ایده ایران برای دلارزدایی از بریکس

 چند هفته پس از نهایی شدن عضویت ایران در گروه اقتصادی بریکس، حالا رییس مجلس به آفریقای جنوبی سفر کرده تا ایده‌های قانون‌گذاری ایران را برای اعضای این نهاد تشریح کند، ایده‌ای که به نظر می‌رسد مرکز اصلی آن، تلاش برای حذف دلار از مناسبات اعضای این گروه خواهد بود.

با وجود آنکه مذاکرات برای احیای برجام به جایی نرسیده و لااقل در افق کوتاه‌مدت مشخص نیست که چه زمانی را برای لغو تحریم‌ها علیه ایران می‌توان در نظر گرفت اما در ماه‌های گذشته دولت توانسته برخی از طرح‌هایی را که ایده نخست آن در دولت گذشته پایه‌گذاری شده بود را به مقصد نهایی برساند و در این بین عضویت ایران در اجلاس شانگهای و گروه بریکس، دو دستاورد مهم دولت در این حوزه بوده است.

هرچند بسیاری از کارشناسان و فعالان اقتصادی معتقد هستند که تا زمان کنار نرفتن تحریم‌ها و البته عضویت ایران در اف‌ای تی اف، نمی‌توان انتظار داشت که استفاده از هیچ یک از این عضویت‌ها به‌طور کامل محقق شود اما در همین حال، صرف حضور و گمانه زنی در این جلسات می‌تواند برای دور زدن تحریم‌ها، مسیری جدید پیش روی دولت ایران قرار دهد. در جدیدترین اقدام محمد باقر قالیباف - رییس مجلس شورای اسلامی - با سفر به آفریقای جنوبی، جلساتی را با همتایان خود در گروه بریکس برگزار کرده و در سخنرانی اصلی خود، ایده‌های مرکزی ایران برای همکاری با این گروه را تشریح کرده است. قالیباف در ابتدای سخنان خود ضمن ابراز خرسندی از حضور در نهمین مجمع پارلمانی بریکس، در شهر زیبای ژوهانسبورگ و تشکر از پارلمان آفریقای جنوبی برای میزبانی و اقدامات شایسته در برگزاری این رویداد مهم، گفت: همچنین از تلاش‌ها و پیگیری‌های دولت آفریقای جنوبی برای عضویت جمهوری اسلامی ایران در گروه بریکس، قدردانی کرده و امیدوارم نتایج این نشست گامی موثر در جهت تقویت هرچه بیشتر همفکری و همکاری میان پارلمان‌های عضو مجمع باشد.

رییس مجلس شورای اسلامی در ادامه تصریح کرد: بدون شک برگزاری این مجمع با موضوع «بهره‌گیری از چندجانبه‌گرایی دیپلماسی پارلمانی برای تعمیق مشارکت آفریقا و تسریع در اجرای توافقنامه تجارت آزاد» و حضور پارلمان‌های کشورهای عضو، فرصت مغتنمی برای رایزنی، تبادل نظر و حرکتی پویا در راستای تبیین نقش دیپلماسی پارلمانی و تقویت چندجانبه گرایی است. وی در ادامه با بیان اینکه همه ما می‌دانیم نظم بین‌المللی کنونی آن طور که جهان به آن نیاز دارد، کار نمی‌کند، اظهار داشت: مشکلات متعددی در جهان وجود دارد که سیستم بین‌المللی موجود یا قادر به حل آن نیست یا تمایلی برای حل آن از خود نشان نمی‌دهد. قالیباف فهرست مشکلات موجود را طولانی و هراس آور توصیف کرد و افزود: جهان به سمت یک رکود اقتصادی حرکت می‌کند؛ بحران مواد غذایی در سراسر جهان تشدید شده و فناوری گرچه به سرعت رشد می‌کند اما هنوز با رفاه مردم جهان پیوند نخورده و برای تهدیدات اقتصادی و اخلاقی ناشی از رشد آن، تدبیری اندیشیده نشده است.

