اجرای طرح تعویض بخاری پتانسیل قابل توجهی برای کاهش مصرف گاز دارد. اگر دولت بتواند حداقل 50 درصد کاهش مصرف را از طریق جایگزینی بخاری، با تمرکز ویژه بر مناطق سردتر، به دست آورد، می‌تواند سالانه حدود 10 میلیارد متر مکعب گاز را در دوره‌های اوج مصرف و ناترازی فصلی زمستان کشور صرفه جویی کند.
سید علی مرتضوی، کارشناس حوزه سیاست‌گذاری انرژی، در رابطه با چالش ناترازی گازی ایران در فصول سرد سال در گفت‌وگو با خبرنگار «تعادل»، گفت: ایران با چالش مهمی در قالب ناترازی انرژی مواجه است که انتظار می‌رود تا سال‌های آینده ادامه داشته باشد. شدت انرژی این کشور به‌طور قابل توجهی بالاتر از میانگین جهانی است و حتی از کشورهای توسعه یافته نیز بیشتر است.
وی تصریح کرد: ایران روزانه انرژی معادل حدود هفت میلیون بشکه نفت خام مصرف می‌کند که به میزان قابل توجهی بیشتر از آنچه بر اساس محاسبات تولید ناخالص داخلی لازم است، می‌باشد. این ناترازی انرژی باعث نگرانی‌های اقتصادی، زیست محیطی و امنیتی می‌شود. برای رفع این موضوع می‌توان اقدامات مختلفی از جمله سیاست‌های قیمتی و غیر قیمتی را اجرا کرد. مرتضوی با اشاره به‌شدت بالای مصرف انرژی در ایران، افزود: شدت انرژی ایران، میزان انرژی مصرفی در واحد تولید ناخالص داخلی، به‌طور قابل توجهی بالاتر از میانگین جهانی و کشورهای توسعه یافته است.
این شدت انرژی بالا نشان‌دهنده ناکارآمدی الگوهای مصرف انرژی در ایران است و نیاز به بهینه‌سازی را برجسته می‌کند. وی ادامه داد: مصرف بی‌رویه انرژی، به ویژه گاز طبیعی، با فشار بر منابع انرژی کشور و افزایش هزینه‌های انرژی، چالش‌های اقتصادی ایجاد می‌کند. علاوه بر این، اثرات زیست محیطی نامطلوبی دارد، از جمله افزایش انتشار گازهای گلخانه‌ای و آلودگی که به تغییرات آب و هوایی و نگرانی‌های بهداشت عمومی کمک می‌کند. پرداختن به ناترازی انرژی ایران برای دستیابی به توسعه پایدار و کاهش وابستگی کشور به واردات انرژی بسیار مهم است.
وی ادامه داد: یکی از عوامل اصلی ناترازی گاز ایران، استفاده از بخاری‌های غیر استاندارد و وسایل گازسوز با راندمان پایین در بخش خانگی، به ویژه برای اهداف گرمایشی است. این امر منجر به مصرف بالای گاز در دوره‌های اوج مصرف و در نتیجه کمبود و قطع گاز در فصول سردتر می‌شود. برای مقابله با این موضوع، دولت می‌تواند پروژه‌هایی را با هدف بهینه‌سازی مصرف گاز خانگی با جایگزینی بخاری‌های ناکارآمد با جایگزین‌های با راندمان بالا اجرا کند.
این کارشناس حوزه سیاست‌گذاری انرژی در رابطه با طرح جایگزینی بخاری‌های قدیمی با بخاری‌های با بازدهی بالا گفت: جایگزینی بخاری‌های ناکارآمد راه‌حلی مقرون به صرفه و پایدار برای کاهش مصرف گاز ارایه می‌دهد.
برخلاف پروژه‌های بزرگ مقیاس که نیاز به سرمایه‌گذاری قابل توجهی دارند، ابتکار جایگزینی بخاری پتانسیل بهینه‌سازی قابل توجهی را با هزینه کمتر ارایه می‌دهد. با تمرکز بر اقدامات معمول و کوچک، دولت می‌تواند به صرفه جویی قابل توجهی در گاز دست یابد و وقوع کمبود و قطعی گاز را کاهش دهد.
