واكنش رسمي به شايعه «جنگ اقليمي»

گروه راه و شهرسازي|

بالاترين مقام ايران در حوزه هواشناسي ديروز در يك نشست مطبوعاتي شايعه جنگ اقليمي عليه كشورمان را رد كرد. در شرايطي كه خشكسالي معناداري در قلمروي ايران پهناور رخ نموده است و در همين حال، دامن كوه‌هاي كشورهاي اطراف سفيدپوش از برف هستند، سئوالات زيادي در افكار عمومي ايجاد شده است. عدم تحقق پيش‌بيني‌هاي مثبت از بارندگي‌ها نيز بدگماني شهروندان به مداخله برخي كشورها را تشديد كرده است. در واقع، ذهنيت غالب در ميان شهروندان، مويد دسيسه برخي كشورها همچون چين عليه ايران است. با وجود اين، مقام‌هاي ايراني در حوزه تخصصي هواشناسي و اقليم‌شناسي اين مساله را به‌شدت رد مي‌كنند و آن را غير ممكن مي‌دانند. در همين رابطه، سحر تاجبخش، رييس سازمان هواشناسي با رد جنگ اقليمي گفت: انرژي‌ سيستم‌هاي جوي با فرآيندهاي كوچك‌مقياس تحت تأثير قرار نمي‌گيرد. او در عين حال، اظهار كرد: اما اگر منظور از جنگ اقليمي پيامدهاي تغيير اقليم و پيامدهاي ناشي از افزايش دماي كره زمين باشد، كشورها مي‌توانند به اين مرحله از اختلاف نظر برسند چرا كه پيامدهاي آن موجب كاهش منابع آبي مي‌شود. پيش از اين نيز، احد وظيفه، رييس مركز ملي اقليم و مديريت بحران خشكسالي سازمان هواشناسي در رابطه با شايعات مربوط به عقيم‌سازي ابرها و سامانه هارپ، گفته بود: اينها فقط شايعه است. هارپ هم تاسيساتي است كه در آلاسكا راه‌اندازي شده و امواج را براي آزمايش لايه يونوسفر يا لايه‌هاي بالايي جو ارسال مي‌كند. اين امواج هيچ ارتباطي به اتمسفر كه در آنجا ابر تشكيل مي‌شود، ندارد. اين اقدام براي آن است تا دانشمندان بدانند واكنش امواج راديويي در لايه‌هاي يونوسفر چگونه است و مطالعات مذكور ارتباطي به اتمسفر ندارد. در بهار و تابستان خشكسالي بخش‌هاي جنوبي اروپا را در نورديد و در كشورهايي مانند ايتاليا، اسپانيا، يونان و... خشكسالي بي‌سابقه‌اي رقم خورد. در منطقه خاورميانه نيز شاهد كم‌بارشي بوده‌ايم كه براي برخي كشورها از جمله سوريه، ايران، عراق، تركمنستان و كشورهاي آسياي مركزي اين كم‌بارشي بيشتر بوده است.

علي نصيري، رييس سازمان پيشگيري و مديريت بحران شهر تهران نيز پيش از اين اظهار كرده بود: همچنان مخاطرات قديمي مثل زلزله و سيل سرجايش است، امروزه مخاطرات جديدي را تجربه مي‌كنيم كه هنوز مسوولان آن را به رسميت نمي‌شناسند؛ كم‌آبي و بي‌آبي‌هاي اخير جزو مخاطرات جديد كشور است.

تركيه در عرض‌هاي بالاتر از ايران

ديروز اما رييس سازمان هواشناسي درباره پربارشي برخي كشورهاي همسايه در مقايسه با كشورمان نيز گفت: يكي از اصلي‌ترين عوامل در شكل‌گيري شرايط ناپايدار جوي، توپوگرافي، پستي و بلندي‌هاي سطح زمين و ميزان رطوبت است كه مي‌تواند منجر به بارندگي شود اما اگر رطوبت وجود نداشته باشد وزش باد و خيزش گردوغبار روي مي‌دهد. تركيه عرض‌هاي بالاتر از ايران و دو منبع رطوبتي قابل توجه دارد كه الگوي جو آن را با كشورمان متفاوت كرده است.