رییس مجلس در ادامه با اشاره به تشدید بی‌ثباتی سیاسی در اکثر کشورها و تقویت گرایش به افراطی گری، افزود: مناقشات مرزی با بحران‌هایی مانند بحران آب تلفیق شده و تروریسم، امنیت بخش‌های مختلفی از جهان را به خطر انداخته است؛ جنگ‌ها آغاز می‌شود بدون اینکه دورنمایی برای پایان آنها وجود داشته باشد آن هم در حالی که برخی قدرت‌های غربی تلاش می‌کنند سازمان ملل را به سازمان چند دولت خاص تبدیل کرده و با شعار حقوق بشر جنایت علیه بشریت را توجیه کنند که در نهایت نتیجه این وضعیت، انباشت بی‌سابقه مشکلات جهانی و تشدید بحران‌های بین‌المللی است.

وی در ادامه با اشاره به انتظاراتی که از نظم جهانی می‌رود، عنوان کرد: همه جهان انتظار دارد نظم جهانی، در خدمت رفاه ملت‌ها، کاهش مشکلات مشترک بین‌المللی، حمایت از محیط زیست، حل بحران آب، تأمین غذای کافی برای همه مردم جهان، افزایش قدرت خرید مردم، استفاده اخلاقی و بهینه از فناوری، مبارزه با تروریسم و تقویت اصول اخلاقی قرار داشته باشد؛ اما متاسفم که بگویم اکنون چنین وضعیتی وجود ندارد. قالیباف در این بخش از سخنان خود با تأکید بر اینکه نظم بین‌المللی نیازمند بازنگری عمیق است و بریکس، امروز مهم‌ترین نماد تلاش برای عادلانه‌تر و منصفانه‌تر کردن این نظم در سراسر جهان محسوب می‌شود، اظهار داشت: تمایل فزاینده کشورها برای پیوستن به بریکس، نشانه بسیار مهمی از علاقه آنها به سرعت بخشیدن به تولد یک جهان جدید، مبتنی بر چندجانبه گرایی عمیق و توجه به حوزه‌های اجتماعی است. رییس قوه مقننه در ادامه راه قطعی رسیدن به اهدافمان را تغییر در برخی حوزه‌ها دانست که مهم‌ترین آنها حوزه اقتصاد است و افزود: زیرساخت کنونی اقتصاد جهانی تا حد زیادی در اختیار برخی قدرت‌های غربی قرار دارد.

برخی کشورهای غربی و در رأس آنها امریکا، در این باره کاملا صریح بوده‌اند که مایلند زیرساخت اقتصاد جهانی را تبدیل به سلاحی علیه رقبای خود کنند. وی همچنین با بیان اینکه استفاده فزاینده از تحریم‌ها به عنوان یک سلاح علیه دیگر کشورها، اعتماد کشورها به زیرساخت مالی جهان را مخدوش کرده است، گفت: اتصال به سیستم جهانی بانکی، یک حق بین‌المللی است اما می‌بینیم که امریکا و برخی قدرت‌های دیگر، نیاز سایر کشورها به این زیرساخت را گروگان گرفته و مانع استفاده از آن برای تامین دارو و مواد غذایی می‌شوند.

