آتش جنگ به جان بازارها

شاخص کل بورس تهران روز گذشته توانست مثبت شود تا از سقوط به مرز دومیلیونی جلوگیری کند. روز شنبه بورس تهران شرایط سختی را تجربه کرد و کوچک‌ترین منفی می‌توانست شاخص را به یک کانال پایین‌تر هدایت کند؛ اما حمایت‌های صورت گرفته در روز اخیر اجازه سقوط بازار را نداد، البته در این شرایط شاخص کل‌هم وزن روندی عکس شاخص کل دارد.

به‌طور کلی بورس تهران بسیار حساس شده است و از اخبار تاثیر بسزایی می‌گیرد. برای نمونه اگر در کشورهای همسایه نزاع و جنگی صورت بگیرد تالار شیشه‌ای بلافاصله واکنش نشان خواهد داد؛ حال با توجه به شرایط ممکن است این واکنش چند دقیقه‌ای یا چند روزه باشد. دقیقا مشکل بورس همین‌جاست. روز یکشنبه حدود 97 درصد بورس تهران منفی بود و این درحالی است که بورس اسراییل منفی‌های کمتری نسبت به بورس ایران خورده است. 

از سوی دیگر روز شنبه شاهد آزاد‌سازی منابع ۱.۷ میلیارد دلاری ایران در لوکزامبورگ بودیم و می‌توان گفت که در ماه‌های گذشته به ۱۸.۴ میلیارد دلار از منابع در کشورهای مختلف و صندوق بین‌الملی پول دسترسی پیدا کرده‌ایم و در ادامه نیز و با آزادسازی ارزهای بلوکه شده در ترکیه و ژاپن این رقم به بیش از ۲۵ میلیارد دلار می‌رسیم. با این حال شاهد افزایش قیمت دلار بودیم و در نهایت به واسطه این افزایش تنها چند صندوق دلار و طلایی محور توانستند در روزهای اخیر رشد داشته باشند؛ اما کلیت بازار منفی بود و تاثیری از این افزایش نگرفت.

   احوالات منطقه و بورس

طی روزهای اخیر شاهد حمله غیرقابل پیش‌بینی حماس به سرزمین‌های اشغالی، گمانه زنی‌ها درباره فرجام توافق صلح عربستان و اسراییل و همچنین حیات سیاسی نتانیاهو را افزایش داده است. گروهی براین باورند که با حمله حماس، توافق صلح قربانی شد و گروهی دیگر ادعای دیگری دارند و براین باورند که هنوز برای قضاوت در این باب زود است.

توافق صلح اسراییل و عربستان به رهبری ایالات متحده به اغما رفته و به شکلی بالقوه بازی منطقه را تغییر داده است.حمله حماس رخدادی بی‌سابقه بود. بیش از 3 هزار موشک پرتاب شد، شهرهای جنوبی سرزمین اشغالی هدف قرار گرفت، بیش از 500 اسراییلی کشته و ده‌ها نفر گروگان گرفته شدند. دامنه و پیچیدگی چنین حمله‌ای که اسراییل را کاملا غافلگیر کرد، حتی پس از پایان جنگ نیز حیات سیاسی نتانیاهو را تحت الشعاع قرار خواهد داد.

به ادعای گروهی از ناظران، این مقوله که حماس پنجاهمین سالگرد جنگ یوم کیپور را برای راه‌اندازی چنین عملیاتی انتخاب کرده نمک بر زخم اسراییل و حامیانش پاشیده است. اگرچه حمله سال 1973 ارتش‌های عربی نیز غافلگیرکننده بود، اما اطلاعات مربوط جهت آمادگی درست و موثق بود. اما این‌بار هیچ سرنخی وجود نداشت.در همین راستا گروهی از تحلیلگران چون بن کاسپیت براین باورند که نتانیاهو با بزرگ‌ترین بحران حیات سیاسی‌اش روبرو است.

