برزخ ساخت مسکن دولتی

گروه راه و شهرسازی|

رسانه‌ها و محافل کارشناسی نزدیک به دولت همچنان بحث لزوم کاهش قیمت ساخت مسکن از طریق کاهش قیمت مصالح ساختمانی به ویژه قیمت سیمان و فولاد را داغ نگه داشته‌اند و در گفت‌وگو‌ها و گزارش‌های خود تلاش می‌کنند تا نظر کارشناسان همسو را دریافت و منعکس کنند. این در حالی است که به گفته اعضای کمیسیون عمران مجلس به عنوان کمیسیون تدوین‌کننده قانون جهش تولید مسکن موسوم به ساخت 4 میلیون مسکن در 4 سال، علی رغم گذشت دو سال از زمان اجرایی شدن این قانون، 80 درصد از این قانون هنوز اجرایی نشده است! معنا و مفهوم این مساله این است که دولتمردان به جای اجرای این قانون، درگیر مسائل حاشیه‌ای شده‌اند و تاکنون نه تنها وعده ساخت 2 میلیون مسکن در دو سال اول فعالیت دولت سیزدهم را تحقق نبخشیده‌اند که کارنامه قابل توجهی هم در این زمینه از خود به جای نگذاشته‌اند.

بررسی اظهارات مسوولان دولتی نشان می‌دهد، به‌طور متوسط دولت‌ها موفق شده‌اند سالانه بیش از 68 هزار واحد مسکونی در قالب طرح مسکن مهر ساخته و به متقاضیان تحویل دهند. در این میان، کارنامه دولت سیزدهم در حوزه مسکن مهر نشان می‌دهد که این دولت توانسته است طی دو سال اول کاری خود 100 هزار و به‌طور متوسط سالانه 50 هزار واحد مسکن مهر را تکمیل و به متقاضیان عرضه کند.

اگر طبق قانون جهش تولید مسکن در مهر و آبان 1400 مساله زمین‌های مورد نیاز برای ساخت 4 میلیون مسکن یا دست‌کم دو میلیون واحدی که برای دو سال اول وعده داده شده بود، حل می‌شد؛ دولت با تورم مصالح ساختمانی این دوره مواجه نمی‌شد و واحدهای مورد نظر نیز ساخته می‌شدند. از این رو، می‌توان به عدم مدیریت صحیح زمان از سوی مدیران دولتی انتقاد وارد کرد و این مساله را یکی از علل عمده عدم موفقیت در ساخت مسکن دولتی برشمرد. به ویژه آنکه هم اینک کارشناسان طرفدار خروج سیمان و فولاد از بورس، از ساخت خانه‌هایی در عرض 130 روز سخن می‌گویند و بر این باورند که اگر سیمان و فولاد تامین شود، پروژه ساخت مسکن دولتی با سرعت بالا پیش خواهد رفت!

   بی‌اعتنایی به تجربه‌های جهانی

فراتر از همه اینها، سوال این است که معضل مسکن در ایران چگونه حل می‌شود؟ دیگران در این رابطه چه کرده‌اند؟ بی‌گمان تجربه‌های جهانی، راه‌حل‌های مشخصی هستند که بارها و بارها از سوی کارشناسان و رسانه‌ها بیان شده است، اما متاسفانه مدیران داخلی اعتقادی به این تجربه‌ها و راهکارها ندارند و حتی در حالی که بورس - با همه نقایصی که ممکن است داشته باشد - شناخته شده‌ترین راه کشف قیمت کالاها در ایران و جهان به شمار می‌رود، از سوی مدیران وزارت راه رد می‌شود. در واقع مدیرانی که سکان امور را در دست گرفته‌اند، به جای انجام وعده‌های خود، تلاش دارند تا زمین بازی را به طرزی غیرکارشناسانه که خود می‌تواند سرمنشا یک سلسله مشکلات بعدی برای اقتصاد و جامعه شود، عوض کنند.

   بورس راهکار مقابله با رانت و فساد

در این حال، علیرضا ورناصری، عضو کمیسیون انرژی مجلس اظهار کرد: راه جلوگیری از رانت و فساد در مبادلات کالایی کشور، عرضه محصولات در بورس کالاست چون از این طریق کالاها در یک مکانیزم کاملاً شفاف، روشن و قابل حسابرسی عرضه و معامله می‌شوند.

نماینده مردم مسجد سلیمان اظهار کرد: در سال‌های گذشته دلالان این حوزه با استفاده از روش‌های غیرشفاف و رانتی سودهای کلانی به جیب زدند، اما با عرضه این کالاها در بورس کالا شاهد ساماندهی قیمت‌های این محصولات بودیم و امروز طرح خروج سیمان و فولاد از بورس کالا دلیل منطقی ندارد. به گزارش مهر، عضو کمیسیون انرژی مجلس اظهار کرد: نقش سیمان و فولاد در قیمت تمام شده مسکن تعیین‌کننده نیست ضمن آنکه این محصولات در شفافیت کامل در بورس کالا معامله می‌شود؛ بنابراین کسانی که به دنبال تسهیل در ساخت مسکن هستند در حوزه خدمات، عوارض ناشی از ساخت مسکن، انشعابات و قیمت زمین هدف‌گذاری کنند.