قالیباف در ادامه تصریح کرد: همین اتفاق برای نگهداری ذخایر ملی کشورها به دلار رخ داده است. کشورها ذخایر خود را به دلار نگه می‌دارند برای اینکه راحت‌تر و در مقیاس وسیع‌تری قادر به هزینه کرد آن باشند اما اکنون وضعیت برعکس شده و دولت امریکا از وابستگی دیگر کشورها به دلار برای بلوکه کردن دارایی‌ها و محدود کردن معاملات آنها استفاده می‌کند. رییس مجلس شورای اسلامی در ادامه وضعیت در حوزه سیاسی و ژئوپلیتیکی را نیز بهتر از مواردی که به آن اشاره داشت، توصیف نکرد و افزود: جنگ اوکراین و تلاش برای ایجاد بی‌ثباتی در کشورهای مستقل، دو نمونه‌ای است که می‌تواند وضعیت ناگوار سیاست بین‌المللی را به خوبی توضیح بدهد. وی تأکید کرد: ما در جمهوری اسلامی ایران از ابتدا به صراحت اعلام کرده‌ایم که خواهان توقف فوری جنگ در اوکراین هستیم اما همزمان این موضوع را نیز با شفافیت اعلام کرده‌ایم که توسعه طلبی ناتو و امریکا، مهم‌ترین عامل ایجاد‌کننده این جنگ بوده است؛ هم‌اکنون امریکا اصلی‌ترین کشوری است که عملا با توقف جنگ در اوکراین مخالفت کرده و همه فرمول‌های آتش بس و صلح را وتو می‌کند.

قالیباف در ادامه تصریح کرد: همزمان می‌بینیم امریکا در کشورهایی مانند ایران که در مقابل آنها قادر به راه‌اندازی جنگ متعارف نیست، از فرمول جنگ‌های ترکیبی استفاده می‌کند که هدف از آن ایجاد بی‌ثباتی داخلی، تولید فشار اقتصادی و ترکیب آنها با حملات سایبری، عملیات‌های اطلاعاتی و فشار روانی و رسانه‌ای با استفاده از فناوری‌هایی مانند هوش مصنوعی است. این روند خطرناک در حال توسعه به سایر کشورهاست که در واکنش به این وضعیت، امیدها به مجامعی مانند بریکس بسته شده تا بتوانند گزینه‌های جدیدی به جامعه بین‌المللی عرضه کنند. 

رییس مجلس در ادامه با اشاره به اینکه اکنون جهان نیازمند عدالت طلبی و معنویت گرایی است و بریکس می‌تواند نقش مهمی در این راستا ایفا کند، گفت: بریکس قبل از هر چیز باید تلاش‌های خود برای ایجاد یک زیرساخت مالی مستقل بین‌المللی که متمرکز بر حذف انحصارها در حوزه‌هایی مانند بانک و پیام رسان‌های مالی بین‌المللی باشد را تقویت و شرایط مشارکت کشورها در آن را آسان‌تر کند. وی همچنین تلاش برای دلار زدایی از تجارت جهانی را خدمتی بزرگ به رفاه ملت‌های در حال توسعه دانست و ادامه داد: اعضای بریکس نیازمند سرمایه‌گذاری مشترک روی کریدورهایی هستند که به عنوان شریان‌های مبادله کالا، خدمات و انرژی، ایفای نقش کرده و مدیریت آنها در انحصار قدرت‌های بزرگ غربی نباشد؛ ما همچنین نیازمند عزم ژئوپلیتیکی جدید هستیم که راه‌حل‌های صلح آمیز برای بحران‌های بین‌المللی و جنگ‌ها را پیشنهاد داده و مناقشات مرزی را با گفت‌وگو حل و فصل کند.

قالیباف با بیان اینکه تجربه تاریخی چند سده گذشته نشان می‌دهد پیشرفت، رشد اقتصادی و حل مشکلات بین‌المللی بدون توجه به اخلاق، فرهنگ، معنویت و آموزه‌های دینی و الهی پایدار نخواهد بود، اظهار کرد: اتفاقات تلخی مانند قرآن‌سوزی نشان می‌دهد ما نیازمند جلب‌توجه مجدد جهانی به آموزه‌های بلند دینی و انسانی هستیم از این رو ممانعت از برافروخته شدن آتش منازعات مذهبی و توجه جدی‌تر به آسیب‌های اجتماعی، هدف دیگری است که معتقدم کشورهای عضو بریکس می‌توانند در این زمینه پرچم‌دار یک حرکت جدید بین‌المللی باشند.