تاجبخش با يادآوري اينكه متوسط بارش سالانه ايران 230 و تركيه 500 ميلي‌متر است درباره مسائل مطرح‌شده درباره جنگ اقليمي تصريح كرد: چنانچه كشوري در جهان وجود داشته باشد كه با بهره‌گيري از قدرتي زياد، انرژي‌هاي سيستم‌هاي جوي را تحت كنترل خود قرار دهد، قطعاً يك مساله پنهاني نخواهد بود و آنقدر مي‌تواند اين قدرت را اشاعه دهد كه بر همه جا حكومت كند، اما انرژي‌هاي سيستم‌هاي جوي بسيار زياد است و اينكه با فرآيندهاي كوچك‌مقياس بخواهيم آنها را تحت تأثير قرار دهيم، امكان‌پذير نيست.

رييس سازمان هواشناسي تأكيد كرد: اما اگر منظور از جنگ اقليمي پيامدهاي تغيير اقليم و پيامدهاي ناشي از افزايش دماي كره زمين باشد، كشورها مي‌توانند به اين مرحله از اختلاف نظر برسند چرا كه پيامدهاي آن موجب كاهش منابع آبي مي‌شود. همانطور كه كشور ما يكي از اصلي‌ترين مناطق در زمين است كه مشكل تنش آب دارد و بخشي از اين تنش مي‌تواند محتمل از پيامدهاي تغيير اقليم باشد.

او درباره چگونگي پيش‌بيني آلودگي هوا بيان كرد: بر اساس‌بندي از قانون هواي پاك، ما مكلف هستيم، شرايط پايداري جو را 96 ساعت قبل از وقوع به وزارت بهداشت اعلام كنيم كه اين قانون نيز براي آلودگي‌هاي ناشي از سوخت فسيلي است، در اين خصوص پيش‌بيني و اعلام هواي پايدار چندان دشوار نيست. اطلاعات موردنياز وزارت بهداشت به آنها انتقال داده مي‌شود و پس از آن وزارت بهداشت بايد با برگزاري كميته اضطرار براي آلودگي هوايي كه پيشِ‌روست، تصميماتي اتخاذ كند، اما تا بخشي كه مربوط به سازمان هواشناسي است، وظايف به‌خوبي انجام مي‌شود.

اهميت مديريت منابع آب

وي با اشاره به پيش‌بيني‌هاي هواشناسي براي زمستان گفت: بر اساس داده‌ها و اطلاعات هواشناسي، سيگنال خاصي براي زمستان پيش‌بيني نمي‌شود و بارش‌هاي نرمال و در برخي نقاط مايل به كم‌بارشي انتظار مي‌رود. اگر بارش‌هاي فرانرمال نيز داشته باشيم، كم‌بارشي‌هاي آذرماه و سال‌هاي گذشته جبران نمي‌شود و همچنان مساله مديريت منابع آبي از اهميت بالايي برخوردار است، همچنين مساله نداشتن ذخيره برفي نيز بسيار نگران‌كننده است و در مجموع با توجه به 4 سال خشكسالي پياپي، وضعيت مناسبي پيشِ‌رو نيست.

سال ۲۰۲۳، گرم‌ترين سال كره زمين

او تصريح كرد: به‌طور قطع همه ما تمايل داريم كه پيش‌بيني‌ها محقق شود، اما در برخي مواقع اتفاقاتي در جو مي‌افتد كه پيش‌بيني‌پذيري را كاهش مي‌دهد و يكي از اين اتفاقات، افزايش دما است كه سال ۲۰۲۳ به گرم‌ترين سال تاريخ كره زمين تبديل شد. اين مساله موجب شد كه الگوهاي جو در منطقه خودمان كه به‌دقت رصد كرده بوديم چندان با پيش‌بيني‌هاي ارديبهشت مطابقت نداشته باشد.

رييس سازمان هواشناسي گفت: در ماه مهر نزديك‌به ۱۲ ميلي‌متر از ميانگين بارش بلندمدت، بارش بيشتري داشتيم. اين ميزان در آبان‌ماه به حد نرمال رسيد، اما در آذر شرايط بسيار بدي داشتيم. آنچه كه در آذر رخ داد موجب شد ركورد جديدي در منطقه ما ثبت شود. همچنين نكته قابل توجه اين است كه ما تابستان گرمي را تجربه كرديم و گرم‌ترين پاييز را نيز در ركورد خود ثبت كرديم و شايد در آمار دماي زمستاني نيز همين نتايج را داشته باشيم. تاجبخش خاطرنشان كرد: در كل ستون جوي، يك گرماي بي‌سابقه را داشتيم كه در هيچ‌كدام از مدل‌هاي پيش‌بيني تا اين اندازه ديده نشده بود كه به نظر مي‌رسد يكي از تأثيرات تغيير اقليم در كشور باشد.

