سرب چه بلای بر سر مغز ما می‌آورد؟

علیرغم حذف تدریجی بنزین حاوی سرب، قرار گرفتن در معرض سرب هنوز هم تاثیر زیادی بر قلب و ذهن جمعیت جهان دارد و بر اساس نتایج تحقیقات جدید، تاثیر فعلی مسمومیت با سرب بسیار بیشتر از آن چیزی است که قبلا تصور می‌شد و عامل ۵.۵ میلیون مرگ ناشی از بیماری‌های قلبی عروقی و ۷۶۵ میلیون از دست دادن امتیاز آی کیو در سال ۲۰۱۹ شده است.

به گزارش ایسنا، قرار گرفتن در معرض سرب در محیط که به‌عنوان «سم عصبی» عمل می‌کند، با کاهش نمرات آی کیو، سلامت روان ضعیف‌تر، کنترل کمتر تکانه و حتی افزایش خشونت مرتبط است. این موارد به‌طور موثر شخصیت یک نسل کامل از مردم متولد قرن بیستم را تغییر داده است.

با آگاهی از این شواهد، بانک جهانی خواستار حذف تدریجی بنزین حاوی سرب در سراسر جهان در ماه مه ۱۹۹۶ شد اما این حذف تدریجی تا سال ۲۰۲۱ تکمیل نشد، زمانی که الجزایر آخرین کشوری بود که آن را ممنوع کرد، با این حال، نفوذ سرب هنوز در مناطق فقیرتر جهان باقی مانده است.

گزارش جدید Pure Earth که گسترده‌ترین در نوع خود تا به امروز است، نشان می‌دهد که میزان بالای آلودگی سرب در تجهیزات آشپزی، رنگ، لوازم آرایشی و اسباب‌بازی‌ها وجود دارد.

محققان بیش از ۵۰۰۰ محصول مصرفی و غذایی را از ۷۰ بازار در ۲۵ کشور با درآمد پایین و متوسط جمع‌آوری و تجزیه و تحلیل کردند و به این نتیجه رسیدند که ۱۸ درصد سطح سرب بیش از مقررات ایمنی مربوطه دارند.

در کنار این موضوع، دانشمندان بانک جهانی اخیرا بار سلامت جهانی ناشی از قرار گرفتن در معرض سرب در سراسر جهان را مجددا ارزیابی کرده‌اند و دریافتند که سطح سرب در خون پس از حذف تدریجی بنزین حاوی سرب به میزان قابل توجهی کاهش یافته است اما تاثیر آن بر سلامتی همچنان بسیار زیاد بود.

نتایج تحقیقات دانشمندان نشان داده است که آلودگی سرب باعث ایجاد طیف وسیعی از مشکلات جدی سلامتی به ویژه بیماری‌های قلبی و رشد مغزی کودکان خردسال می‌شود به همین دلایل مصرف بنزین سرب در سراسر جهان ممنوع شده است اما مردم همچنان می‌توانند از طریق غذا، خاک، ظروف آشپزی، کودها، لوازم آرایشی، باتری‌های سرب اسیدی خودرو و منابع دیگر در معرض نوروتوکسین قوی قرار گیرند همچنان میزان بالایی از آلودگی سرب  در قابلمه‌ها و تابه های فلزی، ظروف سرامیکی، رنگ، لوازم آرایشی و اسباب بازی‌ها وجود دارد.

فولر گفت: «به همین دلیل است که کشورهای فقیرتر مسمومیت با سرب زیادی دارند؛ این موارد در آشپزخانه آنان است و این افراد را مسموم می‌کند.

بیشترین آسیب سرب بر کودکان خردسال

کودکان خردسال بیشترین آسیب را از قرار گرفتن در معرض سرب می‌بینند به این دلیل که قرار گرفتن در معرض سرب به مغز آنان آسیب می‌رساند، رشد مغز را کند و یادگیری چیزها را برای آنان دشوار می‌کند.

تاثیر سرب بر بزرگسالان

بزرگسالان در معرض افزایش خطر مرگ ناشی از بیماری‌های قلبی عروقی به دلیل قرار گرفتن در معرض سرب هستند. مرگ و میر ناشی از بیماری‌های قلبی عروقی تقریبا ۹۵ درصد از کل مرگ‌های مرتبط با قرار گرفتن در معرض سرب را تشکیل می‌دهد. جدا از مرگ و میر ناشی از بیماری‌های قلبی عروقی، بزرگسالان نیز در معرض خطر بیماری مزمن کلیوی و ناتوانی‌های یادگیری به دلیل قرار گرفتن در معرض سرب هستند.

