درصدی نسبت به روز کاری قبل به 136 میلیارد تومان افزایش یافت و مجموع ارزش صف‌های فروش نیز با کاهش 26 درصدی به 181 میلیارد تومان رسید.