علت خشكي درياچه اروميه

تاجبخش درباره درياچه اروميه، اظهار كرد: روند خشكي درياچه اروميه تقريباً از اواسط دهه ۸۰ آغاز شد و مربوط به سال‌هاي اخير نيست. به‌طور قطع كم‌بارشي نيز در خشكي آن تأثير داشته است، زيرا در سال ۹۸ كه بارش‌هاي مناسبي داشتيم و سيلاب‌هايي نيز رخ داد، تراز آب درياچه اروميه را نيز افزايش داد، اما مساله اصلي كه بسيار مطرح شده، مديريت منابع آبي است. وي اضافه‌كرد: سدسازي‌هاي بسياري كه انجام شده و افزايش سطح زير كشت، همچنين پايين آمدن سطح تراز آب دريا چه و رعايت نكردن حقابه‌هاي زيست‌محيطي و موارد ديگر، عوامل بسيار مهم‌تري نسبت به كم‌بارشي و پيامدهاي تغيير اقليم بوده‌اند.

دليل پيش‌بيني‌هاي اشتباه

تاجبخش در عين حال، درخصوص پيش‌بيني اشتباه سازمان هواشناسي و فعاليت ال‌نينو در كشور، اظهار كرد: پيش‌بيني‌هاي هواشناسي مبتني‌بر روش‌هاي رياضي است همانطور كه از نام آن نيز مشخص است اين پيش‌بيني‌ها بر اساس شواهدي كه رصد مي‌شوند در نظر گرفته و اطلاع‌رساني مي‌شوند. وي با يادآوري اينكه از ارديبهشت ماه امسال مدل‌هاي هواشناسي پاييز و زمستان نشان مي‌داد كه در خاورميانه، ايران و به‌ويژه مناطق غربي كشور، احتمال بارش وجود داشته است و تا شهريور هم اين شواهد وجود داشت، ادامه داد: بر اين اساس احتمال افزايش بارش‌ها در پاييز و زمستان امسال مطابق بر اين پيش‌بيني‌ها بود. وي با بيان اينكه در عرض‌هاي مياني احتمال 60 تا 70 درصد بارش مناسب وجود دارد، افزود: اساساً نمي‌توانيم اقدامات خود را بر اساس پيش‌بيني‌ها انجام دهيم و بايد سناريوهاي مختلفي در حوزه‌هاي مختلف نظير آب، كشاورزي و محيط زيست تعريف شود تا متناسب با شرايط برنامه موردنظر در زمينه‌هاي مختلف اجرا شود. رييس سازمان هواشناسي با بيان اينكه در جلسه آخر شوراي عالي آب با حضور رييس‌جمهوري سناريوي بدبينانه مطرح در بخش كشاورزي، مديريت منابع آب و محيط زيست را مطرح كرديم، گفت: همه مي‌خواهيم پيش‌بيني‌هاي هوانشاسي محقق شود، اما در برخي مواقع اتفاقاتي در جو مي‌افتد كه پيش‌بيني‌پذيري را كاهش مي‌دهد و يكي از اين اتفاقات، افزايش دماست كه سال 2023 ميلادي را به گرم‌ترين سال زمين تبديل كرد. تاجبخش با اشاره به اينكه افزايش دما باعث شد الگوهاي جوي رصدشده كشور با پيش‌بيني‌هاي ارديبهشت ماه امسال مطابقت نداشته باشد، اضافه كرد: طي مهرماه امسال بارش‌ها 12 ميلي‌متر از ميانگين بارش‌ها در دوره بلندمدت بيشتر بود كه در آبان‌ماه به حد نرمال رسيد، اما در آذرماه شرايط بدي در بارش‌ها داشتيم. وي خاطرنشان كرد: گرم‌ترين پاييز را در ركورد خود ثبت كرديم و شايد در آمار دماي زمستاني نيز همين نتايج را داشته باشيم. وي درباره تجهيزات موردنياز براي پيش‌بيني آب‌وهوا با ابراز اينكه در كشورهاي توسعه‌يافته متوسط فاصله ايستگاه‌هاي هواشناسي 20 كيلومتر و در ايران 100 كيلومتر است، اظهار كرد: در برنامه داريم شبكه ديده‌باني قوي‌تري داشته باشيم كه اميدواريم در بودجه سال آينده اين مورد در دستور كار قرار گيرد. اگر سالانه يك‌هزار ميليارد تومان اعتبارات سازمان هواشناسي تأمين شود مي‌توانيم طي 5 سال به داده‌هاي قابل‌توجهي در ايجاد شبكه ديده‌باني و پيش‌بيني هواشناسي دست يابيم.