یافته‌های آنان نشان داد که کاهش ضریب هوشی و مرگ و میر ناشی از بیماری‌های قلبی عروقی به ترتیب حدود ۸۰ درصد و ۶ برابر بیشتر از تخمین‌های قبلی است. به‌طور متوسط، قرار گرفتن در معرض سرب باعث از دست دادن ۵.۹ امتیاز ضریب آی کیو به ازای هر کودک در پنج سال اول زندگی در مناطق آسیب دیده است.

میانگین سطح سرب در خون بین کشورهای مختلف

میزان سرب در خون در کشورهای با درآمد کم و متوسط، میانگین BLL ۴.۶ میکروگرم در دسی لیتر و در کشورهای با درآمد بالا ۱.۳ میکروگرم در دسی لیتر در سال ۲۰۱۹ مشخص شده است. کمترین میانگین در افراد ساکن در آمریکای شمالی، اروپا و آسیای مرکزی و بالاترین میانگین در افراد ساکن در جنوب آسیا، جنوب صحرای آفریقا، خاورمیانه و شمال آفریقا مشاهده شد.

منابع سرب

عواملی که برای تجزیه و تحلیل مرگ و میر ناشی از بیماری‌های قلبی عروقی مرتبط با قرار گرفتن در معرض سرب در نظر گرفته شده، آسیب به قلب و عروق و افزایش بروز سکته است و منابع کلیدی قرار گرفتن در معرض آن شامل بازیافت باتری‌های اسید سرب، استخراج فلزات، مواد غذایی، خاک و گرد و غبار، رنگ سرب، ظروف آشپزی از مواد بازیافتی، سفال و سرامیک با لعاب سربی، اسباب بازی، لوازم آرایشی، زباله‌های الکترونیکی، کودها و خوراک ماهی‌های پرورشی هستند.

بیورن لارسن، سرپرست گروه تحقیق بانک جهانی گفت: «ما می‌دانیم که قرار گرفتن در معرض سرب همچنان اثرات زیادی بر سلامت انسان دارد، علیرغم اینکه بیشتر کشورها استفاده از بنزین سرب‌دار را بیش از ۲۰ سال پیش ممنوع کردند. آنچه در مورد مطالعه ما نگران‌کننده است این است که نشان می‌دهد این اثرات مخرب سلامتی بسیار بیشتر از آن چیزی است که قبلا فکر می‌کردیم و هزینه‌های اقتصادی بسیار بالایی به‌ویژه در کشورهای با درآمد کم و متوسط دارد».

با توجه به این یافته‌ها، محققان بر این باورند که جهان باید تاثیر سرب بر سلامت جهانی را دوباره ارزیابی و سیاست‌های خود را بر این اساس تنظیم کند. آلودگی سرب اغلب به‌عنوان مشکل گذشته تلقی می‌شود اما در برخی از نقاط کره زمین مانند همیشه مضر است.

همانطور که گفته شد، نتایج این تحقیق نشان می‌دهد که اثرات مخرب قرار گرفتن در معرض سرب حتی بیشتر از آن چیزی است که قبلا فکر می‌کردیم و هزینه‌های اقتصادی بسیار بالایی به خصوص در کشورهای با درآمد کم و متوسط دارد. در نتیجه، بهبود کیفیت اندازه‌گیری سطح سرب خون، شناسایی قرار گرفتن در معرض سرب، تحقیقات، سیاست‌ها و اقدامات فوری برای رفع این بار مورد نیاز است.

آژانس‌های توسعه‌ای که در زمینه آموزش، سلامت مادر و کودک، بیماری قلبی و سکته مغزی سرمایه‌گذاری می‌کنند، باید در نظر بگیرند که چگونه آسیب ناشی از قرار گرفتن در معرض سرب ممکن است این سرمایه‌گذاری‌ها را تضعیف کند. در حال حاضر، هزینه سرب در کمک‌های توسعه ناچیز و حدود ۱۰ میلیون دلار در مقایسه با نزدیک به ۱۰ میلیارد دلار برای ایدز و بیش از ۲میلیارد دلار برای مالاریاست که هر دو نرخ تلفات بسیار کمتری دارند.

ریچارد فولر، مدیر Pure Earth و مشاور گزارش بانک جهانی می‌گوید: واضح است که باید بین آژانس‌های کمک‌رسانی در سطح جهان تعادل مجددی ایجاد شود.

نتایج تحقیق جدید بانک جهانی در The Lancet Planetary Health منتشر شده است.