کاسپیت در این باره نوشت: حملات تلافی جویانه اسراییل علیه حماس علیرغم استقرار گردان‌های اسراییلی در تونل‌های غزه و سایر مکان‌ها، فرایند حاکم را پیچیده‌تر خواهد کرد، در حالی که نتانیاهو به دنبال جلوگیری از تشدید تنش در جبهه‌های دیگر است، سایر گروه‌های مقاومت مستقر در کرانه باختری و حزب‌الله لبنان مجهز به موشک‌های پیشرفته خیزبرداشته‌اند. در این میان گروهی از ناظران مدعی‌اند، در حالی که نه حماس و نه ایران نقش تهران در برنامه‌ریزی چنین عملیاتی را اعتراف نکرده‌اند، می‌توان گفت که ایران به متحدش حماس چراغ سبز نشان داده است.

گروهی از تحلیلگران از منظری دیگری، تحولات اخیر را رصد کرده و مدعی‌اند: زمان آن فرا رسیده تا ایران نشان دهد که نفوذش در امتداد فلسطین قوی‌تر از همیشه است، بالاخص در شرایطی که رایزنی‌های امریکا، اسراییل، عربستان سعودی جهت عادی‌سازی رابطه‌ای که می‌تواند علیه منافع فلسطین‌ها باشد، به نقاط حساسی رسیده است. به ادعای المانیتور، ایران امروز بیش از گذشته در عراق، سوریه و لبنان نفوذ دارد و همزمان روابطش با کشورهای عربی خلیج فارس را در مسیر دیپلماتیک قرار داده، طبیعتا چنین حمله‌ای از جانب حماس، متحد ایران، پیامی تند به تل آویو قلمداد می‌شد.

سید جواد درواری، کارشناس بازار سرمایه با اشاره به اینکه بازار همواره از دو محیط داخلی و خارجی کشور تأثیر می‌پذیرد، به بازار گفت: یکی از متغیرهای مهم و بااهمیت که تأثیر بسزایی در بازار سرمایه دارد، متغیرهای ناشی از تحولات اقتصادی و سیاسی جهانی است.

به گفته سید جواد درواری ثابت بودن نرخ ارز ناشی از ثبات اقتصادی، شرایط را برای بهبود فعالیت‌های اقتصادی فراهم می‌کند که تأثیرات آن درنهایت در بازار سرمایه و شرکت‌های بورسی قابل‌ مشاهده خواهد بود، اما در مقطع کنونی سیگنال‌های خارجی سیاسی روی معاملات بورس تاثیر گذاشته است.

سید جواد درواری با بیان اینکه نوسان جهانی قیمت نفت و فرآورده‌های نفتی، محصولات پتروشیمی، فلزات اساسی، سایر کامودیتی‌ها و شاخص دلار بر میزان صادرات و واردات و درآمد شرکت‌ها اثر می‌گذارد، افزود: نوسان قیمت جهانی طلا بر قیمت طلا و سکه تأثیر گذاشته و عملکرد بازارهای موازی را نیز تحت‌الشعاع قرار داده است.

او با اشاره به اینکه همواره سه عامل نرخ ارز، قیمت‌های جهانی کالاها و فلزات اساسی و ثبات نسبی موقعیت سیاسی کشور بر بازار سرمایه کشور تأثیرگذار بوده و رشد دو عامل اول محرکی برای صعود آن بوده است، اظهار کرد: البته نرخ ارز مهم‌ترین عامل تأثیرگذار بر بازار سرمایه است. با توجه به اینکه تعداد زیادی از شرکت‌های بازار سرمایه را شرکت‌های کالایی و به اصطلاح دلار محور تشکیل می‌دهند و نرخ فروش محصولات‌شان بر اساس نرخ‌های جهانی است نرخ ارز تأثیر مستقیم در قیمت تولیدات و محصولات آنها دارد. همچنین تغییرات نرخ ارز به واسطه وجود برخی دارایی‌های شرکت‌ها بر سود و زیان شرکت‌ها اثر می‌گذارد.