ورناصری افزود: برای ساخت مسکن باید تصمیمات منطقی و واقعی اتخاذ شود چون در این حوزه دچار ناترازی هستیم و تصمیمات غیرکارشناسی می‌تواند آسیب جدی به این حوزه وارد کند. این نماینده مجلس در پایان گفت: بهترین راه برای عرضه فولاد و سیمان، بورس کالاست و تجربه نشان داده که سازوکار بورس شیوه موفقی برای ساماندهی این بازار بوده است.

   ساخت مسکن در ایران فقط در ۴ ماه

در نقطه مقابل اما، محمدرضا انبیایی، کارشناس مسکن اظهار کرد: به نظر می‌رسد سیاست‌های بخش مسکن در دولت سیزدهم نسبت به گذشته جنبه علمی‌تری پیدا کرده و افق‌های روشن‌تری را نسبت به گذشته پیش روی جامعه دانشگاهی کشور قرار داده است. بدنه علمی و تخصصی نیز از تصمیمات مسوولان حمایت بیشتری نسبت به قبل دارد.

وی در گفت‌وگو با ایسنا افزود: پیشرفت علمی در همه سطوح بخش مسکن شاید به یک اندازه نباشد اما به‌طور مثال در سازه‌های فولادی پیشرفت‌های خوبی حاصل شده است. با این حال باید بپذیریم در صنعتی‌سازی چند دوره از دنیا عقب هستیم که چالش اصلی ما در این زمینه منابع مالی و ضعف در ایجاد اتصال بین بدنه علمی و بدنه اجرایی کشور است.

   امکان کاهش قیمت ساخت مسکن 

این استاد دانشگاه با بیان اینکه استفاده از تکنولوژی در حوزه صنعتی‌سازی نقش مهمی در کاهش تمام شده مسکن دارد گفت: به‌طور نمونه در بخش فولاد اگر بتوانیم مواد اولیه را با روش ارزان‌تری به کارخانجات برسانیم، آنها می‌توانند محصولات نوردی را با قیمت کمتری وارد بازار کنند و به تبع آن قیمت سازه ۲ تا ۳ درصد کاهش پیدا می‌کند. در سایر نهاده‌های ساختمانی نیز اگر به این ترتیب عمل شود قیمت تمام شده مسکن تا ۲۰ درصد پایین می‌آید.

به گفته انبیایی، طراحان و مهندسان کشور در حال تلاشند تا سازه‌های سبک‌تر، ایمن‌تر، سریع‌تر و ارزان‌تری را تولید کنند که به نتایج خوبی هم رسیده‌اند. نمونه‌های متعددی وجود دارد که از روز کلنگ‌زنی تا روز تحویل سازه و نصب پرده‌های خانه ۱۳۰ روز طول کشیده، یعنی ظرف ۴ ماه و ۱۰ روز پروژه تحویل متقاضی شده است. این اتفاق کوچکی نیست اما بخش پژوهشی و اجرایی کشور در بخش مسکن نیاز به حمایت و منابع مالی مشخص دارد. وی در پاسخ به اینکه آیا در طرح نهضت ملی مسکن تعاملی بین دانشگاهیان با مسوولان ایجاد شده است گفت: بله نشست‌های چندجانبه‌ای در این راستا تشکیل شده که حوزه‌های طراحی، اجرا و تولید مصالح را کنار هم قرار دهیم. اینکه بگوییم یکدفعه می‌توانیم یک میلیون مسکن بسازیم شاید چندان منطقی نباشد اما اگر بسترهایی را ایجاد کنیم تا قیمت تمام شده را کاهش دهیم و رقابت‌های ناسالم را از بین ببریم، طیف گسترده‌تری از جامعه را در تولید مسکن فعال می‌کنیم و به هدف ساخت سالانه یک میلیون واحد مسکونی دست می‌یابیم.

این استاد حوزه عمران در حاشیه سیزدهمین کنگره بین‌المللی مهندسی عمران گفت: وقتی قیمت پایه توسط تولیدکننده فولاد در بورس اعلام می‌شود سود مدنظر در آن لحاظ شده است. اما به اعتقاد من این فرآیند علیه طرح نهضت ملی مسکن عمل می‌کند؛ چرا که باعث می‌شود قیمت نهایی ۲۰ تا ۳۰ درصد بالاتر قیمت پایه عرضه شود. برخی افراد گفتند سازه فولادی بخش اندکی از هزینه‌های مسکن را به خود اختصاص می‌دهد اما وقتی صحبت از فولاد می‌کنیم در و پنجره، کلید و پریز، کانال کولر و بسیاری دیگر از تجهیزات را شامل می‌شود. مخالفتی با عرضه محصولات در بورس نداریم اما انتظار داریم نهاده‌های ساختمانی با قیمت پایه به دست مصرف‌کننده برسد.

   لزوم افزایش تعامل و پژوهش در بخش مسکن

همچنین حامد ضیایی، رییس انجمن تولیدکنندگان و صادرکنندگان سازه‌های فولادی در حاشیه این نشست به ایسنا گفت: راهکارهای افزایش سهم سازه‌های فولادی و کاهش قیمت از جمله موضوعات مهم این کنگره بود و ما معتقدیم قیمت فولاد در کشور بالاست و فولاد باید ارزان‌تر عرضه شود. وی اظهار کرد: آسیب‌شناسی کمتر نتیجه گرفتن از این نوع رویدادها را در پنل این کنگره مطرح کردیم که با یک رویداد نمی‌توان به نتیجه رسید، لذا این نوع نشست‌ها باید تداوم داشته باشد و به‌طور منظم به آن پایبند باشیم.