رییس مجلس شورای اسلامی در پایان سخنان خود با تأکید بر نکته اساسی دیگری درباره بریکس، خاطرنشان کرد: بریکس باید علاوه بر مسائل اقتصادی، برنامه روشن سیاسی داشته باشد که در این راستا معتقدم این گروه باید دورنمای ایجاد یک گروه 20 جدید را در دستور کار خود قرار داده و پارلمان‌های کشورهای عضو می‌توانند زیرساخت حقوقی لازم برای این تحول بزرگ را ایجاد کنند از این رو پیشنهاد می‌کنم برای تسهیل این امر گروه‌های پارلمانی بریکس در پارلمان‌ها تشکیل شود تا بتوانند با یکدیگر درباره این مسائل مهم به گفت‌وگو و رایزنی مستمر بپردازند.

به این ترتیب ایران اعلام آمادگی کرده تا در کنار دولت، در سطح مجاس و قانون‌گذاری نیز همکاری‌های خود را با اعضای بریکس گسترش دهد. بر خلاف روزهای پر کار قالیباف، به نظر می‌رسد که تعدادی از نمایندگان یکی از اصلی‌ترین کارویژه‌های مجلس یعنی بررسی برنامه هفتم توسعه را چندان جدی نگرفته‌اند و کار به جایی رسیده که نایب‌رییس مجلس رسما هشدار داده که نام نمایندگان غایب را اعلام خواهد کرد. حجت‌الاسلام مجتبی ذوالنور که اداره جلسه علنی دیروز مجلس شورای اسلامی را برعهده داشت، در جریان بررسی لایحه برنامه هفتم توسعه تاکید کرد: ما هر پنج سال یک‌بار بررسی لایحه برنامه هفتم توسعه را در طول عمر مجلس شورای اسلامی در دستور کار داریم که از مهم‌ترین دستور کارهای مجلس به شمار می‌رود.

بودجه سنواتی نیز سالی یک‌بار در دستور کار مجلس شورای اسلامی قرار می‌گیرد که نمایندگان باید در مدت بررسی لوایح بودجه و برنامه در مجلس حضور داشته باشند. وی در ادامه اظهار کرد: اکنون بیش از ۹۰ نفر از نمایندگان در جلسه حضور ندارند و غایب هستند. علاوه بر اینکه تعدادی از همکاران به همراه رییس مجلس شورای اسلامی در اجلاس بریکس در آفریقای جنوبی شرکت کرده‌اند. نایب‌رییس مجلس شورای اسلامی با تاکید بر اینکه اکنون یک سوم مجلس غایب هستند، تصریح کرد: یکسری از نمایندگان با وجدان کاری در صحن هستند اما یکسری در صحن مجلس حضور ندارند. اگر یک نفر اکنون از جلسه خارج شود صحن مجلس شورای اسلامی از نصاب می‌افتد. ذوالنور گفت: اگر دوستان موافق باشند از این پس اسامی غایبین جلسات علنی نوبت صبح در ابتدای جلسه علنی بعد از ظهر قرائت می‌شود و غایبین جلسه بعد از ظهر نیز در انتهای روز قرائت می‌شود تا مردم بدانند کدام نمایندگان در صحن مجلس شورای اسلامی حضور داشته و وقت می‌گذارند.

مجلس شورای اسلامی به ماه‌های پایانی فعالیت خود نزدیک شده و در اسفند ماه امسال، رای مردم تعیین خواهد کرد که کدام نمایندگان در سمت خود ابقا می‌شوند و کدام نمایندگان باید کرسی خود را واگذار کنند. احتمالا در این مسیر تعیین تکلیف طرح‌های بزرگی مانند برنامه هفتم توسعه نقشی کلیدی در نظر مردم نسبت به جایگاه نمایندگان خواهد داشت.