وی گفت: طرح تعویض بخاری برای اجرا در یک دوره پنج ساله طراحی شده است. فاز اول اقدامات در حال حاضر آغاز شده است و هدف آن جایگزینی بخاری‌های ناکارآمد با مدل‌های با راندمان بالا است. این طرح بخاری‌ها را در دسته A و دسته B طبقه‌بندی می‌کند که هر تعویض منجر به صرفه جویی در مصرف گاز می‌شود. برای بخاری‌های دسته A، هر تعویض منجر به صرفه جویی 466 متر مکعبی گاز می‌شود، در حالی که برای بخاری‌های دسته B، هر تعویض 378 متر مکعب گاز صرفه جویی می‌کند. وی مطرح کرد: اجرای طرح تعویض بخاری پتانسیل قابل توجهی برای کاهش مصرف گاز دارد. اگر دولت بتواند حداقل 50 درصد کاهش مصرف را از طریق جایگزینی بخاری، با تمرکز ویژه بر مناطق سردتر، مانند مناطق سوریه، به دست آورد، می‌تواند سالانه حدود 10 میلیارد متر مکعب گاز را در دوره‌های اوج مصرف و ناترازی فصلی زمستان کشور صرفه جویی کند.
مرتضوی در ادامه با اشاره به مزایای طرح بهینه‌سازی مصرف در بخش خانگی با تکیه بر جایگزینی بخاری‌های جدید گفت: بهینه‌سازی مصرف گاز خانگی از طریق جایگزینی بخاری‌های ناکارآمد فواید و پیامدهای متعددی را برای ایران به همراه دارد. اولاً، مصرف گاز را کاهش می‌دهد و منجر به مصرف متعادل‌تر انرژی و رسیدگی به چالش ناترازی انرژی می‌شود.
وی عنوان کرد: این به نوبه خود به کاهش هزینه‌های انرژی، کاهش فشار بر منابع انرژی و بهبود امنیت انرژی کمک می‌کند. ثانیا، بهینه‌سازی مصرف گاز خانگی به پایداری محیط زیست کمک می‌کند. با کاهش مصرف گاز، انتشار گازهای گلخانه‌ای و آلودگی ناشی از استخراج، پالایش و احتراق گاز نیز کاهش می‌یابد. این با تلاش‌های بین‌المللی برای مبارزه با تغییرات آب و هوا و بهبود کیفیت هوا هماهنگ است. علاوه بر این، طرح جایگزینی بخاری باعث رشد اقتصادی و ایجاد شغل می‌شود.
وی ادامه داد: اجرای این طرح مستلزم تولید، توزیع و نصب بخاری‌های با راندمان بالا است که باعث ایجاد فعالیت اقتصادی و فرصت‌های شغلی در بخش‌های تولیدی و ساختمانی می‌شود. علاوه بر این، کاهش هزینه‌های انرژی ناشی از صرفه جویی در گاز می‌تواند به بخش‌های دیگر هدایت شود و تنوع اقتصادی و توسعه را ارتقا دهد.
وی در پایان گفت: ناترازی انرژی ایران چالش‌های مهمی را به همراه دارد که باید به‌طور همه‌جانبه به آن پرداخته شود. بهینه‌سازی مصرف گاز خانگی از طریق جایگزینی بخاری‌های ناکارآمد یک راه‌حل عملی و مقرون به صرفه ارایه می‌کند. با تمرکز بر اقدامات معمول و در مقیاس کوچک، دولت می‌تواند به صرفه‌جویی قابل توجهی در گاز، کاهش شدت انرژی و کاهش فشار بر منابع انرژی دست یابد. طرح جایگزینی بخاری به رشد بهینه‌سازی در کشور کمک می‌کند و آن را به گامی مهم در جهت دستیابی به چشم‌انداز انرژی متعادل‌تر و کارآمدتر در ایران تبدیل می‌کند.