درواری بیان داشت: باتوجه به گزارش‌های منتشرشده، می‌توان تأثیر افزایش نرخ ارز در انتهای سال گذشته را در صورت‌های مالی شرکت‌ها مشاهده کرد. همچنین ثابت بودن نرخ ارز که ناشی از ثبات وضعیت اقتصادی باشد، اثر پایداری روی بازار سرمایه خواهد داشت. از دیگر سو، بر اساس مطالعات انجام‌شده، ثبات اقتصادی و سیاسی ارتباط مثبت و معناداری با بازده شاخص سهام دارد.

او با تاکید بر اینکه ثابت بودن نرخ ارز ناشی از ثبات اقتصادی، شرایط را برای بهبود فعالیت‌های اقتصادی فراهم می‌کند که تأثیرات آن درنهایت در بازار سرمایه و شرکت‌های بورسی قابل‌ مشاهده خواهد بود گفت: به‌طور مستقیم و غیرمستقیم ارز بر عملکرد بازار سرمایه تأثیر مثبت می‌گذارد. در شرایط ثبات اقتصادی و سیاسی، سرمایه‌گذاران در پیش‌بینی‌ها و تصمیمات سرمایه‌گذاری خود به درجه مناسبی از قابلیت اطمینان می‌رسند و ارزیابی و پیش‌بینی خود نسبت به حال و آینده را با درجه ریسک کم می‌بینند و تمایل به سرمایه‌گذاری مخصوصاً در بازار سرمایه را پیدا می‌کنند و در نتیجه حجم معاملات در بازار سرمایه افزایش‌ یافته و موجب افزایش بازده شاخص سهام در دوره کوتاه‌مدت و بلندمدت می‌شود و هرگاه رشد نرخ ارز، رشد قیمت‌های جهانی کامودیتی‌ها و فلزات اساسی و ثبات نسبی موقعیت سیاسی کشور را توأم با هم داشته باشیم، صعود بازار سرمایه را شاهد خواهیم بود.

   بازار از دریچه معاملات

طی معاملات روزی که گذشت یعنی دوشنبه 17 مهر ماه، شاخص کل بورس تهران 4 هزار و 470 واحد نسبت به روز کاری گذشته بالاتر ایستاد و به سطح 2 میلیون و 5 هزار و 737 واحد رسید. شاخص کل هم‌وزن بورس نیز با افت 2 هزار و 256 واحد در رقم 680 هزار و 986 واحدی ایستاد. شاخص کل فرابورس با ریزش 33 واحدی به رقم 24 هزار و 991 واحد رسید. همچنین شاخص هم وزن فرابورس با کاهش 243 واحد به سطح 121 هزار و 382 واحد رسید. 

روز دوشنبه خالص تغییر مالکیت حقوقی به حقیقی بازار برای چهاردهمین روز متوالی منفی شد و 455 میلیارد تومان پول حقیقی از بازار سهام خارج شد. ارزش معاملات کل بازار سهام به 217 هزار و 151 میلیارد تومان رسید. ارزش معاملات اوراق بدهی در بازار ثانویه 210 هزار و 87 میلیارد تومان بود که 97 درصد از ارزش کل معاملات بازار را در این روز شامل می‌شود.

ارزش معاملات خرد نیز با کاهش 23 درصدی به نسبت روز معاملاتی قبل به رقم 4 هزار و 415 میلیارد تومان رسید. در معاملات دوشنبه، 37 نماد صف خرید داشتند و 109 نماد با صف‌ فروش مواجه بودند. مجموع ارزش صف‌های خرید با رشد 36 درصدی نسبت به روز کاری قبل به 57 میلیارد تومان افزایش یافت و مجموع ارزش صف‌های فروش نیز با کاهش 53 درصدی به 444 میلیارد تومان رسید.